Tháo gỡ những rào cản, khai mở cơ hội vàng từ dạy học trực tuyến

Là một nhà giáo tâm huyết, cũng là người cha có 3 người con đang học trực tuyến, TS. Đặng Minh Chưởng đã chia sẻ góc nhìn về vấn đề này.

Có thể nói, chưa bao giờ trong lịch sử ngành giáo dục Việt Nam lại phải đưa ra một quyết định chuyển đổi hình thức dạy học từ "trực tiếp" sang "trực tuyến" nhanh chóng, với quy mô rất lớn, trên phạm vi tất cả các cấp học như đầu năm học này. Kể từ ngày khai giảng đến nay đã hơn một tháng, rất nhiều địa phương đã và đang thực hiện dạy học trực tuyến.

Nhanh chóng thích nghi

Trong những ngày đầu chuẩn bị đưa ra chủ trương này, một rào cản rất lớn từ dư luận xã hội, từ các phụ huynh. Các nhà quản lý giáo dục và đội ngũ giáo viên đều hết sức lo lắng, băn khoăn về mọi mặt, từ việc chuẩn bị, học cách sử dụng thiết bị và công nghệ, phương pháp giảng dạy trực tuyến như thế nào, khi cô giáo giảng dạy cả nhà học sinh đều có thể dự học, tính hiệu quả, sự hợp tác của phụ huynh học sinh.

Về phía phụ huynh, học sinh thiếu thốn thiết bị học tập, nhiều người chưa quen với công nghệ thông tin,… hình dung ra rất nhiều khó khăn về học trực tuyến. Đặc biệt là sự băn khoăn lo lắng thực sự của giáo viên và nhà trường khi dạy những học sinh mới vào lớp 1, các con chưa một ngày đến trường, chưa một lần được gặp thầy, cô giáo, gặp bạn để được ngồi trên bộ bàn ghế mới ở trường.

Sau một tháng, chúng ta có thể khẳng định toàn xã hội đã thừa nhận và bước đầu tin tưởng rằng có thể tổ chức thực hiện dạy học trực tuyến thành công từ ngay với học sinh lớp 1, và các lớp học càng cao thì sẽ càng thuận lợi và hiệu quả hơn. Từ đó, xa hơn, sẽ rất thuận lợi để chúng ta thực hiện một xã hội học tập suốt đời ở mọi lúc, mọi nơi, mọi chương trình của mọi độ tuổi người học.  

Sự cố gắng vượt bậc của đội ngũ giáo viên ở tất cả các môn học, bậc học và đặc biệt là tất cả các độ tuổi của giáo viên có thể học hỏi về công nghệ dạy học trực tuyến và thực hiện thành công. Họ đã tiếp cận công nghệ rất nhanh, sử dụng thành thạo và làm chủ được hình thức dạy học trực tuyến, mạnh dạn giảng dạy trước công chúng, trước sự chứng kiến của phụ huynh…, điều mà lâu nay rất nhiều giáo viên ngần ngại, nhất là giáo viên nhiều tuổi.

Khai mở cơ hội vàng

Việc cả thực hiện dạy học trực tuyến trên cả nước trong thời gian qua đã mở ra khả năng sau này có lúc cần chuyển đổi giữa hai hình thức dạy học trực tiếp và trực tuyến đối với từng loại nội dung chương trình, hay khi điều kiện thời tiết bất thường, mưa bão, lũ lụt, rét độc, rét hại; tiến tới chỉ sử dụng bản mềm đối với tất cả tài liệu phục vụ việc dạy học.

Ngoài ra, giáo viên có thể tổ chức các buổi dạy trực tuyến ngoài giờ cho nhóm học sinh tiếp thu bài trên lớp kém, không theo kịp các bạn, hay bồi dưỡng nâng cao kiến thức cho nhóm học sinh giỏi yêu thích môn học nào đó, giúp các em định hướng phân luồng sớm.

Bên cạnh đó, việc kết nối trực tiếp với phụ huynh để thông báo tình hình học tập hay phối hợp xử lý các sự việc bất thường của học sinh diễn ra trên lớp bằng hình thức trực tuyến sẽ thuận lợi hơn, giáo viên đỡ phải đi lại, tiết kiệm thời gian, chi phí và đảm bảo an toàn giao thông.

Dạy học trực tuyến tạo cơ hội để giáo viên tiếp cận trực tiếp cán bộ quản lý cấp cao, các chuyên gia, các nhà khoa học trong và ngoài nước thông qua các buổi bồi dưỡng, tập huấn, hội thảo trực tuyến, việc lâu nay không dễ thực hiện.   

Trong khi đó, học sinh đã thích ứng rất nhanh, nhiều em rất thích cách học này, nhất là những em học lực từ khá trở lên. Đây là cơ hội để các em chủ động tiếp cận với thiết bị hỗ trợ học tập, như điện thoại, iPad, máy tính,… dần hình thành cho các em một tâm thế, khả năng học tập trên thế giới phẳng.

Việc học trực tuyến giúp các em hình thành các kỹ năng để khai thác nguồn tri thức vô tận trên thế giới phẳng. Học sinh có cơ hội học ngoại ngữ với người bản địa, còn sinh viên có thể cùng lúc theo nhiều chương trình đào tạo của nhiều trường trên thế giới. Đây cũng là sự chuẩn bị để sau này các em có thể tìm việc làm trực tuyến.

Phụ huynh cũng đã vào cuộc một cách nhanh chóng, tích cực. Có lẽ chưa bao giờ các thế hệ phụ huynh có thể theo sát quá trình học tập của con và dạy của thầy cô như vậy. Học trực tuyến là cơ hội để bố mẹ đồng hành cùng con, nắm bắt được khả năng tiếp thu bài của con mình so với các bạn trong lớp. Cũng từ đó, phụ huynh nắm được một phần công việc và sự vất vả của thầy cô giáo, phần nào có sự chia sẻ thông cảm và phối hợp với thầy cô giáo, với nhà trường tốt hơn.

Thông qua việc dạy và học trực tuyến, các bậc phụ huynh cùng được ôn lại, học mới một số kiến thức hay học hỏi phần nào kinh nghiệm giảng dạy từ thầy cô để có thể bày cho con học hàng ngày. Phụ huynh sẽ nhận thấy sự cần thiết phải đầu tư mua sắm, hướng dẫn, giám sát và quản lý mục tiêu sử dụng thiết bị học tập cho con. Với niềm tin có được từ hiệu quả học tập trực tuyến dịp này, phụ huynh sẽ mạnh dạn đồng hành cùng con học các chương trình trực tuyến khác.

Về phía các cấp quản lý, kết quả bước đầu đã tạo sự tự tin để tiếp tục nghiên cứu phát huy hiệu quả hơn về mọi mặt hình thức dạy học trực tuyến, từ đó có bước tiến sâu rộng về thay đổi hình thức dạy học trong tương lai gần.

Dạy và học trực tuyến có thể vượt qua rào cản khoảng cách địa lý, thế hệ,… và ngay cả rào cản ngôn ngữ (dịch tự động bằng trí tuệ nhân tạo), tối ưu hóa tần suất khai thác từ một tài liệu học tập nào đó cho số lượng học viên rất lớn, những kiến thức mới được cập nhật đến người học rất nhanh, giảm được rất nhiều chi phí so với dạy học trực tiếp, góp phần bảo vệ môi trường khi đi lại ít, sử dụng giấy bút ít, tần suất tập hợp đông người giảm.

Đó là cơ hội để nâng cấp cơ sở hạ tầng truyền thông, phát triển ngành công nghệ truyền thông, thiết bị nghe nhìn. Việc chuyển nhiều công việc sang hình thức trực tuyến sẽ giúp giảm chi phí, giảm nhân công và đẩy nhanh tốc độ xử lý.

Trong tương lai gần, chúng ta cần phải tổ chức đánh giá kết quả học tập, thi cử độc lập ở các trung tâm khảo sát đánh giá chất lượng giáo dục uy tín.  

Có thể nói, những thành công bước đầu của hình thức dạy học trực tuyến trên diện rộng đợt này đã mở ra cho chúng ta cơ hội vàng vận dụng, khai thác nền tảng công nghệ vào lĩnh vực giáo dục một cách quyết liệt hơn, sâu rộng hơn. Đây chính là cơ hội để chúng ta sẵn sàng để học tập mọi lúc, mọi nơi, học suốt đời,… 

Đây là cơ hội vàng để học sinh, sinh viên và mọi người dân Việt Nam có thể tiếp cận rộng nhất, nhiều nhất, nhanh nhất, mới nhất, rẻ nhất… mọi kiến thức thành quả khoa học trên toàn  thế giới. Đây cũng là cơ hội để mỗi gia đình chúng ta dễ dàng xây dựng môi trường học tập tại gia vui vẻ; mỗi tiết học, ở lớp học, ở trường hào hứng, thú vị,… góp phần xây dựng những ngôi trường thật sự hạnh phúc. Có như vậy chúng ta mới bắt kịp các nước phát triển trong thời kỳ hội nhập.

Chúng ta đã vượt qua nhiều rào cản, bất cập nhưng vẫn còn tồn tại những khó khăn nhất định khi dạy học trực tuyến. Ngành giáo dục cần nghiên cứu điều chỉnh để tìm những giải pháp tốt hơn.

Học sinh cần tiếp tục học hỏi để thành thạo cách sử dụng thiết bị và thích ứng hơn với cách học này. Trong khi đó, phụ huynh cũng cần có mức độ quan tâm hỗ trợ ở mức độ phù hợp, không nên can thiệp sâu vào khi con đang học, không nên bức xúc khi con chưa hiểu bài.