Cần bổ sung thêm về đáp án môn Ngữ văn THPT quốc gia 2018

Trong sự so sánh đề thi môn Ngữ văn THPT Quốc gia 2018 với những năm trước, ai cũng cảm nhận được sự đổi mới của đề thi, cụ thể: Văn bản dùng để đọc hiểu tuy được sáng tác đã gần 40 năm nhưng vẫn có tính thời sự, đặc biệt nội dung bài thơ có sự tác động mạnh mẽ đến ý thức, trách nhiệm của con người trước tiềm lực của đất nước.

Kiến thức nghị luận văn học có sự liên kết giữa hai tác phẩm ở 2 giai đoạn văn học, 2 khối lớp, buộc học sinh phải hiểu rõ bản chất để xác định đúng, làm đúng vấn đề nghị luận. Tuy nhiên, đáp án của câu 2 (Phần II – LÀM VĂN) vẫn có đôi điều cần suy ngẫm.

Đề bài yêu cầu: Phân tích sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực ở gia đình hàng chài (Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu). Từ đó, anh/chị hãy liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu (Hai đứa trẻ - Thạch Lam) để nhận xét về cách nhìn hiện thực của hai tác giả.

Căn cứ vào hướng dẫn chấm và đáp án của Bộ GD&ĐT, tôi thật sự băn khoăn về đáp án cho yêu cầu thứ nhất của đề bài: Phân tích sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực ở gia đình hàng chài

- Sự đối lập:

+ Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa với những con người được bao phủ trong lớp sương mờ ảo và màu hồng của ánh ban mai tạo nên vẻ đẹp hài hòa, toàn bích; điều đó khiến nghệ sĩ Phùng xúc động, say mê, hạnh phúc.

+ Những con người bước ra khỏi màn sương mờ ảo bỗng trở thành tội nhân và nạn nhân của bạo lực gia đình; điều đó khiến nghệ sĩ Phùng kinh ngạc, phẫn nộ.

- Ý nghĩa của sự đối lập:

+ Thể hiện những thay đổi trong nhận thức của nhân vật Phùng về nghệ thuật và đời sống.

+ Thể hiện những trăn trở của Nguyễn Minh Châu về cuộc sống, con người.

Đề bài yêu cầu kĩ năng phân tích, vậy mà trong đáp án chỉ đề cập đến phân tích nội dung mà không đề cập đến những đặc sắc nghệ thuật. Rêpin từng nói: Ý tưởng anh đẹp đẽ như vậy nhưng anh vẽ tồi thì anh chỉ làm cho người ta ghê sợ và coi rẻ ý tưởng của anh mà thôi. Như vậy, hình thức là một yếu tố rất quan trọng của tác phẩm nghệ thuật.

Thế nhưng người làm đáp án môn Ngữ văn THPT Quốc gia 2018 đã lãng quên việc phân tích, đánh giá những đặc sắc nghệ thuật mà Nguyễn Minh Châu vận dụng để làm nổi bật sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực ở gia đình hàng chài.

Phải chăng do lãng quên, không cần thiết phân tích nghệ thuật, mà học sinh chỉ cần làm rõ sự đối lập, ý nghĩa sự đối lập là đạt 2/5 điểm của phần nghị luận văn học? Trong sáng tạo nghệ thuật; bao giờ nghệ sỹ cũng đi từ nội dung đến hình thức; xuất phát từ nội dung là cái tương đối ổn định và tìm kiếm những hình thức đa dạng tương ứng để biểu hiện.

Vậy nên với yêu cầu của đề bài này, theo tôi cũng cần bổ sung những yếu tố nghệ thuật đặc sắc như: tình huống truyện, nghệ thuật miêu tả, điểm nhìn trần thuật, giọng kể ... thì đáp án sẽ không “vênh” với đề.

(Trương Nick Anh)

Giáo viên Ngữ văn THPT Nguyễn Du, Kiến Xương, Thái Bình)