Học theo Tesla, phố Wall chạy đua "trói chân" CEO bằng siêu tiền thưởng

Hãng xe điện Rivian vừa gây xôn xao phố Wall khi tuyên bố sẽ trao cho nhà sáng lập kiêm CEO, RJ Scaringe, một gói lương thưởng có thể lên tới 4,6 tỷ USD trong 10 năm tới. Động thái này không chỉ gây choáng váng về con số, mà còn vì nó sao chép gần như hoàn hảo mô hình gói thù lao kỷ lục mà Tesla từng thiết kế cho Elon Musk.

Từ một startup xe điện đang "đốt tiền" như Rivian, đến gã khổng lồ tài chính Goldman Sachs hay ông trùm chip Intel, một xu hướng mới đang định hình: Các hội đồng quản trị sẵn sàng vung tiền thông qua các gói thưởng khổng lồ, dài hạn để giữ chân bằng được các tướng lĩnh, đặc biệt là ở những thời điểm then chốt.

Khi gói thưởng của Elon Musk trở thành hình mẫu

Động thái của Rivian là một tín hiệu rõ ràng cho thấy kế hoạch trả thưởng của Tesla cho Elon Musk đang trở thành một mô hình cho các công ty khao khát tăng trưởng đột phá. Gói thù lao này không phải là một tấm séc ký sẵn, mà là một canh bạc khổng lồ, gắn chặt lợi ích của CEO với sự thịnh vượng của cổ đông.

Theo kế hoạch mới được đệ trình lên Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC), CEO Scaringe sẽ nhận quyền chọn mua tối đa 36,5 triệu cổ phiếu hạng A. Khoản thưởng này sẽ được trao dần nếu Rivian đạt được các mốc giá cổ phiếu từ 40 USD đến 140 USD trong 10 năm, cùng những mục tiêu mới về thu nhập hoạt động và dòng tiền trong 7 năm tới. Nếu Rivian đạt được tất cả các mục tiêu, giá trị vốn hóa của công ty dự kiến sẽ tăng thêm 153 tỷ USD cho cổ đông, và phần thưởng của Scaringe có thể lên tới 4,6 tỷ USD.

Điều thú vị là kế hoạch này thay thế cho một gói thưởng cũ từ năm 2021, vốn bị hội đồng quản trị đánh giá là "khó lòng đạt được" với các mốc giá cổ phiếu quá tham vọng (110-295 USD/cổ phiếu). Việc điều chỉnh các mục tiêu xuống mức mềm hơn cho thấy Rivian quyết tâm giữ chân nhà sáng lập của mình bằng mọi giá, đặc biệt trong bối cảnh hãng xe chuẩn bị ra mắt mẫu SUV R2 giá rẻ hơn để đối đầu trực diện với Model Y của Tesla.

Yonat Assayag, đối tác tại hãng tư vấn thù lao ClearBridge Compensation Group, nhận định: "Dù Rivian không phải bản sao trực tiếp, họ rõ ràng có những đặc điểm giống Elon Musk". Bà cho biết nhiều công ty khác cũng đang tìm đến để được tư vấn các gói thưởng tương tự, không phải để "bắt kịp Musk, mà là được truyền cảm hứng từ gói thưởng của Musk".

Trước đó, gã khổng lồ chip Intel cũng được các cổ đông phê duyệt một kế hoạch khuyến khích mới nhằm thu hút và giữ chân nhân tài, đi kèm gói thù lao 42 triệu USD cổ phiếu thưởng cho CEO mới được bổ nhiệm, Lip-Bu Tan.

Intel đang ở giữa một cuộc tái cấu trúc lớn và tốn kém sau khi CEO tiền nhiệm không hoàn thành các cam kết đầy tham vọng. Gói thưởng dành cho ông Tan được xem là sự thể hiện niềm tin của nhà đầu tư vào khả năng lãnh đạo của ông trong việc cải tổ chiến lược AI và vực dậy công ty.

Việc tăng dự trữ cổ phiếu dùng để thưởng cho nhân viên cũng cho thấy Intel hiểu rằng, trong cuộc chiến giành giật nhân tài công nghệ, một chính sách đãi ngộ hấp dẫn là vũ khí không thể thiếu.

Từ thung lũng Silicon đến phố Wall: Cơn sốt giữ chân lãnh đạo

Xu hướng này không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ xe điện. Ngay tại trung tâm tài chính phố Wall, ngân hàng đầu tư huyền thoại Goldman Sachs cũng vừa có một động thái tương tự để đảm bảo sự ổn định trên ghế lãnh đạo.

CEO David Solomon và Chủ tịch John Waldron mỗi người vừa được trao một khoản thưởng cổ phiếu trị giá 80 triệu USD với điều kiện họ phải tiếp tục gắn bó với ngân hàng thêm 5 năm nữa. Động thái này là một sự tín nhiệm rõ rệt dành cho Solomon, người từng đối mặt với nhiều chỉ trích và nghi ngờ về khả năng lãnh đạo sau thương vụ đầu tư không thành công vào mảng ngân hàng tiêu dùng.

Cùng với khoản thưởng giữ chân, thù lao năm 2024 của Solomon cũng tăng 26% lên 39 triệu USD. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Goldman Sachs ghi nhận quý có lợi nhuận lớn nhất trong hơn 3 năm và giá cổ phiếu đã tăng 174% kể từ khi Solomon nhậm chức vào năm 2018.

Tony Fratto, phát ngôn viên Goldman Sachs giải thích rõ: "Ban lãnh đạo cũng đang điều chỉnh chính sách thù lao để nâng cao khả năng thu hút và giữ chân nhân tài xuất sắc trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, bao gồm từ các công ty quản lý tài sản và những tổ chức phi ngân hàng khác".

Rõ ràng, "cuộc chiến nhân tài" cấp CEO đang nóng hơn bao giờ hết, và các ngân hàng lớn đang lo lắng về sự kế nhiệm, nhất là khi các huyền thoại như Jamie Dimon (JPMorgan) hay Brian Moynihan (Bank of America) đã tại vị quá lâu.

Canh bạc cao tay của các hội đồng quản trị

Nhìn chung, từ Rivian, Goldman Sachs đến Intel, có thể thấy một xu hướng rõ ràng: Các hội đồng quản trị đang ngày càng sẵn sàng chi những khoản tiền khổng lồ, nhưng đó không phải là những tấm séc trắng. Chúng là những "hợp đồng" dựa trên hiệu suất, gắn chặt lợi ích của các CEO với lợi ích dài hạn của cổ đông.

Mô hình này có những ưu điểm không thể phủ nhận:

Tạo động lực mạnh mẽ: Các CEO được thúc đẩy để đạt được những mục tiêu cực kỳ tham vọng về giá cổ phiếu, lợi nhuận và các cột mốc chiến lược.

Giữ chân nhân tài chủ chốt: Trong một thị trường lao động cấp cao đầy cạnh tranh, những gói thưởng này là "còng tay vàng" hiệu quả để ngăn các nhà lãnh đạo tài ba chuyển sang đối thủ.

Gắn kết lợi ích: Khi phần lớn tài sản của CEO gắn liền với giá trị cổ phiếu của công ty, họ sẽ có xu hướng đưa ra những quyết định có lợi nhất cho các cổ đông trong dài hạn.

Tuy nhiên, rủi ro là rất lớn. Amit Batish, giám đốc hãng nghiên cứu Equilar, cảnh báo rằng các gói thưởng với mục tiêu đầy tham vọng này "không phải lúc nào cũng mang lại kết quả" do lãnh đạo có thể gặp khó khi chính sách và điều kiện kinh tế thay đổi.

Câu chuyện của chính Rivian là minh chứng rõ nhất. Việc họ phải hủy bỏ gói thưởng cũ và hạ thấp mục tiêu ở gói thưởng mới cho thấy việc đặt cược vào các mục tiêu dài hạn là khó khăn đến mức nào. Điều gì sẽ xảy ra nếu 10 năm tới, mục tiêu 40-140 USD/cổ phiếu lại một lần nữa trở nên "bất khả thi"?