Việt Nam đã có người đứng đầu Viện Toán học cao cấp

Khi nhận được tin GS Ngô Bảo Châu nhận được giải thưởng Fields, tâm trạng của Phó Thủ tướng lúc đó như thế nào?

Cách đây khoảng 1 tháng, chúng ta đã biết tin, Hội nghị Toán học thế giới sẽ trao giải thưởng Fields và GS Ngô Bảo Châu là một trong bốn ứng cử viên của đợt xét giải này. Hôm nay khi nghe tin GS Ngô Bảo Châu đã được trao giải chính thức tôi thấy rất vui mừng.

Với tư cách là cá nhân, tôi thấy rất tự hào, đất nước Việt Nam có một người đạt được trình độ Toán học thế giới và là nước thứ hai trong khu vực châu Á. Điều đó cũng góp phần tạo nên niềm tự hào của giới khoa học Việt Nam về đất nước và con người Việt Nam

Theo Phó Thủ tướng, sự kiện GS Ngô Bảo Châu nhận giải lần này sẽ mở ra cơ hội thế nào cho nền Toán học Việt Nam?

Lâu nay, thi Toán học ở phổ thông của Việt Nam luôn đứng ở đỉnh cao, thứ 5, 10 ở thế giới. Tuy nhiên, cách đây khoảng 3 năm (2007), sau cuộc thi Olympic Toán học quốc tế ở Việt Nam chúng ta đoạt giải 3, giải cao nhất từ trước đến nay. Lãnh đạo Bộ GD-ĐT, Chính phủ đã gặp các nhà Toán học hàng đầu của Việt Nam và nước ngoài muốn đánh giá chung về trình độ Toán học của đất nước thì thấy rằng hoàn toàn không phải như vậy.

Theo các nhà khoa học, trình độ Toán học của Việt Nam chỉ đứng vào khoảng thứ 60 trên thế giới, trong đó dân số của Việt Nam đứng thứ 12 trên thế giới. Và có dấu hiệu thấy rằng, nếu không có chuyển biến lớn về chính sách phát triển toán học thì khó có sự phát triển bền vững về Toán học quốc gia. Vì vậy, đã quyết định xây dựng một chương trình trọng điểm quốc gia về phát triển Toán học cho 10 năm tới.

Trong quá trình xây dựng chương trình thì có một giải pháp là xây dựng một Viện Toán cao cấp Việt Nam, trong đó không xây dựng theo hướng truyền thống. Mô hình này là mời các nhà Toán học hàng đầu của quốc tế hoặc người Việt Nam có trình độ quốc tế về làm người đứng đầu viện này. Từ đó, tập hợp các nhà khoa học ở nước ngoài giúp các nhà Toán học trong nước có điều kiện giao lưu nâng cao trình độ.

Việt Nam tuy là nước đang phát triển nhưng được cộng đồng khoa học thế giới đánh giá khá cao về tiềm năng nghiên cứu các ngành khoa học cơ bản, trong đó có Toán học. Vậy theo Phó thủ tướng, chúng ta cần có những thay đổi như thế nào về tư duy lẫn cơ chế để có thể đánh thức được tiềm năng của những ngành khoa học cơ bản?

Thực ra, chúng ta có nhiều nhà khoa học về Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học được đánh giá cao ở các cộng đồng khoa học quốc tế. Tuy nhiên, ở tầm đỉnh cao thế giới thì đến bây giờ chỉ có GS Ngô Bảo Châu là người duy nhất, thông qua giải thưởng khách quan này.

Như chúng ta đã trình bày, để phát triển Toán học sắp tới, không thể tiếp tục cách làm như vừa qua. Phải có Chiến lược quốc gia về Toán học sẽ phải bao gồm phát triển tài năng Toán học bậc phổ thông,đồng thời nâng cao trình độ Toán học ở các trường ĐH, CĐ, khuyến khích nghiên cứu khoa học kết hợp với giảng dạy Toán học. Đồng thời có cơ hội để bồi dưỡng và hình thành các nhà Toán học có trình độ quốc tế.

Nếu đi con đường này thì qua mô hình Ngô Bảo Châu, học sinh giỏi Toán trường chuyên của Việt Nam được đào tạo Toán ở các cơ sở tốt nhất ở nước ngoài đạt trình độ quốc tế về cùng phối hợp trong nước, tiếp tục phát triển đội ngũ trong nước. Chúng tôi cho rằng, phương thức này đem lại nhiều triển vọng.

Hiện nay, ngoài ngành Toán học, sau 3 năm xây dựng, Chính phủ đã ký chương trình trọng điểm quốc gia về Toán học 10 năm thì cũng đang xây dựng chương trình phát triển Vật lý.

Chính phủ vừa xây dựng Chương trình trọng điểm toán học quốc gia giai đoạn 2010 - 2010. Xin Phó Thủ tướng nói rõ hơn về chương trình trọng điểm quốc gia về Toán học này và những thách thức của chương trình?

Chương trình này được xây dựng được gần 3 năm với sự tham gia của các nhà khoa học Toán trong nước cũng như tham khảo ý kiến của các nhà Toán học nước ngoài. Mục tiêu là làm cho việc phát triển Toán học của Việt Nam nâng được vị trí tương quan trên thế giới một cách bền vững. Hiện nay, chúng ta đánh giá nền Toán học Việt Nam đứng thứ 50 - 55 trên thế giới. Sau 2,5 nghiên cứu, dự kiến sẽ đứng vào khoảng thứ 40 trên thế giới.

Như vậy, đội ngũ về Toán sẽ tăng lên so với năm 2020 so với năm 2010 sẽ phấn đấu số các bài báo công bố ở các tạp chí quốc tế tăng gấp đôi. Ngoài ra, khoảng 70% các giáo viên dạy Toán ở các trường đại học trọng điểm có trình độ tiến sĩ. Chúng ta sẽ có Viện Toán học Việt Nam và 1 hoặc 2 trường đại học khác có trình độ mạnh về Toán học ở khu vực.

Xin cảm ơn Phó Thủ tướng!

Hồng Hạnh (ghi)