Cái mác "hư danh" chạy theo mốt làm biến tướng học thật?

"Học thật, thi thật, nhân tài thật" là một trong những nội dung quan trọng được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đặt ra với Bộ Giáo dục và Đào tạo trong buổi làm việc vừa qua.

Trong 3 vấn đề mà Thủ tướng nêu ra thì có lẽ "học thật" là vấn đề cốt lõi nhất, là gốc rễ để phát triển, làm tiền đề để rồi cái thi thật, nhân tài thật mới đúng, có hiệu quả.

Trao đổi với PV Dân trí, PGS.TS Trần Xuân Nhĩ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho biết: "Tôi cho rằng ý kiến của Thủ tướng là hoàn toàn đúng đắn, bởi vì muốn làm người thì không thể làm những cái giả được, mà phải làm thật. Nhất là trí tuệ, phải làm thật".

Hiểu cho đúng!

Theo TS. Lê Viết Khuyến - nguyên Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ GD&ĐT - Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho biết, "học thật" ở đây là phải học chăm chỉ, học những gì mình chưa biết, học cả những kiến thức chuyên môn, lẫn kiến thức về giáo dục nhân cách, đạo đức; học phải đi đôi với hành, tránh kiểu học chay thiên về lý thuyết suông.

"Học thật" là học đúng bản chất của việc học, không chạy theo hư danh, không chạy theo mốt, phong trào. Học phải đạt được mục đích đúng" - TS Khuyến nhấn mạnh.

"Học thật" là tập trung học kiến thức ở trường, không phải đi học thêm. Đối với bậc trên đại học như cao học, đào tạo tiến sĩ, hoặc đào tạo cho những người đã đi làm nhưng cần "bằng cấp" phải đầu tư học thật sự để lấy kiến thức chuyên sâu, chứ không phải theo học đủ trường một cách hình thức chỉ để lấy các loại văn bằng, chứng chỉ làm "đẹp hồ sơ".

Tình trạng "học thật, học giả" lẫn lộn khiến cho chất lượng giáo dục vẫn chưa thể được nâng cao.

"Việt Nam mình đại bộ phận là học thật, nhưng không thể tránh khỏi những nơi học giả, thi giả, bằng giả rồi chạy chọt để làm cán bộ giả. Và rất nhiều cái giả khác" - PGS. TS Trần Xuân Nhĩ nói.

Giết chết tư duy khi… theo mẫu

"Học theo mẫu" - cụm từ không còn xa lạ đối với học sinh. Nhìn vào thực tế mà nói chương trình dạy và học của chúng ta bây giờ vẫn "thầy đọc, trò chép". Giáo viên lên lớp chủ yếu đảm bảo thời lượng chương trình dạy, còn đến khi thi hoặc kiểm tra học sinh chỉ cần chép nguyên xi hoặc làm theo bài giảng mẫu có sẵn là có điểm cao. Điều này đã vô tình làm mất đi sự sáng tạo, phát triển và làm thui chột tư duy của các em, tạo thói quen chỉ cần bắt chước làm theo.

Đơn cử như là việc làm theo bài mẫu các môn toán, lý, hóa đã đành đằng này lại làm mẫu cả ở môn văn - môn học có thể khơi dậy khả năng tư duy của riêng của các em.

Có em học sinh viết bài văn tả "ông ngoại em" nào là lưng còng, da nhăn nheo, đồi mồi, tóc bạc phơ, răng rụng… nhưng trong khi đó ông ngoại vẫn khỏe, tóc vẫn đen, răng vẫn còn rất đẹp. Hỏi tại sao lại viết ông không giống ngoài đời như thế, em học sinh dõng dạc nói rằng: "Phải làm theo bài văn mẫu của cô thì mới điểm cao ạ".

Chính bởi vậy, có một phụ huynh phàn nàn rằng: Có lần tôi ra một đề bài văn và bảo cháu làm nhưng ngồi một lúc lâu vò đầu bứt tai cháu mới viết được đúng một câu.

Có thể thấy rằng, việc ngay từ những lớp mầm các em đã phải học theo hướng có sẵn mẫu, chỉ là học vẹt nên khi mà không có đề mẫu các em chẳng biết phải làm gì cả. Năng lực tư duy khai phóng của các em đã bị cướp mất ngay từ cấp tiểu học, và kẻ cướp chính là những bài văn mẫu, những đề thi mẫu.

"Học hộ" công khai

Đây cũng là một vấn đề còn tồn đọng, gây nhức nhối trong xã hội. Không ít lần những vụ việc học hộ đã bị phanh phui song vẫn đâu lại vào đấy. Người đăng ký đi học nhưng lại chẳng thấy học, tình trạng này xảy ra phổ biến ở các trường đại học, cao đẳng các cơ sở bồi dưỡng giáo dục thường xuyên, tại chức.

Do đặc thù đây là các lớp học có số lượng người học đông nên giảng viên không thể kiểm soát được hết, chỉ có thể đếm số lượng; bởi vậy mà nhiều người đã lợi dụng điều đó nhờ người đi học hộ để có đủ số lượng buổi học.

Và chỉ cần vài thao tác đơn giản là lên mạng xã hội (facebook) gõ từ khóa

"Học hộ" thì một loạt các nhóm sẽ hiện ra. Ai có nhu cầu chỉ cần vào nhóm đăng lên với đầy đủ các thông tin liên quan đến ngày giờ, địa điểm, môn học, giá kèm theo… ngay lập thức sẽ có hàng chục lượt bình luận xin ứng tuyển.

N.T.H - sinh viên một trường đại học ở Hà Nội cho biết: "Em đã học hộ khá nhiều cho các bạn sinh viên ở nhiều trường đại học.

Chỉ cần gửi họ tên, tên trường, phòng học, mã sinh viên, tên môn học, tên giảng viên là được. Một buổi học hộ tùy theo số tiết em sẽ nhận giá từ 50-100 nghìn".

Như vậy, thực chất là người cần học thì có học gì đâu.

"Bệnh thành tích" - căn bệnh nguy hiểm hàng đầu của ngành giáo dục

Thi cử thì học tủ, học vẹt; thi học sinh giỏi thì luyện bài mẫu, tâng bốc nhau bằng những điểm số cao ngất ngưởng, có những lớp đạt 47/49 học sinh giỏi, xuất sắc.

Việc "làm đẹp học bạ" đang trở nên rất phổ biến, nhất là cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông. Giáo viên nâng điểm để nâng cao thành tích cho lớp, và để các em dễ dàng được các trường top đầu xét tuyển.

Có những trường vì thành tích mà luôn cố gắng tập trung luyện học sinh giỏi, tạo mọi điều kiện để các em có thời gian tập trung học môn mình thi nhằm đạt kết quả cao mang vinh dự cho trường, còn những môn khác các thầy cô sẽ tạo điều kiện, không cần đầu tư thời gian công sức học tập nhiều; để trở thành "trường chuẩn quốc gia".

Còn cha mẹ thì vì muốn con có được điểm cao, trường tốt mà không ngại ngần "chạy chọt, đút lót".

PGS.TS Trần Xuân Nhĩ cũng chỉ ra một thực trạng nữa là: Hiện nay, có nhiều vụ bồi dưỡng cán bộ chỉ qua loa, nhiều hội trường đào tạo thì không cho chất lượng gì nhưng để có thành tích, có tiếng thì họ vẫn cấp chứng chỉ.

Và hậu quả là đào tạo ra những chứng chỉ giả, thi quay cóp, sửa điểm như ở Hòa Bình, Hà Giang,... năm 2018, và còn rất nhiều nơi khác mà mình vẫn chưa phát hiện được. Hay là có rất nhiều cán bộ ở nhiều tỉnh bị phát hiện ra là không học, bằng cấp không đầy đủ rải rác khắp nơi, đâu cũng có cả.

Mỗi năm có đến hàng ngàn tiến sĩ, thạc sĩ được "ra lò" nhưng không biết số lượng tiến sĩ, thạc sĩ đạt chất lượng thực sự được bao nhiêu.

Để rồi, cuối cùng cái cốt lõi nhất bên trong là học được gì, học được bao nhiêu bị che mờ mất bởi những cái mác "hư danh".

Để "học thật" thực sự là học thật…

Những tồn đọng của vấn đề "học thật" vẫn còn đó, song để dẹp được các vấn nạn này thì không chỉ cần sự nỗ lực của các cấp, bộ ngành giáo dục mà cần cả sự chung tay của cả xã hội.

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Trần Xuân Nhĩ cho biết: "Trước hết là trách nhiệm của toàn bộ xã hội, cần phải giáo dục cho con em mình thấy tầm quan trọng của việc "học để nắm lấy kiến thức", là học cho mình, chứ không phải học cho ai khác. Bởi có nắm được kiến thức thật thì mới trở thành con người vững vàng. thì mới đem lại lợi ích cho xã hội, cho bản thân và cho gia đình.

Hai là các phụ huynh học sinh cũng phải hiểu rằng con mình phải có kiến thức thật, chứ không phải vì sĩ diện hay thành tích mà chạy chọt điểm trác, lo lót chức vụ".

Bên cạnh đó PGS.TS Trần Xuân Nhĩ cũng nhấn mạnh rằng, các cơ quan nhà nước phải tôn trọng sự thật và làm thật chặt chẽ, và nghiêm trị những trường hợp có bằng cấp "giả", mua quan bán chức,... Dứt khoát xử lý, thậm chí là phải có những chế tài về hình sự cho những kẻ gian lận vì họ đã làm điều nguy hại cho đất nước. Chắc chắn phải rất mạnh tay thì mới có thể mang lại công bằng cho nhân tài thật và cán bộ thật".

"Trước đây quan điểm học để có một cái nghề. Giờ đây học không chỉ để có một cái nghề mà học để biết, để làm và để làm người, để mọi người chung sống với nhau. Mục tiêu của việc học là để dần hoàn thiện hơn. Đích đi tới của việc học không còn đơn giản như xưa", TS. Lê Viết Khuyến cho hay.

Phương Thảo