Những định kiến về cảm xúc của con mà bố mẹ thường gặp phải

Tọa đàm với sự tham gia của bà Katherine Stannett - diễn giả, tác giả sách danh tiếng, 20 năm kinh nghiệm về tâm lý trẻ em và giáo dục từ National Geographic Learning; bà Nguyễn Tú Anh - nghiên cứu sinh Tiến sĩ, Thạc sĩ tâm lý trẻ em, tác giả sách; ông Christian Gebrayel - Giám đốc học vụ cấp cao Apollo English.

Dưới đây là những câu hỏi các bậc phụ huynh quan tâm và được chuyên gia giải đáp:

Tư duy cảm xúc xã hội là gì?

Tư duy cảm xúc xã hội (TDCXXH) là kỹ năng thể hiện qua quá trình phát triển nhận thức bản thân, kiểm soát cảm xúc và kỹ năng tương tác cá nhân. Kỹ năng này ngày càng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công trong cuộc sống. Người có kỹ năng TDCXXH tốt thường đối phó tốt hơn với thử thách hàng ngày, cùng với đó là những lợi ích trong học tập, nghề nghiệp, quan hệ xã hội.

Tại sao trẻ cần tư duy cảm xúc xã hội?

Ở những quốc gia đã phát triển, TDCXXH là một phần của nội dung học chính thức, có nội dung đào tạo riêng và kiểm tra cuối kỳ. Ở Hà Lan, trẻ cấp 3 phải hoàn tất bài thi với những câu hỏi mà người lớn cũng bối rối như: Nếu phát hiện bạn học gian lận thi cử, bạn sẽ tố giác với giám thị, nhắc nhở bạn đó hay bỏ qua? Nếu cơ thể một người bạn phát mùi, bạn sẽ góp ý với người bạn đó, thông báo với bố mẹ hay tặng bạn ấy một chai khử mùi nhân sinh nhật?... Đây là môn học khó nhưng được yêu thích vì giúp các em giải quyết tình huống cuộc sống và định hướng phát triển cảm xúc, tư duy bản thân.

Theo các khách mời, trẻ được định hướng về kỹ năng này sẽ có khả năng thành công cao hơn trong công việc tương lai, khi việc phối hợp cùng những người xung quanh ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả. Một khi được định hướng kỹ năng này, quá trình tự phân tích, học hỏi sẽ đem lại cho trẻ những bước tiến rất xa.

Kiểm soát cảm xúc có vai trò quan trọng trong cuộc sống tinh thần của trẻ, điều này thậm chí còn quan trọng hơn sự thành công trong sự nghiệp. Khi hiểu chính mình, tôn trọng cảm xúc bản thân và yêu quý những gì mình nỗ lực, các em sẽ suy nghĩ lạc quan, tìm được hạnh phúc và tạo ra ảnh hưởng tích cực đến người xung quanh.

Những định kiến sai lầm về cảm xúc của con mà bố mẹ hay mắc phải?

Bao bọc vì con nhỏ: Trẻ ở độ tuổi nào cũng có thể tự lập ở độ tuổi đó. Trẻ từ một tuổi có mong muốn tự làm mọi thứ như mặc đồ, tự ăn, tự tắm…

Thay vì ngăn cấm, bố mẹ có thể để con làm những việc đơn giản, không nguy hiểm. Bao bọc quá sẽ dẫn đến tình trạng con thiếu tự tin, thiếu kỹ năng sống, ngại đối diện khó khăn… Dạy con tự lập còn đồng nghĩa với việc bố mẹ đang trao con thông điệp: "con có thể. Cuộc sống thú vị đang chờ con khám phá".

Tính cách con sẽ thay đổi khi lớn lên: Tính cách có thể thay đổi dưới tác động từ gia đình, xã hội và sự trưởng thành của mỗi người. Tuy nhiên tính cách được định hình từ rất sớm khi con sinh ra và sống trong sự giáo dục của gia đình. Giúp con có hướng đi đúng qua khả năng tự phân tích và làm chủ cảm xúc góp phần quan trọng quyết định con sẽ trở thành người như thế nào sau này.

Trẻ con vô tư hồn nhiên, không nhất thiết phải kiềm chế cảm xúc: Những trải nghiệm cảm xúc từ khi sinh ra đến lúc 6 tuổi có tác động lâu dài trong cuộc đời một người. Trẻ nhỏ có rất nhiều cảm xúc nhưng lại chưa có đủ kỹ năng để hiểu và quản lý. Giúp con nhận diện và quản lý cảm xúc còn là giúp con cải thiện khả năng giao tiếp, học tập cũng như sức khỏe thể chất, tinh thần.

Giúp trẻ hình thành tư duy cảm xúc như thế nào?

TDCXXH không phải công thức, không có câu trả lời đúng sai chính xác trong mọi môi trường như một bài toán, nhưng lại luôn đưa ra đáp án phù hợp nhất cho mỗi hoàn cảnh nhất định.

Trở lại câu hỏi về người bạn có mùi, câu trả lời đúng là bỏ qua và giữ im lặng. Có mùi là yếu tố riêng tư mỗi người và không thể thay đổi. Trẻ cần được giáo dục để tôn trọng sự khác biệt của các cá nhân trong cộng đồng và qua đó cũng nhận được sự tôn trọng bởi những người xung quanh cho chính những vấn đề riêng tư của mình.

Để con định hình tư duy cảm xúc cần có sự phối hợp của xã hội, gia đình, nhà trường. Con cần được tạo điều kiện để tự đưa ra giải pháp trong nhiều tình huống khác nhau và tự rút ra bài học.

Vai trò của giáo dục trong việc giúp trẻ hình thành tư duy cảm xúc và thực trạng nhiều quan ngại

Với các quốc gia phát triển, đây là kỹ năng được công nhận, giảng dạy, ứng dụng. Tại Việt Nam, các tổ chức giáo dục vẫn đang miệt mài đào tạo kiến thức, kỹ năng mềm ít được quan tâm.

Theo đuổi thành tích thái quá vô tình tạo sức ép lên những tâm hồn bé bỏng. Hàng loạt sự kiện bạo lực học đường thời gian gần đây đã khiến phụ huynh phải nhìn nhận lại cách giáo dục con.

Gia đình giúp trẻ hiểu hơn về cảm xúc của mình như thế nào?

Bỏ qua cảm xúc tiêu cực, thể hiện sự không hài lòng hay trừng phạt đều không giúp ích gì. Dưới đây là một số gợi ý mà chuyên gia đưa ra để bố mẹ cùng con thực hiện mỗi ngày:

Dạy con trân trọng cảm xúc bản thân: Tất cả chúng ta đều sở hữu chung một nhóm cảm xúc cơ bản bao gồm: vui, buồn, tức giận, sợ hãi…. Bố mẹ không nên phủ nhận cảm xúc mà con đang đối mặt.

Thay vào đó, hãy khuyến khích con chia sẻ cảm xúc. Điều này khiến trẻ cảm thấy được tôn trọng.

Trong một số trường hợp, tất cả những gì bố mẹ cần làm là lắng nghe con chân thành, đặt câu hỏi để hiểu sâu và tiếp tục khuyến khích con chia sẻ. Ngoài ra, bố mẹ cũng nên cho con lời khuyên, sự cảm thông để con giải tỏa năng lượng tiêu cực. Quan trọng hơn hết, bố mẹ cần giúp con hình thành thói quen chia sẻ cảm xúc.

Dạy con tôn trọng khác biệt: Trẻ cần được giáo dục để tôn trọng sự khác biệt cũng như nhận được sự tôn trọng tương tự cho chính mình. Tiến sĩ Howard Gardner, nhà tâm lý người Mỹ đã chỉ ra 9 loại trí thông minh. Một người có trí thông minh toán học nhưng người khác có thể thiên về không gian, âm nhạc, vận động… Thật khó để đánh giá em này giỏi hơn em khác vì điểm số môn học cụ thể nào.

Cha mẹ cần tránh những câu nói khiến trẻ mất tự tin như "Trông con nhà người ta mà thèm", "Tại sao bạn A, bạn B giỏi hơn con". Sự khác biệt còn bao gồm sở thích, văn hóa, lối sống, tình cảm, quan điểm…

Khi con đưa ra một vấn đề không cùng suy nghĩ với bố mẹ, hãy lắng nghe, tìm hiểu tại sao con suy nghĩ như vậy trước khi đưa ra suy nghĩ của bố mẹ. Ứng xử của cha mẹ khi tôn trọng con chính là tấm gương để con học theo và hành xử tương tự với người khác.

Dạy con có trách nhiệm với lựa chọn của mình: Để con học được điều này, chúng ta phải chấp nhận cho con thất bại. Trong giao tiếp thường ngày, bố mẹ hãy cùng con chia sẻ những lợi ích, hạn chế về một lựa chọn hay một vấn đề nào đó. Hãy để con thực hiện rồi cùng con phân tích kết quả.

Những kinh nghiệm của chúng ta sẽ trở nên sáo rỗng khi con chưa trải nghiệm thực tế. Con cần hiểu mỗi hành động sẽ có những ảnh hưởng nhất định đến bản thân và người khác. Một khi con đã quyết định, trong phạm vi cho phép, hãy để con có cơ hội tận hưởng kết quả hoặc trải nghiệm hậu quả.

Mô hình rèn tư duy cảm xúc xã hội phụ huynh có thể cho con tham gia?

Nhận thấy nhu cầu về môi trường giáo dục kỹ năng chuyên sâu, nơi con không bị nhồi nhét những bài học lý thuyết, Apollo English những năm qua đã tạo ra nhiều chương trình hè vui bổ ích, dạy con kỹ năng mềm bằng tiếng Anh.

Tổ chức này mong muốn giúp con có nền tảng vững chắc cho sự thành công tương lai. Những khóa hè như: So Wow This Summer, Summer in Tomorrow Land… đã được đón nhận trên cả nước.

Hè 2023, bố mẹ có thể để con tham gia "Dear Future Me…", chương trình được thiết kế riêng giúp các em có mùa hè rực rỡ, phát triển TDCXXH, kỹ năng giải quyết vấn đề và thành thạo kỹ năng tương lai.

Chương trình hứa hẹn giúp các em nhận biết, quản lý cảm xúc, thấu hiểu sự khác biệt, rộng mở tư duy và tự tin trước các hoạt động nhóm.

Chương trình tổ chức bởi Apollo English - tổ chức giáo dục Anh ngữ gần 30 năm đồng hành cùng trẻ em Việt và nhiều năm kinh nghiệm tổ chức chương trình hè thành công.

Tham khảo thêm về chương trình tại đây.