Áp lực hàng tỷ USD tiền mặt từ một sắc thuế mới?

Nghị định 126/2020/NĐ-CP có hiệu lực từ 5/12 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, trong đó có thực thi đánh thuế với hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng.

Mới đây, nhiều hiệp hội và tổ chức nghề nghiệp có liên quan gồm Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán, Câu lạc bộ Các công ty quản lý quỹ, Câu lạc bộ các công ty niêm yết đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tài chính đề nghị chưa nên áp dụng các sắc thuế này.

Bản chất của trả cổ tức bằng cổ phiếu và trả cổ phiếu thưởng

Trong văn bản này, VAFI và các hiệp hội, tổ chức nói trên khẳng định, hoạt động trả cổ tức bằng cổ phiếu và trả cổ phiếu thưởng (từ các quỹ của doanh nghiệp) cho nhà đầu tư chứng khoán không làm thay đổi vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp (tại thời điểm chia).

Đồng thời, hoạt động này cũng không làm giảm lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp, không làm thay đổi tỷ lệ sở hữu cổ phần của từng cổ đông, tất cả cổ đông công ty không nhận một đồng tiền mặt nào như hình thức chia cổ tức bằng tiền mặt.

Ở các hình thức này, vốn điều lệ doanh nghiệp tăng lên chỉ từ việc chuyển lợi nhuận và phần vốn ở các quỹ để tăng vốn điều lệ, đồng thời số cổ phần cổ đông tăng lên theo tỷ lệ chia.

Về mặt pháp luật, tại thời điểm chia tách quy định phải giảm giá trị thị trường cổ phiếu theo tỷ lệ chia tách và về nguyên tắc thì giá trị cổ phiếu của cổ đông không thay đổi.

Trả cổ tức bằng cổ phiếu hay trả cổ phiếu thưởng không phải là hình thức phân phối lợi nhuận sau thuế như việc phân phối lợi nhuận sau thuế để trả tiền thưởng cho người lao động, cho ban quản lý hay sử dụng một phần lợi nhuận sau thuế để phân phối cổ tức tiền mặt cho cổ đông hiện hữu. 

Tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán

Theo đánh giá của VAFI và các đơn vị kiến nghị, hoạt động trả cổ tức bằng cổ phiếu hay trả cổ phiếu thưởng là để giúp doanh nghiệp hạn chế trả bằng tiền mặt, là để doanh nghiệp dành nhiều khoản lợi nhuận được giữ lại để đầu tư mở rộng sản xuất, khi doanh nghiệp phát triển, doanh thu lợi nhuận tăng lên thì các loại thuế nộp cho nhà nước ngày càng gia tăng.

VAFI khẳng định, nếu thuế đánh vào cổ tức cổ phần và cổ phiếu thưởng sẽ khiến đông đảo nhà đầu tư giảm bớt nhiệt tình với hình thức này vì sợ "thiệt đơn thiệt kép": Thua lỗ do giá cổ phiếu giảm và bị đánh thuế lớn.

Theo đó, các nhà đầu tư sẽ đòi hỏi các doanh nghiệp phải chia cổ tức tiền mặt nhiều hơn, hạn chế hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng và như vậy với thị trường chứng khoán sẽ có hàng tỷ USD tiền mặt được chia cho cổ đông thay vì được tái đầu tư để phát triển mở rộng sản xuất. Các doanh nghiệp phải vay nợ nhiều hơn, đầu tư mở rộng sản xuất sẽ bị hạn chế.

Nhưng với các doanh nghiệp đang khát vốn tự có như hệ thống ngân hàng cổ phần trong nước thì lại phải hạn chế mạnh hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu, và cổ phiếu thưởng và hàng năm phải chia cổ tức bằng tiền mặt. Nếu đánh thuế vào hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu thì sẽ làm giảm tính hấp dẫn của cổ phiếu ngân hàng và các ngân hàng sẽ gặp khó khăn khi huy động vốn từ nguồn lợi nhuận sau thuế.  

"Đánh thuế vào hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng chính là việc cản trở cơ chế huy động vốn hàng năm và thường xuyên của các doanh nghiệp. Hệ thống ngân hàng nội địa trong nước sẽ gặp khó khăn khi đang cần giữ lại nhiều lợi nhuận sau thuế để xử lý nợ xấu và các ngân hàng cũng sẽ gặp khó khăn với bài toán giảm lãi suất huy động và lãi suất cho vay" - văn bản của VAFI và các hiệp hội nhấn mạnh.