Xe điện góp phần đưa Việt Nam tiến gần mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0

Thúc đẩy chuyển dịch năng lượng xanh ở Việt Nam

Bộ phận Nghiên cứu toàn cầu Ngân hàng HSBC vừa công bố báo cáo nghiên cứu liên quan đến thị trường xe điện. Những năm gần đây, chuyển dịch năng lượng đã trở thành trọng tâm ở châu Á và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Ngay từ năm 2021 tại hội nghị thượng đỉnh COP26, Việt Nam đã đặt mục tiêu đạt cân bằng phát thải carbon vào năm 2050.

Trên tinh thần của công cuộc chuyển dịch năng lượng, sự phát triển của xe điện ở Việt Nam làm giảm phát thải carbon và tạo ra tăng trưởng kinh tế xanh.

Các nhà sản xuất xe điện trong nước đã phần nào thành công trong việc xanh hóa xe máy nhưng tăng trưởng sau này sẽ chậm lại trong khi ô tô nắm bắt thời cơ.

Hiện, thị trường xe máy điện của Việt Nam đang lớn nhất ở ASEAN và lớn thứ nhì thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Trong tương lai, thị trường xe điện Việt Nam còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng, HSBC nhận định.

Mặc dù dự đoán tương lai của một ngành phát triển nhanh chóng không hề dễ dàng, HSBC vẫn ước tính rằng doanh số bán xe máy và ô tô điện hàng năm của Việt Nam có thể tăng từ dưới một triệu chiếc trong năm 2024 lên trên 2,5 triệu vào năm 2036.

Đơn vị phân tích cũng đưa ra dự đoán xe máy điện sẽ tiên phong trong công cuộc phát triển xe điện của Việt Nam. So với ô tô điện, xe máy điện có giá vừa tầm hơn với độ tương đồng linh kiện cao hơn, và đã có tỷ lệ sản xuất nội địa cao.

Người tiêu dùng Việt Nam chuyển sang xe điện cũng sẽ quen thuộc với xe máy hơn, một phương tiện phổ biến nhiều hơn hẳn ô tô vốn tương đối đắt tiền với tỷ lệ là 30 trên 1.

Ngân hàng này kỳ vọng đến cuối năm 2030 doanh số bán xe máy điện sẽ đi ngang ở Việt Nam khi thị trường xe máy trong nước bão hòa. Đồng thời, thị trường ô tô điện của Việt Nam có tiềm năng to lớn chưa được khai phá, xét bối cảnh hơn 60% người dân sở hữu xe máy trong năm 2020, trong khi mới chỉ có 5,7% sở hữu ô tô (theo Cục Quản lý Thương mại Quốc tế, Bộ Thương mại Hoa Kỳ, tính đến tháng 7/2022).

Chìa khóa nào giúp ô tô điện vượt rào cản?

Các nhà sản xuất xe điện nội địa Việt Nam, chẳng hạn như doanh nghiệp đầu ngành như VinFast, sẽ gặp thách thức khi nhân rộng mô hình thành công của xe máy điện trong mảng ô tô điện, trích báo cáo. 

Người tiêu dùng Việt Nam có tâm lý chần chừ với lý do giá thành cao, sợ xe không đủ điện, lo lắng về pin và quan ngại về thiếu thốn cơ sở hạ tầng trạm sạc.

Đơn vị phân tích cho rằng một vài trở ngại trong quá trình phổ biến xe điện có thể được giải quyết thông qua hỗ trợ về chính sách của Nhà nước. Chẳng hạn, Việt Nam đã triển khai miễn lệ phí trước bạ đối với xe điện dùng pin, giảm thuế nhập khẩu xe điện dùng pin và miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án đầu tư vào xe điện chạy pin.

Bộ Giao thông Vận tải cũng đã đề xuất chính sách trợ cấp 1.000 USD cho mỗi người mua ô tô điện nhưng đang vấp phải sự phản đối từ Bộ Tài chính.

Theo quan điểm của HSBC, chìa khóa để vượt qua những rào cản phổ biến ô tô điện ở Việt Nam nằm ở đầu tư cơ sở hạ tầng vốn cũng là một trở ngại đối với chuyển dịch năng lượng. 

HSBC ước tính chỉ riêng lắp đặt đủ hạ tầng sạc xe điện và công suất phát điện tái tạo đủ cho lượng xe điện mới theo dự báo sẽ cần khoảng 12,3 tỷ USD đầu tư và 14tWh năng lượng cộng dồn trong giai đoạn 2024-2040.

Theo đơn vị phân tích, Việt Nam cũng có thể nâng cấp hệ sinh thái xe điện trong nước bằng cách tận dụng trữ lượng đất hiếm dồi dào, nhiều thứ hai trên thế giới chỉ sau Trung Quốc.

Mặc dù đất hiếm không phổ biến bằng lithium, vốn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng pin xe điện, 17 nguyên tố đất hiếm này vẫn rất có ý nghĩa đối với ngành sản xuất xe điện. Đặc biệt, neodymium và samarium thường được dùng trong nam châm động cơ.

Thành công của Việt Nam trong xanh hóa ngành ô tô cũng phụ thuộc vào việc duy trì đầu tư nước ngoài và hợp tác với doanh nghiệp trong nước. Các công ty đa quốc gia của Nhật và Hàn Quốc đóng vai trò quan trọng trong ngành ô tô của Việt Nam.