Những loài rắn độc có đặc điểm dễ nhận dạng tại Việt Nam (Phần 2)

Các loài rắn nói chung và rắn độc nói riêng được phân bố trên khắp Việt Nam, ở nhiều địa hình khác nhau, bao gồm đồng bằng, trung du, rừng nhiệt đới, núi cao và cả trong môi trường biển…

Trong số các loài rắn độc tại Việt Nam, không ít loài được tìm thấy cả ở khu vực dân cư đông đúc. Việc nhận biết các loài rắn độc sẽ giúp giảm nguy cơ bị rắn cắn, dẫn đến tai nạn đáng tiếc.

Dưới đây là một vài loài rắn độc có những đặc điểm dễ nhận dạng tại Việt Nam. Dựa vào những đặc điểm này, bạn đọc có thể nhận biết nếu bắt gặp rắn bò vào nhà hoặc khu vực nơi mình sinh sống để có biện pháp xử lý phù hợp.

Chàm quạp - Loài rắn được ví như "mìn sống" tại Việt Nam

Chàm quạp (tên khoa học Calloselasma rhodostoma), còn có một số tên gọi khác như rắn lục nưa, rắn cà tênh, rắn lục Malaysia… là một loài rắn độc thuộc họ rắn lục.

Rắn chàm quạp được phân bố phổ biến tại khu vực Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Campuchia, một phần của Indonesia…

Tại Việt Nam, rắn chàm quạp phân bố tại khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ…trong đó phổ biến và thường gặp nhất tại Bình Thuận, Ninh Thuận, Bà Rịa-Vũng Tàu, Núi Cấm - An Giang…

Rắn chàm quạp thường được tìm thấy ở những khu rừng trồng cao su, tràm, bạch đàn, khu vực đất nông nghiệp bỏ hoang cỏ mọc nhiều, vườn cây ăn trái… Đáng chú ý, đôi khi chàm quạp cũng được tìm thấy ở những khu vực con người sinh sống do chúng thường đuổi theo chuột, loại thức ăn yêu thích của loài rắn này.

Loài rắn này khi trưởng thành thường dài từ 70 đến 90cm, đôi khi có thể dài đến 1m, những cá thể cái thường lớn hơn con đực. Rắn chàm quạp có đầu và cổ phân biệt rõ rệt, phần đầu kích thước lớn hình tam giác.

Một đặc điểm rất dễ nhận dạng của loài rắn này đó là dọc theo sống lưng có những hoa văn hình tam giác màu nâu đối xứng nhau, tạo thành hình giống cánh bướm. Cơ thể của loài rắn này có màu vàng xám hoặc nâu.

Rắn chàm quạp thường ẩn mình dưới những đống lá khô. Do đặc điểm màu sắc của cơ thể, rất khó để nhận ra được sự hiện diện của loài rắn này ở những khu vực lá khô rụng nhiều, đặc biệt ở những đồn điền trồng cây. Rắn chàm quạp cũng có thể được tìm thấy dưới những hốc cây, tảng đá…

Trong khi các loài rắn khác, kể cả rắn độc, thường tìm cách lẩn trốn khi con người đến gần, loài rắn chàm quạp lại cuộn tròn và nằm im trong đống lá khô, thay vì tìm cách lẩn trốn. Nếu con người vô tình bước đến gần hoặc dẫm trúng, chàm quạp sẽ tung ra cú mổ, sau đó nó tiếp tục thu mình nằm im tại chỗ và sẵn sàng tiếp tục tấn công.

Chính hành vi nằm im tại chỗ để tự vệ, thay vì chạy trốn khi cảm thấy bị đe dọa, là nguồn gốc của biệt danh "mìn sống" của loài rắn chàm quạp.

Chàm quạp là loài rắn sở hữu nọc độc với các enzyme gây độc cho tế bào và gây ảnh hưởng đến máu (độc máu), có khả năng phá hủy hồng cầu và mô, gây đau đớn và chảy máu nghiêm trọng.

Chính vì rắn chàm quạp rất dễ được nhận diện nhờ những đặc điểm hoa văn và màu sắc trên cơ thể, do vậy, mọi người có thể chủ động tránh đối đầu hoặc có phương án xử lý thích hợp khi bắt gặp loài rắn này ngoài tự nhiên hoặc ở nơi mình sinh sống.

Cạp nia - Loài rắn độc với những khoang đen trắng đặc trưng

Cạp nia (tên khoa học Bungarus) là tên gọi chung của một chi rắn thuộc họ rắn hổ, sở hữu nọc độc nguy hiểm chết người.

Tại Việt Nam có 2 loài rắn cạp nia được phân bố, bao gồm rắn cạp nia bắc (tên khoa học Bungarus multicunctus) và loài còn lại là cạp nia nam (tên khoa học Bungarus candidus).

Tên gọi cạp nia bắc và cạp nia nam để chỉ phạm vi phân bố của 2 loài rắn này. Trong đó, cạp nia bắc được phân bố chủ yếu từ Nghệ An trở ra các tỉnh phía bắc, trong khi cạp nia nam được phân bố từ các tỉnh thành miền trung đến miền nam Việt Nam.

Rắn cạp nia bắc thường sống ở những khu vực đồng bằng và vùng núi có độ cao khoảng 1.300m. Chúng thường sống trong các khu vực bụi cây rậm rạp, rừng cây gỗ, rừng ngập mặn, đồng lúa…

Còn rắn cạp nia nam thường sống ở môi trường rừng rậm nhiệt đới, đất ẩm ướt gần nguồn nước, ruộng lúa, đất nông nghiệp… Loài rắn này thường được bắt gặp ở độ cao từ 250 đến 300m, hiếm khi tìm thấy ở độ cao trên 1.500m so với mực nước biển.

Cả 2 loài rắn cạp nia đều nổi bật với thân hình có các vạch đen, trắng xen kẽ, phần thân hình tam giác với phần sống lưng nhô cao.

Những cá thể rắn cạp nia bắc trưởng thành có thể dài từ 1 đến 1,5m, đôi khi đạt độ dài lên đến 1,8m, nhưng hiếm gặp. Trong khi rắn cạp nia nam có kích thước nhỏ hơn, dài từ 0,8 đến 1,3m và có thể dài đến 1,6m nhưng cũng rất hiếm gặp.

Cạp nia nam là loài rắn sống và kiếm ăn ban đêm. Chúng thường tỏ ra chậm chạp, nhút nhát vào ban ngày.

Loài rắn này lại có một đặc tính rất nguy hiểm, đó là thích chui rúc vào những khoảng hẹp để trốn. Do vậy chúng có thể trườn vào nhà và nấp vào những vị trí khuất trong nhà như góc tường, dưới chân tủ, gầm giường hoặc đôi khi ẩn nấp ngay dưới gối trên giường ngủ.

Dù loài rắn này không chủ động tấn công con người, nhưng vì chúng thường lẩn trốn ở những vị trí khuất và khó nhìn thấy trong nhà, do vậy nếu con người vô tình chạm hoặc giẫm trúng có thể bị rắn cạp nia cắn.

Loài rắn này có cú cắn thường ít khi gây đau nhức, thậm chí vết cắn có thể nhẹ đến mức những người đang ngủ say không hay biết mình đã bị rắn cắn. Chính điều này có thể gây ra nguy hiểm cho nạn nhân, bởi lẽ họ không biết được mình đã bị rắn độc cắn nên không được mang đến bệnh viện kịp thời.

Cạp nia là loài rắn sở hữu nọc độc thần kinh. Ngay cả khi người tỉnh táo bị rắn cắn, vết cắn sẽ chỉ có cảm giác hơi ngứa và tê, không gây ra sưng tấy hoặc đau nhức cho nạn nhân, khiến nhiều người chủ quan.

Tuy nhiên, cạp nia được đánh giá là một trong những loài rắn độc nhất trên cạn. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nọc độc của rắn cạp nia sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra các triệu chứng sa mí mắt, đau tức ngực, đau nhức toàn thân, tay chân yếu, mất giọng nói, khó thở… và cuối cùng dẫn đến tử vong.

Màu sắc và kiểu dáng bên ngoài của cạp nia khá giống với các loài thuộc chi rắn khuyết (còn có tên gọi là rắn sói, tên khoa học Lycodon). Đây là một chi thuộc họ rắn nước, với màu sắc trên cơ thể cũng gồm các khoanh trắng và đen.

Việc nhận diện và phân biệt giữa rắn cạp nia và rắn khuyết là điều không đơn giản, ngay cả với những người có kinh nghiệm về rắn. Do vậy, khi bắt gặp những cá thể rắn với khoang trắng, đen trên cơ thể, mọi người nên chủ động tránh xa, thay vì tìm cách nhận diện và phân biệt đó có phải là rắn độc hay không.

Cạp nong - Loài rắn độc với các khoanh vàng, đen đặc trưng

Rắn cạp nong, có tên khoa học là Bungarus fasciatus, là một loài rắn khác cũng thuộc chi cạp nia, họ rắn hổ. Loài rắn này được tìm thấy ở nhiều khu vực tại châu Á, bao gồm cả Việt Nam.

Tại nước ta, loài rắn này được phân bố rộng trên khắp cả nước, sống tại những địa hình từ đồng bằng, trung du đến miền núi. Chúng thường sống trong gò mối, hang của động vật gặm nhấm, trong hốc cây, dưới các tảng đá…

Rắn cạp nong có kích thước lớn, với chiều dài trung bình 1,8m và có thể đạt chiều dài tối đa 2,3m, nhưng hiếm gặp. Rắn cạp nong nổi bật với các khoang vàng, đen trên khắp cơ thể. Phần đầu rắn có màu đen với 2 vết màu vàng, tạo thành dấu mũi tên.

Tuy nhiên, màu sắc của rắn cạp nong có thể biến đổi dựa vào môi trường sống của chúng, chẳng hạn như phần màu vàng trở nên nhạt và có xu hướng chuyển sang màu trắng, tương tự như cạp nia.

Cũng như rắn cạp nia, cạp nong có cơ thể hình tam giác với phần sống lưng nhô cao.

Cạp nong cũng là loài rắn sống về đêm, với thức ăn là cá, ếch, động vật gặm nhấm, bò sát nhỏ và một số loài rắn khác có kích thước nhỏ hơn chúng. Rắn cạp nong không săn đuổi mồi mà thường nằm chờ con mồi đi qua để tấn công và ăn thịt.

Rắn cạp nong là loài có đặc tính bị thu hút và bò theo ánh lửa, do vậy chúng có thể sẽ xuất hiện ở các khu lửa trại của những người đi dã ngoại hoặc leo núi và cắm trại qua đêm.

Rắn cạp nong là loài rắn cực kỳ độc, với nọc độc thần kinh mạnh, có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Do vậy, nếu gặp một con rắn với các đặc điểm như trên, hãy giữ khoảng cách an toàn, không cố gắng tiếp cận hoặc bắt nó để tránh bị rắn cắn.