Những câu chuyện kỳ bí về 2 tượng đá nặng hơn 1,5 tấn khoác áo ở chùa cổ

Bí ẩn tượng ông Đỏ, ông Đen

Chùa Nhạn Sơn (thôn Nam Nhạn Tháp, xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn, Bình Định) nằm dưới chân đồi Lông Cốt (có sách ghi Long Cốt), hay gò Tam Tháp là ngôi chùa cổ nổi tiếng linh thiêng ở Bình Định.

Đặc biệt, trong chính điện của chùa có thờ 2 pho tượng đá cao khoảng 2,5m; một vị sơn đỏ, một vị sơn đen; cả 2 pho tượng khoác thêm áo, đầu đội vương miện; khuôn mặt được tạo với cặp lông mày rậm, đôi mắt to, tròn lồi, mũi to phình ra, đôi tai to và dài.

Người dân địa phương còn gọi là chùa Ông Đỏ, Ông Đen hay chùa Ông Đá. Xoay quanh 2 pho tượng có những câu chuyện kỳ bí mà dân gian vẫn lưu truyền đến nay.

Theo Hòa thượng Thích Thị Hoàng, Trụ trì chùa Nhạn Sơn, tượng ông Đỏ, ông Đen trong câu chuyện được dân gian, nhà chùa lưu truyền có tên là Huỳnh Tấn Công và Lý Xuân Điền, đời nhà Trần ở nước Việt.

Tương truyền, Huỳnh Tấn Công (ông Đỏ) là con một nhà nho nghèo ở Quảng Nam. Trên đường ra Thăng Long thi, khi đến tỉnh Quảng Bình, bị bệnh, ngất xỉu bên vệ đường.

Sau đó, một vị điền chủ giàu có ở Quảng Bình phát hiện và đưa Huỳnh Tấn Công về nhà chữa trị. Con của vị điền chủ tên là Lý Xuân Điền (ông Đen) cũng ra Thăng Long thi. Trên đường đi thi, 2 người thấy tâm ý hợp nhau nên kết nghĩa anh em. Cả 2 đều thi đỗ và làm quan to trong triều.

"Huỳnh Tấn Công làm quan văn nên tay cầm cây giản (cây lệnh, xuất nhập bất cấm), tức là ra vào trong triều không ai gạn hỏi. Ông Lý Xuân Điền làm quan võ, tay cầm cây kiếm lệnh, được quyền tiền trảm hậu tấu. Điều này chứng tỏ 2 ông đều làm quan có uy tín trong triều, được nhà vua tuyệt đối tin tưởng", Hòa thượng Thích Thị Hoàng lý giải.

Hai ông có thân quen với vua nước Chiêm Thành (Champa) nên vào Nam thăm. Gặp lúc vua Champa bị bệnh, các danh y trong nước không chữa được nên ông Huỳnh Tấn Công và Lý Xuân Điền dùng thuốc nam chữa khỏi.

Bấy giờ, lại gặp lúc Xiêm La (Thái Lan ngày nay) đem quân xâm lấn biên giới nước Champa, 2 ông xin cầm quân đánh giặc. Dù đánh đuổi được giặc nhưng một số vị tướng, trong đó có Lý Xuân Điền bị Xiêm La bắt làm tù binh.

Ít lâu sau, Hoàng tử Xiêm La lại cầu hôn em gái ông Huỳnh Tấn Công nên ông yêu cầu dùng Lý Xuân Điền làm lễ vật cầu hôn và được đồng ý. Hai người gặp lại nhau và cùng trở về nước Việt. Vua Chiêm Thành phần vì biết ơn cứu chữa, phần cảm phục tình bạn giữa 2 người nên sai thợ điêu khắc giỏi nhất nước, tạc tượng 2 ông để bày tỏ lòng cảm mến, biết ơn và lưu truyền đời sau.

Hòa thượng Thích Thị Hoàng cho biết thêm, trong tín ngưỡng của người dân địa phương, tượng ông Đỏ, ông Đen rất linh thiêng nên họ thường đến cúng bái, cầu tài lộc… 

Sự thật về tượng ông Đỏ, ông Đen

Theo Hòa thượng Thích Thị Hoàng, chùa Nhạn Sơn, ban đầu chùa có tên là Thạch Tự Công, nghĩa là chùa thờ Ông Đá. Thời gian sau, người dân biết câu chuyện lý giải về 2 pho tượng đá này nên đổi tên chùa thành Song Nghĩa Tự, tức là chùa thờ 2 anh em kết nghĩa.

Đến thế kỷ XVI, hòa thượng Chí Mẫn đổi thành Nhạn Sơn Linh Tự hay là Chùa Nhạn Sơn cho đến ngày nay. Di tích được xếp hạng cấp quốc gia năm 2001. 

Năm 1977, các nhà nghiên cứu, nhà khảo cổ từ Hà Nội vào nghiên cứu hoa văn ở thắt lưng tượng và nhiều sử liệu khác đã xác định 2 pho tượng này có niên đại thế kỷ XIII, từ thời Vương quốc Champa còn đóng đô ở thành Đồ Bàn, thuộc xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn.

Ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bình Định, cho biết tượng ông Đỏ, ông Đen ở chùa Nhạn Sơn, thực tế là 2 tượng Hộ pháp đã được công nhận là bảo vật quốc gia năm 2020.

Theo hồ sơ công nhận bảo vật quốc gia, 2 tượng Hộ pháp Chùa Nhạn Sơn gồm: tượng ông Đỏ và ông Đen, mỗi tượng có trọng lượng khoảng 800kg.

Trong đó, tượng ông Đỏ cao 2,42m, rộng 1,5, dày 0,72m; tượng ông Đen cao 2,45m, rộng 1,52 và dày 0,7m.

Qua nghiên cứu, khảo sát thực tế cho thấy, phía sau Chùa Nhạn Sơn có một gò đất khá rộng và cao, người địa phương gọi là gò Tam Tháp. Theo tín ngưỡng của Ấn Độ giáo, chức năng của Hộ pháp thường được đặt ở trước cổng của đường vào các công trình kiến trúc tôn giáo.

Vì vậy, 2 pho tượng Hộ pháp Chùa Nhạn Sơn vẫn giữ nguyên vị trí thời Vương quốc Champa cho đến bây giờ, gắn liền với 2 pho tượng là khu phế tích đền tháp Champa phía sau chùa Nhạn Sơn.

Hộ pháp Chùa Nhạn Sơn vẫn giữ nét truyền thống của tượng Hộ pháp Champa từ phong cách Đồng Dương. Hai tượng này có kích thước to nhất, nguyên vẹn nhất và là đại diện cuối cùng cho loại hình tượng Hộ pháp mang phong cách Tháp Mẫm. Đặc điểm hiếm có của tượng Hộ pháp Chùa Nhạn Sơn vừa mang yếu tố văn hóa Việt vừa mang yếu tố của nền văn hóa Champa.

Còn theo sách Nước non Bình Định của tác giả Quách Tấn ghi chép về 2 pho tượng rằng: "Trước hết thử mở pho Việt Sử xem kỹ lại. Các tướng đem quân đi đánh giặc Tàu, giặc Chiêm đều ghi rõ danh tính. Không có tướng nào mang tên Lý Xuân Điền và Huỳnh Tấn Công.

Mà chẳng cần phải lật sử cho tốn công. Chúng ta làm dạn lật thử tấm áo bào của hai Ông Đá lên thì biết rõ: không phải hình tượng người Việt Nam. Vì từ xưa đến nay, trừ 2 cha con Chử Đồng Tử và anh Trần Minh, không có ai chịu mặc vỏn vẹn chiếc "khậu tối cổ" là chiếc khố rằn ri. Mà 2 tượng đá chùa Nhạn Sơn lại đóng khố! Đóng chiếc khố nhiều màu, đẹp đẽ mà những đồng bào thiểu số giàu có của chúng ta thường mặc".

Điều này cho thấy, quan điểm của tác giả sách Non nước Bình Định phù hợp với kết quả của các nhà nghiên cứu văn hóa Champa đưa ra. Dù vậy, những câu chuyện kỳ bí quanh tượng ông Đỏ, ông Đen ở Chùa Nhạn Sơn vẫn được lưu truyền qua bao đời nay.