Trước thông tin "hoa hồng cực cao trong mua bán SGK", NXB Giáo dục nói gì?

Thông tin trên một số báo chí, tại một số trường phổ thông ở Hà Nội, hàng năm sách giáo khoa (SGK) được mua theo hướng dẫn của Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận. Do đó, "hoa hồng" phần trăm được chiết khấu từ giá SGK, nhà trường và giáo viên không được hưởng.

Tính theo tỷ lệ phần trăm "hoa hồng" được chiết khấu thấp nhất 11%, mỗi bộ sách, mức hưởng ưu đãi là 38.600 đồng.

Mặc dù tính ra mỗi bộ SGK được chiết khấu hoa hồng chưa đến 40.000 đồng như vậy nhưng nếu tính trên hàng triệu học sinh tiểu học ở Hà Nội, số tiền hoa hồng lên đến hàng trăm tỷ đồng. Và nhiều trường học khẳng định, họ mua sách giáo khoa theo hướng dẫn từ các phòng giáo dục và đào tạo các quận.

Trước câu hỏi, nhà xuất bản (NXB) đánh giá thế nào về mức chiết khấu (tùy theo nhà xuất bản) cho các đầu mối mua bán SGK được phản ánh trên báo chí là 11-15%, đại diện NXB Giáo dục Việt Nam cho biết, mức chiết khấu này đang bị hiểu chưa đúng. Chiết khấu này thực chất là chi phí phát hành.

"Phát hành sách giáo khoa cũng như phát hành các ấn phẩm sách khác hay báo chí đều phải có chi phí, gồm: đóng gói, vận chuyển, kho bãi, giao hàng...

Mức phí phát hành sách giáo khoa như vậy là rất thấp, đặc biệt là với vùng núi, vùng sâu vùng xa. Ví dụ, phí phát hành báo chí hiện nay đang ở mức từ 22% đến 25% giá bìa, cao hơn nhiều so với phí phát hành sách giáo khoa", đại diện NXB Giáo dục Việt Nam khẳng định.

Cũng theo NXB này, giá SGK được cấu thành từ nhiều yếu tố, trong đó tập trung vào 5 yếu tố: Chi phí tổ chức bản thảo; chi phí nhuận bút; chi phí sản xuất gồm giấy và công in; chi phí khâu lưu thông (hay còn gọi là chi phí phát hành; chi phí tài chính (hay còn gọi là lãi vay).

Trong đó, phí tổ chức bản thảo của một bộ sách giáo khoa lên tới hàng ngàn tỷ đồng. Tổng nhuận bút của 2 bộ SGK "Kết nối tri thức với cuộc sống" và "Chân trời sáng tạo" của NXB Giáo dục hàng năm cũng lên tới gần 70 tỷ đồng.

Ngoài ra, chi phí sản xuất cũng lên tới hàng ngàn tỷ đồng (bao gồm giấy và công in), trong khi chi phí sản xuất hiện nay của NXB Giáo dục Việt Nam hoàn toàn dựa vào vốn vay ngân hàng. Chi phí cho khâu lưu thông hoặc phí phát hành cũng là những khoản chi phí rất lớn.

Trên thực tế hiện nay, việc tổ chức biên soạn, in ấn, phát hành SGK không phải độc quyền của NXB Giáo dục Việt Nam. Tổng cộng hiện nay có 7 NXB được Bộ TT-TT cấp phép xuất bản SGK, nhưng chỉ có 6 NXB tham gia xuất bản vì để thực hiện được việc xuất bản SGK không dễ dàng như đã nói ở trên.

Giải thích về việc NXB Giáo dục Việt Nam có lãi khủng khi phát hành SGK hay không, đại diện đơn vị này cho rằng, quy trình làm sách giáo khoa của đơn vị này phải trải qua 8 bước: xây dựng tác giả; xây dựng mô hình bao gồm đề cương tổng thể, đề cương chi tiết, biên soạn bài mẫu, dạy thực nghiệm; biên soạn bản thảo thô, góp ý điều chỉnh bản thảo tác giả.

Tiếp theo là biên tập thiết kế; thẩm định nội bộ đọc rà soát ý kiến chuyên gia thẩm định; thẩm định quốc gia hai vòng; giới thiệu sách; tập huấn giáo viên sử dụng sách và cung ứng sách giáo khoa. Do đó trong cấu thành giá của sách giáo khoa, có rất nhiều chi phí mà NXB Giáo dục Việt Nam đã liệt kê ở trên.

Đơn vị này và các đơn vị xuất bản SGK khác đều phải kê khai giá trên cơ sở các chi phí cấu thành giá và phải được Cục quản lý giá (Bộ Tài Chính) phê duyệt. Lợi nhuận của NXB không phải từ SGK, chủ yếu từ các sách khác như: sách bổ trợ, sách tham khảo…

Trước đó, cuối năm 2023, đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo mức phí phát hành (chiết khấu) tối đa với sách giáo khoa theo chương trình mới của năm học 2020-2021, 2021-2022 là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%, sách giáo viên là 15%.

Năm học 2022-2023, chiết khấu với sách giáo khoa là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%, sách giáo viên là 15%.

"NXB Giáo dục Việt Nam trực thuộc sự quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ trong việc biên soạn, in ấn, phát hành sách giáo khoa, còn để xảy ra sai phạm, vi phạm pháp luật, chi phí phát hành (chiết khấu) cao, giá sách giáo khoa khá cao", đoàn giám sát nêu trách nhiệm của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Theo Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam ở thời điểm đó, việc cần làm ngay là nhất thiết phải có cơ chế kiểm soát chặt chẽ từ khâu biên soạn, in ấn, phát hành và phải giảm giá sách giáo khoa phù hợp đối với thu nhập của người dân và đề nghị sách giáo khoa phải do Nhà nước quản lý giá.