“Tàu phá băng” của nền khoa học cơ bản Việt Nam

Toán học Việt Nam đang đạt kết quả tốt nhất?

GS Nguyễn Hữu Việt Hưng, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội tâm sự: “Nói rạch ròi toán học Việt Nam đang mạnh hay yếu, đang lên hay xuống phải thận trọng. Bất kỳ một từ quá ngắn gọn nào cũng không thể chuyển tải được. Không nên nhìn vào kết quả thi Olympic quốc tế, nhất là kết quả thi của một năm, mà nói là toán học Việt Nam đang đi xuống. Cũng không thể nói thế hệ trẻ hỏng hết. Bây giờ lớp U50 như chúng tôi cả lớp chuyên toán giờ cũng chỉ còn 2, 3 người là còn làm toán. Về toán đỉnh cao thì có thể nói thời điểm này đang đạt được kết quả tốt nhất. Lần đầu tiên trong lịch sử nước ta, Chính phủ chi ra một số tiền đáng kể để tự đào tạo, tự lo cho sự phát triển của chúng ta. Mặt khác, cũng không nên đặt lên vai Viện nghiên cứu cao cấp tất cả những gì đang tồn đọng của toán học hay khoa học cơ bản. Viện cũng làm được một số việc như lôi kéo các giáo sư quốc tế, tập hợp các nhóm nghiên cứu toán và đặc biệt góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy ở đại học”.

GS.TS Dương Minh Đức, ĐH Khoa học Tự Nhiên, ĐH Quốc gia TPHCM, cho hay: “Theo quan sát của tôi, số người đam mê với môn Toán thực tế có rất nhiều. Hơn nữa sinh viên ngày nay so với thế hệ chúng tôi, nhiều em rất giỏi và đam mê quyết liệt với ngành Toán. Nếu chỉ xem xét từ những thành viên đã đoạt giải quốc tế Toán học nhưng không theo đuổi ngành Toán mà kết luận rằng ngành Toán đang đi xuống thì chưa chính xác. Vấn đề ở đây là các thầy ngày càng nghiêng về luyện thi với các mẹo để đoạt giải Olympic quốc tế chứ chưa chú trọng đến việc khơi gợi, nuôi dưỡng đam mê cho các em. Đây là sai lầm lớn. Việc thành lập ra Viện Viện nghiên cứu cao cấp về Toán sẽ là nơi hội tụ, để các nhà Toán học của nước ta dù làm việc ở đâu cũng có nơi để trao đổi, kết nối, qua đó có thể thành lập những nhóm nghiên cứu thay vì những hoạt động rời rạc như lâu nay của các nhà Toán học”.

Là nhà nghiên cứu về Vật lý, GS Đàm Thanh Sơn - Viện Lý thuyết hạt nhân, ĐH Washington nhận xét: “Khoảng cách giữa khoa học cơ bản Việt Nam và các nước khác ngày càng tăng lên, chúng ta ngày càng tụt hậu. Ngay trong khu vực châu Á thì các nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Singapore đang có những nỗ lực phi thường để phát triển khoa học cơ bản. Họ không chỉ thu hút tài năng trong nước mà còn thu hút của nước ngoài, trong đó có Việt Nam. Nếu ta không nỗ lực thì vị trí của ta sẽ ngày càng thấp. Lần đầu tiên ở Việt Nam có cơ quan khoa học đạt tiêu chuẩn thế giới, được hoạt động theo các phương thức của thế giới, đặt vấn đề tài năng lên cao nhất chứ không phải các vấn đề khác. Hiện nay thì các giáo sư về với Viện là tự túc kinh phí, nhưng về tương lai xa “tấm lòng” là không đủ mà cần có cơ chế mới tiếp tục được. Viện Viện nghiên cứu cao cấp về Toán như “tàu phá băng” phá vỡ những cản trở về cơ chế cho các ngành khác đi theo”.

Cùng quan điểm, GS Vũ Hà Văn, ĐH Yale cũng cho rằng: “Thành công của Viện sẽ quyết định cho việc tiến lên của khoa học cơ bản VN”.

Thay đổi việc cư xử với người tài

Nói về hoạt động của Viện NCCCT, GS Ngô Bảo Châu cho biết: “Hằng năm, Viện NCCCT xây dựng 2 - 3 chương trình toán học trọng điểm như là tổ chức seminar để các nhà khoa học tới tham dự. Sau đó,Viện tập hợp lại thành seri bài giảng của Viện, rồi in ra như là một lịch sử hoạt động của Viện đều đặn để truyền bá trong giới khoa học và quốc tế”.

GS Châu cho hay:  "Trong những năm tới, Viện sẽ triển khai nhiều hoạt động về nghiên cứu ứng dụng. Cá nhân tôi sẽ nỗ lực để Viện có những hoạt động khoa học toán học ứng dụng liên quan tới ngành khác như khoa học, viễn thông, vật lý… Chúng tôi cố gắng hết sức làm việc để cuốn hút các anh em trẻ nghiên cứu toán học trên thế giới. Đối với với họ, câu hỏi có nên về Việt Nam hay không, lúc nào cũng đặt trên đầu. Cái chính điều kiện để cho họ về Việt Nam có thời gian và có cơ hội làm việc vì khi về họ không thể tìm ngay được việc làm ở các trường đại học, mặc dù điều kiện đó quá sang, nhưng khi họ về Việt Nam họ bắt đầu bằng việc triển khai một đề tài nghiên cứu cụ thể với đồng nghiệp Việt Nam, tạo cho họ triển khai nhóm nghiên cứu, đó chính là một bước đầu tiên giữ chân họ, lôi kéo họ về với đất nước. Đó là cái mong muốn và kỳ vọng của chúng tôi.

Hồng Hạnh