Dân Indonesia đổ xô ra sông đãi vàng, bất chấp nguy hiểm

Tác động của đại dịch Covid-19 đến nền kinh tế toàn cầu đã khiến cho nhiều quốc gia rơi vào suy thoái, người dân mất việc.

Vàng đã trở thành thứ được người tiêu dùng và các nhà đầu tư khắp thế giới săn đón, đẩy giá lên mức kỷ lục 2.000 USD/ ounce vào tháng trước.

Chính nhu cầu về vàng gia tăng cũng thúc đẩy sự bùng nổ của ngành công nghiệp khai khoáng bất hợp pháp ở quốc gia giàu tài nguyên Indonesia, khiến các lao động bất chấp nguy cơ bị bắt, bị ngộ độc thủy ngân hay trở thành nạn nhân của những cuộc đấu súng.

Ông Mustafa, có hai con trai, nằm trong số hàng trăm người chơi “ú tim” hàng ngày với giới chức tỉnh Papua, khi họ tìm kiếm vàng ở một con sông gần Grasberg, một trong những mỏ vàng lớn nhất thế giới.

Sau nhiều ngày ra về tay trắng, cuối cùng Mustafa đã thu thập được một gram vàng bằng sảng bùn với bộ lọc vải. Sau đó, ông bán cho một thương nhân địa phương với giá 800.000 rupiah (khoảng 55 USD) – một khoản tiền hậu hĩnh cho những người dân nghèo đang thất nghiệp tại Indonesia.

Ông Mustafa khẳng định công việc này không hề ảnh hưởng đến sức khỏe vì họ không dùng thủy ngân khi tìm vàng, tuy nhiên, còn nhiều mối nguy hiểm đáng lo ngại hơn cả đang rình rập vùng lãnh thổ hiểm trở của Indonesia. Nỗi lo sợ sẽ bị chính quyền địa phương bắt gọn hay bị kẹt trong các cuộc đụng độ gây chết người giữa các phiến quân luôn hiện hữu.

“Giá vàng tăng vọt, thất nghiệp đã thôi thúc chúng tôi tìm đến đây” - ông Mustafa nói và chia sẻ: “Mặc dù lo sợ sẽ bị lực lượng an ninh bắt giữa, nhưng quả thực chúng tôi không còn sự lựa chọn nào khác. Gia đình đang nương tựa cả vào chúng tôi.”

Công việc gian khổ này còn dẫn tới nguy cơ mắc Covid-19 hoặc nhiễm trùng da do lội qua vùng nước đầy chất thải từ mỏ gần đó.

“Nhiều người đã bị mắc các bệnh ngoài da vì nguồn nước ô nhiễm. May mắn là vẫn chưa có ai mắc Covid-19” - ông Mustafa thở phào.

Ở cách đó hàng nghìn km về phía tây tại Kalimantan, một khu vực thuộc đảo Borneo, cảnh sát tháng này đã bắt 400 thợ đào vàng bị cáo buộc hoạt động trái phép ở khu vực được bảo tồn. Họ có thể bị phạt tới 15 năm tù.

Khác với Papua, nơi đây nguy cơ nhiễm thuỷ ngân với cả thợ mỏ lẫn môi trường đều rất nghiêm trọng, Sustyo Iriyono, giám đốc ngăn ngừa và bảo vệ rừng thuộc Bộ Môi trường nước này, cho hay.

“Các vụ bắt giữ người dân đào vàng phi pháp tăng cao đột biến tại Kalimantan cho thấy quy mô hoạt động bất hợp pháp vô cùng cao” - ông Sustyo nhận định.

Trong khi Bộ Môi trường chưa có dữ liệu cụ thể, ông Iriyono cho biết hoạt động khai thác vàng bất hợp pháp đã tăng đột biến trên toàn Indonesia, bao gồm cả đảo Java đông dân cư và vùng Sumbawa xa xôi.

Ông Sustyo: “Việc giá vàng tăng cao trong đại dịch là yếu tố chính đã kích thích các hoạt động bất hợp pháp này. Họ đang tìm kiếm lợi nhuận dù biết rằng việc làm của họ sẽ phá hủy môi trường. Chúng tôi đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp”.

Nhà hoạt động môi trường Aiesh Rumbekwan cho biết “sự gia tăng lớn” hoạt động khai khoáng xuất phát từ những người không còn cách nào khác nuôi sống gia đình của họ trong nền kinh tế bị đại dịch tàn phá. Viện trợ của chính phủ cho nhiều vùng của quốc đảo rộng lớn này diễn ra chậm chạp.

“Nhằm đẩy nhanh quá trình và đạt lợi nhuận cao hơn, những người khai thác trái phép thường sử dụng thủy ngân - điều này sẽ khiến môi trường bị ô nhiễm nặng nề, thậm chí dẫn đến một thảm họa sinh thái” - Rumbekwan - người đứng đầu mạng lưới môi trường Walhi ở Papua - nói.

Indonesia đã cấm những người khai thác thủ công sử dụng thủy ngân vào năm 2017. Tuy nhiên kim loại nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh và gây ra khuyết tật ở trẻ em sơ sinh, vẫn có thể mua ở chợ đen.

Sinh kế của ít nhất một triệu người Indonesia được hỗ trợ bằng việc khai thác mỏ quy mô nhỏ, theo Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), cơ quan thúc đẩy các công nghệ không chứa thủy ngân.

Bất chấp những biện pháp hạn chế trong đại dịch, có những báo cáo cho hay các nhà khai thác không giấy phép đã đưa rất nhiều người trong nước đến các địa điểm khai thác tạm thời trên khắp cả nước, những nơi lâu nay dễ xảy ra tai nạn chết người.