Trẻ không dùng Internet vẫn có nguy cơ thành nạn nhân của an ninh mạng

Phát biểu thảo luận tại Quốc hội về dự án Luật An ninh mạng (sửa đổi), nhiều đại biểu bày tỏ sự đồng tình với việc hoàn thiện khung pháp lý nhằm bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, an toàn cho người dân. Trong đó, vấn đề bảo vệ trẻ em và các nhóm yếu thế trên không gian mạng trở thành điểm nhấn đáng chú ý.

Tất cả trẻ em phải được bảo vệ 

Đại biểu Hà Ánh Phượng (đoàn Phú Thọ) đánh giá cao việc dự thảo luật bổ sung Điều 20 về phòng, chống xâm hại trẻ em trên không gian mạng, coi đây là bước tiến quan trọng trong chính sách bảo vệ trẻ em.

Tuy nhiên, đại biểu chỉ ra một hạn chế trong dự thảo: Điều 20 đang quy định quyền được bảo vệ của trẻ em "khi tham gia, tương tác trên không gian mạng".

Theo đại biểu, cách diễn đạt này chưa bao quát đầy đủ thực tiễn, bởi không phải trẻ em nào cũng tham gia hay tương tác trên môi trường mạng, nhưng hình ảnh, thông tin cá nhân của các em vẫn có thể bị đưa lên Internet và bị sử dụng sai mục đích.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bỏ cụm từ "khi tham gia, tương tác", chỉ giữ quy định "trên không gian mạng" để đảm bảo mọi trường hợp đều được pháp luật bảo vệ, phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế.

Theo đại biểu Hà Ánh Phượng, thực tế nhiều nước trên thế giới, việc sử dụng hình ảnh, kết quả học tập của trẻ em trên không gian mạng ngay cả khi trẻ em không tham gia, sử dụng mạng cũng được quy định và bảo vệ nghiêm ngặt.

"Về quy định áp dụng biện pháp nghiệp vụ để phòng ngừa, phát hiện là cần thiết, nhưng chưa đề cập đến nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân của trẻ khi thu thập, phân tích thông tin.

Việc "giám sát không gian mạng" có thể dẫn tới "rủi ro xâm phạm quyền riêng tư" nếu không có giới hạn và cơ chế giám sát độc lập. Vì vậy, cần bổ sung nguyên tắc: "Mọi hoạt động nghiệp vụ liên quan đến dữ liệu trẻ em phải tuân thủ nguyên tắc tối thiểu hóa và bảo mật dữ liệu cá nhân", đại biểu nêu. 

Đại biểu Phượng cũng chỉ ra 4 lỗ hổng của Điều 20 trong dự thảo luật.

Thứ nhất, dự thảo chưa có tiêu chí cụ thể để nhận diện "nội dung gây hại cho trẻ em", dẫn đến nguy cơ xử lý thiếu thống nhất hoặc gỡ bỏ nội dung quá mức cần thiết.

Thứ hai, khi áp dụng biện pháp kỹ thuật để phát hiện, phòng ngừa xâm hại trẻ em, dự thảo chưa quy định nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân, trong khi việc giám sát không gian mạng có thể dẫn đến rủi ro xâm phạm quyền riêng tư nếu không giới hạn rõ ràng.

Đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc: mọi hoạt động nghiệp vụ liên quan đến dữ liệu trẻ em phải tuân thủ nguyên tắc tối thiểu hóa và bảo mật dữ liệu.

Vấn đề thứ ba được đại biểu nêu là dự thảo hiện quy định nghĩa vụ đồng loạt, chưa phân tầng theo mức độ rủi ro, gây gánh nặng tuân thủ đối với các đơn vị nhỏ như nền tảng giáo dục cộng đồng, website câu lạc bộ trường học.

Đại biểu đề nghị việc áp dụng nghĩa vụ kỹ thuật cần được xác định dựa trên rủi ro và quy mô dịch vụ; nền tảng rủi ro cao phải đáp ứng yêu cầu cao hơn, trong khi nền tảng rủi ro thấp chỉ cần tuân thủ chuẩn tối thiểu và có lộ trình phù hợp.

Mở rộng bảo vệ cho người cao tuổi

Tại phiên thảo luận, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh (đoàn Cà Mau) bày tỏ sự đồng tình với việc đưa trẻ em vào nhóm đối tượng được bảo vệ trong dự thảo Luật An ninh mạng. Tuy nhiên, theo đại biểu, phạm vi bảo vệ như vậy vẫn chưa đầy đủ, bởi ngoài trẻ em còn có những nhóm khác cũng rất dễ bị tổn thương trong môi trường mạng.

Đại biểu nêu rõ: "Hiện nay ngoài trẻ em, người cao tuổi và người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự cũng là nhóm dễ bị tổn thương, đặc biệt trong môi trường mạng".

Bà dẫn một số báo cáo cho thấy người cao tuổi chiếm tới khoảng 50% nạn nhân trong các vụ lừa đảo trực tuyến, bị lợi dụng thông qua các thủ đoạn tinh vi như giả danh cơ quan công an, sử dụng công nghệ deepfake lừa đảo, đầu tư hoặc du lịch giá rẻ, tận dụng thông tin cá nhân để thao túng tâm lý.

Đối với nhóm người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, đại biểu cho rằng họ "thường thiếu khả năng tự bảo vệ, dễ bị lợi dụng, thao túng trong các giao dịch điện tử". Đây là nhóm có nguy cơ cao bị lấy cắp dữ liệu cá nhân, bị dẫn dụ ký các giao dịch không minh bạch hoặc bị ép buộc cung cấp thông tin.

Từ những phân tích trên, đại biểu đề nghị dự thảo cần mở rộng đối tượng được bảo vệ: "Đề nghị bổ sung người cao tuổi và người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự vào nhóm đối tượng được bảo vệ tại Điều 20 của dự thảo luật".

Đại biểu cũng kiến nghị bổ sung trách nhiệm của các nền tảng mạng, tổ chức cung cấp dịch vụ viễn thông và ngân hàng trong việc phát hiện, cảnh báo và phối hợp xử lý hành vi xâm hại, lừa đảo đối với nhóm này.

Theo đại biểu, việc bổ sung này là cần thiết để bảo đảm tính toàn diện, thống nhất và phù hợp với quy định của Luật Người cao tuổi và Bộ luật Dân sự, thể hiện rõ quan điểm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các nhóm yếu thế trong bối cảnh chuyển đổi số.