Ngân hàng cũng "đau đầu" vì tiền?

Phiên 1/12, lãi suất tại kỳ hạn qua đêm tăng vọt lên 7%/năm. Ghi nhận cho thấy lãi suất chào bình quân liên ngân hàng VND đã liên tục trong xu hướng tăng từ đầu tháng 10 và kéo dài cho đến gần cuối tháng 11. Việc lãi suất cho vay qua đêm liên tục neo ở mức cao cho thấy áp lực thanh khoản của hệ thống ngân hàng.

Trong bối cảnh trên, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ tiền đồng cho hệ thống thông qua nghiệp vụ thị trường mở. Cụ thể ở kênh cho vay cầm cố giấy tờ có giá (OMO), lượng OMO lưu hành đang vào mức 342.642 tỷ đồng, tương ứng với lượng thanh khoản hỗ trợ cao kỷ lục của NHNN.

Để hỗ trợ các ngân hàng, NHNN được biết luôn duy trì vị thế bơm ròng thanh khoản tiền đồng từ đầu năm đến nay và được mở rộng mạnh mẽ kể từ cuối tháng 6. Ngoài ra, giữa tháng 11, nhà điều hành đã triển khai thêm OMO với kỳ hạn lên tới 105 ngày. Trước đó, các kỳ hạn OMO của NHNN thường chỉ dao động trong khoảng 7-91 ngày.

Câu hỏi đặt ra, liệu các ngân hàng thương mại (NHTM) đang hoạt động dựa trên "lượng oxy” từ NHNN?

Chia sẻ với phóng viên báo Dân trí, TS Châu Đình Linh - Giảng viên Đại học Ngân Hàng TPHCM - cho rằng tính đến hiện tại, ngân hàng vẫn không phải hoàn toàn phụ thuộc vốn từ NHNN. Theo ông, NHNN chỉ ở vai trò điều hoà thị trường thông qua kênh OMO, “bơm và hút” tiền.

Một kênh khác NHNN có thể thông qua để điều hoà hệ thống là cho phép ngân hàng thương mại tái chiết khấu giấy tờ có giá (mua bán trái phiếu…), tuy nhiên chuyên gia cho rằng áp lực chưa quá lớn để dùng đến hoạt động này.

Cơ quan điều hành vẫn đang chờ đợi động thái từ Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Nếu Fed điều chỉnh lãi suất, kỳ vọng áp lực về tỷ giá sẽ giảm đi, cùng với đó các dòng vốn FDI, dòng vốn đầu tư có khả năng sẽ đổ về các thị trường châu Á như Việt Nam…

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia Kinh tế Tài chính, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn cầu - cùng quan điểm rằng NHNN đang cấp lượng lớn “oxy” cho hệ thống ngân hàng, nhưng không phải là nguồn vốn chính hiện nay của các NHTM.

Nguồn vốn chính của các NHTM hiện nay vẫn đến từ vốn huy động.

Ngân hàng đối mặt với áp lực thanh khoản lớn chưa từng có

Chia sẻ về áp lực thanh khoản hiện nay, ông Linh khẳng định là có thật và đang ở cường độ cao so với cùng kỳ các năm trước. Thông thường, cuối năm sẽ là giai đoạn căng thẳng về thanh khoản nhà băng, khi nhu cầu tín dụng phục vụ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng tăng. Song, năm nay theo chuyên gia “có quá nhiều áp lực đến cùng một lúc”.

Thứ nhất, chênh lệch giữa tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng tiền gửi cao. Kết quả, các ngân hàng đang liên tục điều chỉnh tăng lãi huy động (mức lãi lên đến 9%/năm đối với các khoản tiền gửi lớn) để khuyến khích người dân gửi tiền tiết kiệm.

Chưa kể, tiền gửi ngân hàng còn đang phải cạnh tranh với loạt kênh đầu tư khác như vàng, bạc, chứng khoán, làn sóng đầu tư IPO…

Thứ hai, áp lực giải ngân đầu tư công. Hiện, áp lực này không chỉ dừng ở nhóm ngân hàng có vốn Nhà nước mà còn lan sang các ngân hàng thương mại cổ phần.

Thứ ba là sức ép tỷ giá. “Với những sức ép cùng lúc, áp lực thanh khoản ngân hàng năm nay so với mọi năm ở cường độ cao hơn. Đây không còn là dấu hiệu cục bộ hay mang tính thời điểm, mà nó đã kéo dài một thời gian”, ông Linh nhấn mạnh.

TS Nguyễn Trí Hiếu bổ sung, hiện chênh lệch giữa vốn huy động và nhu cầu tín dụng lên đến 3%. Trong đó, nhu cầu tín dụng đang tăng cao, thống kê tăng trưởng tín dụng tháng 10 lên đến 15%. Chuyên gia dự báo, con số này đến cuối năm sẽ đạt 18-20%, trong khi đầu năm mục tiêu NHNN đặt ra chỉ ở mức 16%. Do đó, gây áp lực lên thanh khoản của hệ thống ngân hàng. Lãi qua đêm của hệ thống liên ngân hàng lên đến 7% cũng cho thấy nhu cầu vốn rất lớn.

Một nguyên nhân khác, theo ông Hiếu đến từ nợ xấu. “Nợ xấu tồn đọng từ hồi Covid-19 đến nay vẫn còn, cộng thêm với nợ xấu mới phát sinh trong bối cảnh kinh tế khó khăn. Thống kê cho thấy có đến hàng chục nghìn doanh nghiệp đóng cửa mỗi tháng, cho thấy doanh nghiệp vẫn rất khó khăn và hệ thống ngân hàng cũng áp lực liên đới”, chuyên gia nhấn mạnh.

Trong bối cảnh này, các ngân hàng đang đẩy mạnh huy động, phải thúc đẩy làm sao tăng trưởng huy động “đuổi kịp” với tăng trưởng tín dụng hiện nay.