“Sự rung cảm và sáng tạo của học sinh có nguy cơ bị bào mòn”

Thời tôi còn làm việc ở Bộ Giáo dục & Đào tạo, tôi có nhiều dịp tiếp xúc và trao đổi với Bộ trưởng Tạ Quang Bửu. Điều mà bộ trưởng quan tâm nhất là phải ra đề văn làm sao để các em nói đúng, nói thật từ chính kiến thức và những tình cảm, suy nghĩ sáng tạo riêng của mình. Vai trò của người ra đề rất quan trọng, phải ra làm sao để cho người làm bài được tự do viết nhưng không phải muốn viết gì là viết.

Cách ra đề các kỳ thi văn của chúng ta hiện nay còn khá khô cứng, những nhân vật và vấn đề cũng như yêu cầu đặt ra trong đề thi thường trùng lặp nhau quá nhiều. Một mảnh đất dù tốt đến đâu cày xới mãi rồi cũng xơ cằn. Cứ một vấn đề, một tác giả mà trở đi trở lại mãi mà không đổi mới cách tiếp cận thì làm sao mà mang đến cho người học sự rung cảm mới mẻ, tinh tế được. Tôi nhớ thời tôi đi học có những đề bài rất hay, đọc vào là thấy háo hức muốn làm bài ngay, kiểu như: "Có người nói buổi chiều ngày thứ bảy mới thật sự là ngày chủ nhật, bạn có đồng ý hay không?".

Ra đề thi phải khơi dậy những suy nghĩ riêng đồng thời phải rèn cho học sinh óc phê phán, nhìn vấn đề trên nhiều mặt. Cần tránh kiểu ra đề "suôn sẻ", dạng "thỏa hiệp", một chiều.

Có ý kiến cho rằng, đã qua rồi cái thời có những người tâm huyết với giảng dạy văn học, như nhà giáo Lê Trí Viễn giảng đến Kiều thì rơi nước mắt; nhà thơ, nhà giáo Đông Hồ chết trên bục giảng khi đang say sưa giảng bài cho sinh viên... Giáo sư nghĩ gì về điều này?

Chúng ta không thiếu những nhà giáo dạy văn tâm huyết. Những người đã chấp nhận đi theo con đường giảng dạy văn chương thì phần lớn đã nuôi trong lòng tình yêu với văn chương rồi. 

Cái chúng ta thiếu là sự cương quyết, sự mạnh dạn, chúng ta dễ dàng "thỏa hiệp" với nhau, "cả nể" nhau dẫn đến bị phụ thuộc vào nhau. Giả sử một người thầy rất muốn giảm bớt chương trình, đổi mới cách dạy văn nhẹ nhàng hơn, linh động hơn thì lại không được vì thầy còn bị lệ thuộc vào sách giáo khoa, vào số tiết dạy hay vào thành tích thi đua, chỉ tiêu đặt ra của trường, của ngành... 

Theo giáo sư giáo dục văn học nói riêng và nền giáo dục nói chung cần phải làm gì để cải thiện triệt để tình hình hiện nay? 

Thật ra, chúng ta đã và đang làm được những chuyển đổi lớn lao trong giáo dục nước nhà và xã hội đang rất quan tâm, chăm lo đầu tư cho giáo dục. Tôi tự tin là nền giáo dục của chúng ta sẽ ngày càng hoàn thiện hơn.

Riêng về tình hình dạy và học văn. Để giải quyết cần nhất là đi từ cái gốc của vấn đề. Đừng hiểu lờ mờ mục đích của việc dạy văn và học văn. Khi chúng ta hiểu dạy và học văn để đậu được một kỳ thi, lấy được một tấm bằng cho xong thì sẽ dạy và học theo cách khác. Nhưng khi chúng ta hiểu dạy và học văn còn là dạy và học để làm người thì chúng ta sẽ có những con đường đi khác. Đừng để rồi có em lại than không hiểu nổi Kiều, không hiểu nổi Bình Ngô Đại Cáo thì nguy to.

Theo Dương Vân - Vnexpress