Làm sao để thu hút tốt hơn giáo viên, giảng viên nước ngoài vào Việt Nam?

Đẩy mạnh thu hút nhà giáo nước ngoài có trình độ cao đến Việt Nam

Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu đầu tư vào giáo dục càng cao. Việc đẩy mạnh phát triển giáo dục ngoài công lập, thu hút nhà giáo nước ngoài tham gia là hướng đi tất yếu.

Tại Nghị quyết số 35, Chính phủ cũng đề cập đến việc đẩy mạnh huy động các nguồn lực của xã hội, thúc đẩy sự phát triển của các cơ sở giáo dục ngoài công lập giai đoạn 2019-2025.

Mới đây, Bộ GD và ĐT đã tổ chức hội thảo tham vấn về chính sách nhà giáo trong các cơ sở giáo dục ngoài công lập, nhà giáo người nước ngoài tham gia các hoạt động giáo dục tại Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.

TS Vũ Minh Đức - Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD và ĐT) cho biết, thời gian qua, hệ thống giáo dục ngoài công lập không ngừng phát triển với hơn 4.000 trường ngoài công lập… Số lượng nhà giáo làm ngoài công lập là 135 nghìn người, tỷ lệ 14% trên tổng số giáo viên cả nước.

Họ ngày càng khẳng định vai trò, gánh vác phần quan trọng trong hệ thống giáo dục, tuy nhiên chính sách đội ngũ nhà giáo ngoài công lập còn những bất cập, chưa đồng bộ, ông Đức nhấn mạnh.

Để hoàn thiện chính sách nhà giáo trên cả nước, trong đó có công lập và ngoài công lập, ông Đức cho biết Chính phủ đã giao cho Bộ GD và Đào tạo xây dựng hệ thống luật điều chỉnh nghề nhà giáo để trình Chính phủ xem xét, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội để đưa vào chương trình xây dựng luật giai đoạn 2022-2025. Trong nội dung dự kiến của luật, sẽ có quy định về công tác quản lý và phát triển đội ngũ nhà giáo ngoài công lập, nhà giáo người nước ngoài, đảm bảo sự thống nhất, tăng cường hợp tác liên kết quốc tế trong giáo dục, thu hút nhà giáo nước ngoài có trình độ cao đến Việt Nam.

GS.TS Rick Bennett - Phó hiệu trưởng trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV) - Trường đại học quốc tế đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam hiện nay - đã chia sẻ một số điểm đáng lưu ý nhằm thúc đẩy tốt hơn việc phát triển hệ thống giáo dục ngoài công lập ở Việt Nam.

Hiện BUV có 58 giảng viên người nước ngoài đến từ nhiều quốc gia, trong đó có 26 tiến sĩ và 32 thạc sỹ. Tất cả giảng viên của BUV đều có kinh nghiệm giảng dạy tại nhiều cơ sở giáo dục đào tạo trong và ngoài nước…

Điểm khiến Phó hiệu trưởng BUV băn khoăn đó là quy định về việc cán bộ phải có 3-5 năm kinh nghiệm giảng dạy trong cùng ngành, bởi điểm này "xung đột" với thực tế đó là nhiều ngành rất mới xuất hiện, thậm chí bản thân ngành đó xuất hiện cũng chưa đủ thời gian đó. Dẫn tới việc đòi hỏi giảng viên có số năm kinh nghiệm giảng dạy cùng ngành như vậy cực kỳ khó khăn.

Ông Rick cũng cho rằng, cần có sự minh bạch, công khai phân tách khái niệm trường đại học quốc tế cũng như trường có vốn đầu tư nước ngoài. Bởi nếu chưa rõ ràng, không chỉ "gây bối rối" với phụ huynh, học sinh mà còn ảnh hưởng đến việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này.

Vì thế, theo ông Rick, với các bộ luật thông qua thì nên mời hội đồng tham vấn trong đó có những người nước ngoài hoặc đã tham gia tổ chức quốc tế đưa ra những vấn đề thực tế mà tổ chức họ gặp phải. Việc có các ý kiến đóng góp trước khi thông qua các nghị định chính sách là rất quan trọng.

Tháo gỡ bất cập, hoàn thiện chính sách

Góp ý thêm, Luật sư Nguyễn Kim Dung - Giám đốc Pháp chế và Đối Ngoại BUV cho biết, hiện Luật cho phép thành lập cơ sở giáo dục có vốn đầu tư nước ngoài nhưng lại chưa có chính sách phù hợp về việc mở ngành, điều kiện giáo viên, giảng viên phải đáp ứng; đồng thời chưa có sự liên kết giữa các quy định để các chính sách về giáo viên nước ngoài được đồng nhất, tạo ra khó khăn cho các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài.

Tại Quyết định số 569 ngày 11/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đến năm 2030, Thủ tướng đã nhấn mạnh việc "sửa đổi các quy định nhằm khuyến khích chuyển dịch nhân lực hai chiều giữa công và tư, có cơ chế, chính sách hỗ trợ kinh phí, tạo thuận lợi về thủ tục xuất/nhập cảnh, visa, giấy phép lao động… để thu hút nhân lực trình độ cao từ nước ngoài".

Đại diện BUV kiến nghị, các chính sách thời gian tới cần đáp ứng theo định hướng này. Dưới góc độ một người làm trong lĩnh vực pháp chế, bà Dung nhận thấy điều kiện cấp phép lao động cho giáo viên nước ngoài của Việt Nam còn nhiều bất cập. Ví dụ theo Nghị định 86/2018/NĐ-CP, giáo viên dạy cơ sở đào tạo bồi dưỡng ngắn hạn chỉ cần có bằng cao đẳng. Nhưng tại Nghị định 152/2020/NĐ-CP lao động nước ngoài muốn cấp phép lao động phải có bằng đại học.

Bà Dung cũng đã chỉ ra sự bất cập về điều kiện phải đáp ứng để mở ngành đào tạo theo quy định hiện hành dẫn tới giảng viên là tiến sĩ người nước ngoài không đáp ứng tiêu chuẩn để tham gia giảng dạy. "Việc áp dụng quy định trên cho giảng viên có trình độ tiến sĩ trong nước nhìn chung là phù hợp và không gây khó khăn cho cơ sở giáo dục. Tuy nhiên khi áp dụng cho giảng viên nước ngoài, dễ thấy quy định này đang bị bó hẹp trong phạm vi "Danh mục thống kê ngành đào tạo" của Việt Nam. Nhiều tiến sĩ nước ngoài là tiến sĩ những ngành không có trong danh mục thống kê, như vậy làm thế nào để cơ sở giáo dục đại học có thể sử dụng những tiến sĩ nước ngoài này làm điều kiện mở ngành, đặc biệt là các ngành mới", bà Dung đặt vấn đề.

Nêu kiến nghị, đề xuất với dự thảo Luật Nhà giáo/nghị định hướng dẫn luật nhà giáo và các nghị định, thông tư liên quan, đại diện pháp chế BUV cho rằng cần bổ sung thêm quy định về điều kiện giảng viên người nước ngoài khi mở ngành đối với trường có vốn đầu tư nước ngoài, đồng thời sửa đổi quy định về việc miễn giấy phép lao động cho giảng viên nước ngoài có trình độ cao là tiến sĩ hoặc có học hàm giáo sư quy định tại nghị định 152/2019/NĐ-CP tương thích với nghị định hướng dẫn luật nhà giáo. Cũng theo vị này, cần bổ sung thêm quy định về phê duyệt hiệu trưởng tại trường phổ thông có vốn đầu tư nước ngoài trong Nghị định 86/2018 cho phù hợp thực tế.

TS Nguyễn Vinh Hiển - nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, đối với những chính sách quy định với giáo viên người nước ngoài, đại diện pháp chế BUV nêu nhiều điểm đáng lưu ý. Theo ông Hiển, cần lắng nghe, tiếp thu để có những ứng xử phù hợp.

Trước các ý kiến đóng góp, TS Vũ Minh Đức - Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục cho biết sẽ nghiêm túc lắng nghe, tổng hợp, nghiên cứu, tiếp thu rất kỹ lưỡng trước khi đưa vào đề xuất của luật. "Nhiều vấn đề thực tiễn đặt ra thì quy định pháp luật phải làm sao để đáp ứng được", ông Đức nhấn mạnh.

Nhận xét về vai trò của trường quốc tế, ông Đức cho biết, các cơ sở giáo dục vốn nước ngoài ở Việt Nam hiện đáp ứng được yêu cầu, tạo được cái mới, đưa các phương pháp giáo dục giảng dạy mới, chương trình quốc tế vào Việt Nam. Nhiều cách tiếp cận, cách ứng xử trong thực tiễn Việt Nam có thể học được từ họ.