Quy tắc an toàn "viết bằng máu" đã cứu sống 379 người trên máy bay Nhật Bản

Một cuộc sơ tán "chuẩn sách giáo khoa"

Chiều 2/1, máy bay JAL516 của hãng hàng không Japan Airlines (JAL) khởi hành từ Hokkaido và hạ cánh xuống sân bay Haneda ở Tokyo, chở theo 367 hành khách và 12 thành viên phi hành đoàn.

Một sự cố hy hữu đã xảy ra ngay khi JAL516 hạ cánh, máy bay va chạm với một máy bay cỡ nhỏ của Lực lượng Bảo vệ bờ biển Nhật Bản trên đường băng.

Hai máy bay bốc cháy ngùn ngụt ngay sau đó. Toàn bộ 379 hành khách và phi hành đoàn trên JAL516 đã sơ tán an toàn sau khoảng 20 phút.

Trong khi đó, 5/6 thành viên phi hành đoàn trên máy bay của Lực lượng Bảo vệ bờ biển thiệt mạng.

Theo CNN, các chuyên gia cho rằng việc sơ tán thành công gần 400 người là nhờ kết hợp giữa các tiêu chuẩn an toàn hiện đại và văn hóa an toàn nghiêm ngặt của JAL.

Ông Graham Braithwaite, giáo sư về điều tra an toàn và tai nạn tại Đại học Cranfield của Vương quốc Anh, bày tỏ ngạc nhiên và nhẹ nhõm khi 379 người đều thoát ra ngoài an toàn. 

Từ video hiện trường, Braithwaite đánh giá cú va chạm nghiêm trọng đối với bất kỳ chiếc máy bay nào rơi vào hoàn cảnh như vậy.

"Nhưng với những gì tôi biết về hãng hàng không này, cũng như sự nỗ lực của họ trong việc đảm bảo an toàn và đào tạo phi hành đoàn, việc họ sơ tán hành khách thành công không có gì đáng ngạc nhiên", vị chuyên gia nói.

Theo Braithwaite, trên thực tế, một vụ tai nạn thảm khốc cách đây gần 40 năm đã giúp Japan Airlines trở thành một hãng hàng không an toàn như vậy.

Ngày 12/8/1985, chuyến bay 123 của JAL từ Tokyo đến Osaka đã gặp nạn khiến 520 trong số 524 người trên máy bay thiệt mạng, sau khi các kỹ thuật viên của Boeing - không phải của hãng hàng không - sửa chữa lỗi phần đuôi từ một sự cố trước đó.

Đến nay, đây là vụ tai nạn máy bay đơn lẻ nguy hiểm nhất trong lịch sử hàng không.

"Trong một nền văn hóa như Nhật Bản, họ nhận trách nhiệm đó và muốn đảm bảo rằng sẽ không có chuyện tương tự xảy ra. Do đó, khi có sự cố, họ sẽ xem đó là cách để có thể học hỏi. Mọi thứ đều là cơ hội để cải thiện", Braithwaite nói.

Năm 2005, nhận ra nhiều nhân viên gia nhập công ty mà không còn ký ức về vụ tai nạn, JAL đã mở một không gian trong trụ sở để trưng bày các mảnh vỡ cũng như câu chuyện của phi hành đoàn và hành khách.

Gần 4 thập kỷ trôi qua, vụ tai nạn vẫn còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý của họ.

"Họ có văn hóa rất nghiêm ngặt về các quy trình vận hành tiêu chuẩn và thực hiện mọi việc đúng cách. Đó là một trong những lý do trong trường hợp này, tôi nghĩ phi hành đoàn dường như đã xử lý rất tốt," ông nói.

Mặc dù chưa rõ ai là người chịu trách nhiệm cho vụ tai nạn hôm 2/1, nhưng Braithwaite cho rằng việc sơ tán thành công hoàn toàn là một kỳ tích đối với Japan Airlines.

Hàng năm, JAL thường được vinh danh trong số 25 hãng hàng không an toàn nhất thế giới, theo đánh giá của website Airlineratings.com.

Tổng biên tập Geoffrey Thomas cho biết: "Hãng hàng không Nhật Bản đã đạt được (kỷ lục) an toàn tuyệt vời kể từ năm 1985". 

JAL được đánh giá là hãng hàng không 7 sao hàng đầu và đã vượt qua tất cả cuộc kiểm tra an toàn quan trọng. Ngoài ra, cơ quan quản lý an toàn hàng không của Nhật Bản đã thực hiện tốt hơn 8 tiêu chí giám sát so với mức trung bình của thế giới.

Braithwaite đánh giá phản ứng nhanh chóng của phi hành đoàn đã cứu sống hàng trăm người.

Chỉ vài giây sau khi máy bay dừng lại, các máng thoát hiểm được bơm căng và những người trên máy bay nhanh chóng được đưa ra ngoài, ngay cả khi cabin tràn ngập khói.

Một phi công (đề nghị giấu tên) của một hãng hàng không lớn ở châu Âu cho biết đặc biệt ấn tượng với các phi công, phi hành đoàn và hành khách "vì một cuộc sơ tán chuẩn như sách giáo khoa với điều kiện khắc nghiệt nhất".

"Các quy trình đã được cải tiến vì máy bay ngày càng lớn hơn nên tất cả hành khách có thể được sơ tán trong 90 giây.

Tiếp viên hàng không của một số hãng giờ đây cũng có thể bắt đầu sơ tán nếu tình huống được dự báo là thảm khốc, giúp tiết kiệm những giây phút quan trọng mà không đợi cơ trưởng", ông nói.

Quy tắc an toàn "được viết bằng máu"

Kinh nghiệm của các nhân viên JAL và kỷ lục an toàn của hãng "được viết bằng máu của những người xấu số trong lịch sử hàng không".

Giáo sư Braithwaite cho biết rất nhiều không gian được tạo ra xung quanh các lối thoát hiểm trên máy bay, như đèn dọc theo sàn nhà; phi hành đoàn sẽ đánh giá người ngồi ở lối thoát hiểm có thể mở được cửa hay không; dấu hiệu thoát hiểm rõ ràng hơn; vật liệu sản xuất cabin được chú trọng.

"Tất cả những điều này góp phần tạo nên một cuộc sơ tán thành công", vị chuyên gia nói.

Ông Steven Ehrlich, Chủ tịch PilotsTogether, cho rằng còn quá sớm để bình luận chi tiết vụ tai nạn, nhưng điều rõ ràng là phi hành đoàn đã "hành động mẫu mực".

"Việc huấn luyện an toàn mà các hãng hàng không - trong trường hợp này là JAL - yêu cầu phi hành đoàn thực hiện liên tục đã mang lại kết quả, cho phép sơ tán toàn bộ người trong vòng 90 giây", Ehrlich nói.

Ông khuyến cáo hành khách cần chú ý các hướng dẫn an toàn trên máy bay và cần nhớ rằng phi hành đoàn không phải nhân viên phục vụ ăn uống, mà là những chuyên gia an toàn được đào tạo bài bản.

Các tiêu chuẩn an toàn tối thiểu quốc tế do Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) đặt ra, yêu cầu phi hành đoàn phải thực hành sơ tán khẩn cấp hằng năm. Các nhà sản xuất máy bay cũng phải chứng minh bất kỳ máy bay mới nào cũng có thể được sơ tán hoàn toàn trong 90 giây.

"Huấn luyện ăn sâu vào nhận thức phi hành đoàn. Đây là điều mà hành khách không thể nhìn thấy, nhưng cực kỳ quan trọng. Mỗi khi hạ cánh, họ sẽ ngồi suy nghĩ về những kịch bản có thể xảy ra và hành động có thể tiến hành. Đó là những gì vừa xảy ra trong tai nạn ở Nhật Bản", ông Braithwaite nói. 

Phi công giấu tên cho biết phải tập huấn các hoạt động sơ tán 6 tháng một lần trong buồng mô phỏng chứa đầy khói tổng hợp.

"Điều đó tạo ra sự khác biệt so với việc đào tạo thế hệ trước. Sự đào tạo này loại bỏ yếu tố gây sốc khi sự cố xảy ra trong thực tế", ông nói.

Hãy bỏ lại mọi thứ phía sau

Các chuyên gia cho biết một trong những bài học mà hành khách nên rút ra từ thảm họa này là phải chú ý hơn.

Ông Steven Ehrlich cho biết các hành khách trên chuyến bay JAL516 đã sơ tán mà không mang theo tất cả hành lý xách tay.

Cô Mika Yamake, người có chồng trên máy bay, nói với CNN trước đó: "Anh ấy bước xuống máy bay với duy nhất điện thoại di động, phải bỏ lại mọi thứ phía sau".

Một phi công (đề nghị giấu tên) cho hay có những thách thức đối với các hãng hàng không và các nền văn hóa, trong đó một số người ưu tiên hành lý xách tay hoặc đồ đạc hơn sự an toàn của bản thân và những người xung quanh.

"Bỏ lại mọi thứ và thoát ra ngoài nên là ưu tiên duy nhất của bạn, để mọi người đều có cơ hội sống sót cao nhất", phi công nói.

"Bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc sơ tán đều có thể gây ra thảm họa, tất cả chỉ vì máy tính xách tay hoặc túi xách. Sự cố này có thể còn tồi tệ hơn nhiều nếu hành khách không chú ý đến cảnh báo bỏ lại đồ đạc của mình", Ehrlich đồng tình.

Giáo sư Braithwaite nói rằng đã đến lúc chúng ta bắt đầu tập trung vào chuyện này.

Cách đây vài tuần, ông ngồi cạnh một người lạ trên máy bay. Người này không lắng nghe chỉ dẫn an toàn bay của tiếp viên vì nghĩ rằng nếu có chuyện gì xảy ra thì "coi như xong đời".

"Và gần 400 người ở Nhật Bản đã chứng minh điều đó không phải như vậy", Braithwaite nói.