Elon Musk chính thức “ẵm” gói thưởng 1.000 tỷ USD

Với hơn 75% số phiếu tán thành, các cổ đông Tesla vừa thông qua một quyết định lịch sử: Gói thù lao cho CEO Elon Musk có giá trị tiềm năng lên tới 1.000 tỷ USD - gói đãi ngộ doanh nghiệp lớn nhất từng được ghi nhận.

Ngay sau khi kết quả được công bố tại đại hội cổ đông thường niên ở Austin, Texas, cổ phiếu Tesla (TSLA) đã tăng 2%. Elon Musk bước lên sân khấu, giữa tiếng nhạc và sự xuất hiện của các robot nhảy múa, và cảm ơn các cổ đông: “Tôi thực sự rất trân trọng điều đó.”

Nhưng đằng sau con số khổng lồ này không chỉ là một tấm séc. Đó là một ván cược phức tạp, một chiến lược quản trị rủi ro đắt giá, và là câu trả lời cho lời "đe dọa" rời đi của chính vị CEO.

Giải mã gói thù lao "vượt tầm vũ trụ"

Trước hết, cần làm rõ 1.000 tỷ USD không phải là tiền mặt hay lương cứng. Đây là một gói quyền chọn cổ phiếu khổng lồ được chia thành 12 đợt, gắn liền với các mục tiêu mà hội đồng quản trị Tesla đánh giá là "đầy tham vọng" và phải đạt được trong thập kỷ tới (trước năm 2035).

Để nhận được toàn bộ gói thưởng, Musk phải đưa Tesla vượt qua hàng loạt cột mốc "không tưởng": Vốn hóa thị trường tăng từ 1.500 tỷ USD hiện nay lên 8.500 tỷ USD, bán ra 12 triệu đến 20 triệu xe mỗi năm, triển khai 1 triệu robotaxi (taxi tự lái) và bán 1 triệu robot hình người (Optimus) và đạt lợi nhuận cốt lõi (EBITDA) 400 tỷ USD.

Mỗi khi Musk đạt được một cặp mục tiêu (một về vận hành và một về vốn hóa), ông sẽ nhận được 1% cổ phần công ty. Ngay cả khi chỉ hoàn thành một phần, giá trị ông nhận được vẫn có thể lên tới hàng chục tỷ USD. Nếu hoàn thành tất cả, Musk sẽ nắm thêm 12% cổ phần Tesla. Con số 1.000 tỷ USD là giá trị ước tính của 12% cổ phần đó nếu vốn hóa công ty đạt 8.500 tỷ USD.

Giá trị ròng thực tế của gói thưởng được ước tính khoảng 878 tỷ USD, sau khi trừ đi giá trị cổ phiếu tại thời điểm hội đồng quản trị phê duyệt kế hoạch vào đầu tháng 9.

Câu hỏi lớn nhất giới tài chính đặt ra là: Tại sao Tesla phải trả một cái giá đắt đỏ đến vậy?

Câu trả lời nằm ở đòn bẩy quyền lực. Trước cuộc bỏ phiếu, Musk chỉ nắm giữ khoảng 13-15% cổ phần Tesla. Ông đã công khai tuyên bố cảm thấy "không thoải mái" khi lãnh đạo Tesla nếu không có ít nhất 20% quyền biểu quyết.

Quan trọng hơn, Musk từng đe dọa sẽ phát triển các sản phẩm AI và robot bên ngoài Tesla nếu không đạt được mức quyền kiểm soát mà ông mong muốn.

Chủ tịch Tesla, bà Robyn Denholm, lập luận rằng gói thưởng này là "cần thiết" để tạo động lực và giữ chân Musk ở lại vị trí CEO.

Nói cách khác, đây không hoàn toàn là một gói lương thưởng theo nghĩa truyền thống mà là một "cái còng vàng" đắt giá nhất lịch sử. Nhưng mục đích của nó không phải để ngăn Musk rời bỏ Tesla, mà là để ngăn ông mang những ý tưởng tỷ USD (cụ thể là AI và robot) sang các công ty khác của mình (như xAI).

Tesla đang đặt cược 1.000 tỷ USD để đảm bảo rằng tầm nhìn về "đội quân robot" và mạng lưới robotaxi sẽ được phát triển bên trong Tesla, thay vì trở thành một đối thủ cạnh tranh đáng gờm.

Hơn cả tiền bạc, đây là ván cờ về quyền lực

Một câu hỏi thú vị được các nhà kinh tế học hành vi đặt ra: Liệu Elon Musk có làm việc chăm chỉ hơn nếu được hứa thưởng 1.000 tỷ USD thay vì 1 tỷ USD?

Nhiều nghiên cứu cho thấy, ở cấp độ siêu giàu, tiền bạc không còn là động lực chính. Dan Ariely, nhà kinh tế học hành vi tại Đại học Duke, mỉa mai: “Hãy thử tưởng tượng một ngày của Elon Musk. Nếu ông ấy nhận được 1.000 tỷ USD, ông ấy sẽ làm gì khác đi? Uống nhiều cà phê hơn và ngủ ít hơn chăng?”.

Bản thân Musk, người không nhận lương cứng ở Tesla trong nhiều năm, từng nói rằng ông quan tâm đến quyền lực biểu quyết hơn là tiền bạc. Và gói thưởng này chính là công cụ giúp ông đạt được điều đó. Nếu hoàn thành tất cả mục tiêu, Musk sẽ nắm giữ khoảng 25% cổ phần Tesla, đủ để trở thành người có ảnh hưởng gần như tuyệt đối trong các cuộc bỏ phiếu của cổ đông.

Mục đích của quyền lực đó? Musk đã nói rõ: "Nếu chúng ta xây dựng đội quân robot này, tôi có được quyền kiểm soát đáng kể đối với đội quân đó không?".

Ván cược này không phải không có rủi ro, và nó đã gây chia rẽ sâu sắc trong giới đầu tư.

Quỹ đầu tư quốc gia Na Uy (quỹ tài sản lớn nhất thế giới với 1.900 tỷ USD và nắm 1,2% cổ phần Tesla) đã bỏ phiếu phản đối kế hoạch. Lý do họ đưa ra là: "Quy mô khoản thưởng, mức độ pha loãng cổ phần và rủi ro khi phụ thuộc quá nhiều vào một cá nhân chủ chốt". Các công ty tư vấn ủy quyền uy tín như ISS và Glass Lewis cũng kêu gọi cổ đông bỏ phiếu "Không".

Rủi ro về "xung đột lợi ích" được thể hiện rõ nét ngay trong một cuộc bỏ phiếu khác tại đại hội: Đề xuất cho phép Tesla đầu tư vào xAI, công ty trí tuệ nhân tạo cũng do Elon Musk sáng lập.

Kết quả cuộc bỏ phiếu này là "không rõ ràng". Dù đa số ủng hộ, nhưng có một "số lượng lớn phiếu trắng". Điều này cho thấy các nhà đầu tư tổ chức đang rất thận trọng. Họ lo ngại về việc thiếu các "hàng rào kiểm soát" để tránh xung đột lợi ích giữa các công ty trong "đế chế" Musk.

Như ông Brian Mulberry, nhà quản lý danh mục tại Zacks Investment Management, đặt vấn đề: “Câu hỏi là: Tăng trưởng đó có đủ để bù đắp rủi ro pha loãng cổ phiếu không hay đây chỉ đơn giản là cách để Elon có thêm quyền lực định hình tương lai AI?”.

Tương lai của Tesla: "Một cuốn sách hoàn toàn mới"

Gói thù lao được thông qua không chỉ giữ chân Elon Musk mà còn mở đường cho một loạt thông báo quan trọng về tương lai của Tesla. Tại cuộc họp, Musk đã vạch ra một lộ trình đầy tham vọng:

Robot Optimus: Tesla sẽ xây dựng dây chuyền sản xuất robot hình người với công suất 1 triệu đơn vị tại nhà máy Fremont, và mở rộng lên 10 triệu đơn vị tại Giga Texas.

Robotaxi (Cybercab): Mẫu taxi tự lái 2 chỗ, không vô-lăng sẽ bắt đầu sản xuất vào tháng 4/2026.

Tesla Roadster: Mẫu xe thể thao thế hệ mới sẽ được ra mắt vào ngày 1/4/2026.

Như chính Elon Musk đã tuyên bố trước các cổ đông đang hò reo: "Những gì chúng ta sắp bắt đầu không chỉ là một chương mới trong tương lai của Tesla, mà là một cuốn sách hoàn toàn mới".

Cuộc bỏ phiếu lịch sử này đã khép lại những tranh cãi về thù lao, nhưng lại mở ra một chương mới đầy tham vọng và không ít thách thức cho cả Elon Musk và Tesla. Các cổ đông không phải vào một CEO mà vào một "nhà phát minh" với tầm nhìn "vượt tầm vũ trụ". Phần khó nhất là biến tầm nhìn 8.500 tỷ USD thành hiện thực giờ mới thực sự bắt đầu.