Nhà thơ Nguyễn Duy: "Tôi bất ngờ vì tác phẩm được đưa vào đề thi THPT quốc gia"

Trao đổi với PV Dân trí ngay sau khi kết thúc môn thi Ngữ văn, nhà thơ Nguyễn Duy cho hay: “Trước đây, các đề thi thường đưa ra chủ nghĩa anh hùng cách mạng hoặc vẻ đẹp của thiên nhiên nhưng đề tài này khá mới và bất ngờ với tôi.

Việc ra đề thi theo hướng mở thế này, tôi nghĩ rất nên làm. Chúng ta không "nhồi sọ" nhưng chắc chắn phải nhắc đi nhắc lại với giới trẻ về trách nhiệm với tổ quốc và trong chừng mực nào đó, không nên né tránh nữa mà đặt thẳng trách nhiệm công dân với cộng đồng và xã hội, nhất là giới trẻ.

Sau khi có đề thi, nhiều bạn bè, đồng nghiệp cũng nhắn tin và gọi điện cho tôi bởi nhiều người vui vì xu hướng cởi mở đã được biểu hiện qua cách ra đề thi này”.

Nói về xuất xứ bài thơ, ông cho hay, sau chiến tranh, nền kinh tế quốc gia “tụt dốc theo chiều rơi thẳng đứng” (chữ của nhà thơ Tố Hữu -Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng lúc bấy giờ), lại thiếu gạo, lại đứt bữa, lại thấy người ăn mày đầy đường, lại ăn độn đủ cả sắn, ngô, khoai, bo bo, mì sợi, mì bột, mì hột, nuôi lợn trong nhà…Từng chút, từng chút, ý tứ bài thơ “Đánh thức tiềm lực” tượng hình dần trong tâm trí tôi”, nhà thơ Nguyễn Duy cho hay.

Ông nhớ lại, đến đầu năm 1980 bài thơ mới "ngọ nguậy" nở thành từng con chữ trên giấy. Đến khoảng đầu thu năm 1982, khi ông Võ Văn Kiệt chuẩn bị thôi giữ chức Bí thư Thành ủy để ra Hà Nội làm Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, ông Nguyễn Quang Sáng chợt nảy sáng kiến họp mặt vài anh em bạn ruột (ngay tại căn hộ lụp xụp của ông trong khu tập thể 194 B Nam Kỳ Khởi Nghĩa) để mời ông Sáu Dân đến…chơi!.

“Quý trọng ông Sáu Dân, chúng tôi mời ông li rượu đế và để tâm sự. Không ngờ ông Sáu Dân nhận lời.

Hôm đó có nhà văn Nguyễn Quang Sáng, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Trần Long Ẩn, nhà thơ Nguyễn Bá (từ Cần Thơ lên) và tôi cùng với ông Sáu Dân.

Ông Nguyễn Quang Sáng thì nói chuyện viết lách. Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vừa hát tình ca vừa góp ý với lãnh đạo thành phố về vấn đề… ẩm thực. Còn tôi, kính tặng anh Sáu Dân bài thơ vừa ráo mực, bài “Đánh Thức Tiềm Lực”, nhà thơ Nguyễn Duy nhớ lại.

Được biết sau cuộc đọc thơ đó, nhà thơ Nguyễn Duy đưa bài "Đánh thức tiềm lực" đi đọc và “tán phát” ở nhiều nơi. Có nơi đón nhận nhiệt liệt, mời đọc, cho phát hành bài thơ bằng băng ghi âm hoặc bản in rô-nê-ô. Tuy nhiên, cũng có nơi chưa đón nhận.

Do vậy, bài thơ xuất hiện muộn hơn trên mặt báo và sách. Lần đầu tiên "Đánh thức tiềm lực" được in là in trên tờ Văn Nghệ Đồng Nai do nhà thơ Xuân Sách làm tổng biên tập, số tháng 12/1984.

Chia sẻ thêm về cảm xúc sau khi bài thơ này được đưa trích đoạn vào đề thi Ngữ văn, kỳ thi THPT quốc gia 2018, nhà thơ Nguyễn Duy cho rằng không nghĩ những người làm chương trình lại đưa trách nhiệm của văn chương trước tình hình hiện tại của xã hội và đất nước như vậy. Đó cũng là mối liên hệ giữa nghệ thuật, văn chương với cuộc sống.

Mỹ Hà