Tìm đến cội nguồn vấn nạn “dạy thêm - học thêm” tràn lan

Vậy, nguyên nhân sâu xa phải nằm ở cái cơ chế nào đó khiến hiểm hoạ cứ “tự sinh, tự dưỡng”, tự lớn mạnh không ngừng. Nhưng căn bệnh này cũng đang hoành hành bên nước láng giềng Trung Quốc. Phải chăng, đây là “bệnh lây”?

Nhiều biện pháp đã thực thi và vô số kiến nghị đang chờ áp dụng

Chống bệnh hàng chục năm, ắt kinh nghiệm không ít. Một kinh nghiệm là… “không chống nổi”, hoặc chưa có thuốc đặc trị - vì nhiều thuốc đã được dùng và nhiều thuốc khác đang chờ được dùng thử. Có lẽ, toàn thuốc chữa triệu chứng?

- Đã có những quy định nhằm hạn chế “dạy thêm - học thêm”, thậm chí có cả những lệnh cấm. Nghĩa là, vị thầy lang quyền uy nhất đã phải dùng hạ sách: Không đủ năng lực quản lý thì (a-lê) cấm. Nhưng, chẳng cần đợi lâu, lệnh cẩm rất sớm bị vô hiệu bằng những bản “tự nguyện học thêm” do phụ huynh nhất loạt ký tên. Và một vị có cương vị cao cho rằng “đây là nhu cầu của xã hội”. Nếu vậy, sẽ là khôi hài khi muốn cấm nó, dù xuất phát từ thiện chí. Nhiều người còn nhớ, nước ta đã từng có cái lệnh “triệt để chó” với thiện ý hạn chế bệnh dại.

- Gần đây nhất, vẫn tiếp tục có vô số đề xuất với ý thức xây dựng rất cao. Nhưng lại có những bạn đọc cho rằng đó vẫn chỉ là biện pháp kỹ thuật mà tác dụng lớn nhất chỉ dừng ở mức “gây khó” cho cái cơn lũ hung hãn mang tên “dạy thêm – học thêm” này mà thôi. Xin trích một số Lời kiến nghị (kèm chút bàn luận)

Dạy thêm chỉ để chạy theo thành tích? Đáng ngờ ý kiến này lắm. Vì “thành tích” thì ai chẳng muốn khoe? Nhưng thành tích “dạy thêm” lại muốn giấu.

Gọi tên bệnh? Tên bệnh, bao giờ cũng xấu, trừ cái bệnh do “bộ ta” đặt ra: Bệnh Thành Tích. Dẫu ta có đổi thành “bệnh ham thành tích”, hay “bệnh hình thức”… thì nó vẫn không dám tự vỗ ngực để tự nhận mình là tác nhân chính gây tai hoạ.

(ảnh minh họa: nguồn ảnh: intetnet)

Do chương trình quá tải?

Chương trình nặng nề, khiến thầy cô không đủ thời gian chuyển tải trong giờ chính khoá, ắt dẫn đến phải học thêm. Nhưng phải thừa nhận rằng nhiều địa phương không có điều kiện hình thành các lớp dạy thêm, nhưng tỷ lệ học sinh lên lớp – từ lớp 1 cho tới lớp 12 – vẫn đạt gần 100%. Cần gì phải học thêm? Vậy, học thêm và dạy thêm đang lan tràn nhằm mục đích thật sự nào? Nếu (giả sử) chương trình được cắt giảm 50% có tiêu diệt được nạn học thêm không? Hai quan điểm đã được nêu ngay ở đầu bài rồi.

Do lương thấp?

Lương thầy cô quá thấp xảy ra ngay từ khi nước ta có chính sách lương (từ 60 năm trước), còn cái tai hoạ “dạy thêm học thêm” mới chỉ từ hai thập niên gần đây. Do vậy, lương thấp không bao giờ là nguyên nhân, càng không phải nguyên nhân quan trọng nhất. Nên coi thầy cô cũng là nạn nhân (buộc phải tự cứu) thì đúng hơn. Và dần dần, một số không giữ được cái gốc đẹp đẽ của nghề nghiệp. Nhưng đó là cả một quá trình. 

Ba điều tai ngược

- Thật tai ngược, học “như điên” ở bậc phổ thông, nhưng kết quả thi đại học (và cao đẳng) lại quá thê thảm. Có trường hợp “đạt” 3 điểm mà vẫn phải cho trúng tuyển.

- Cũng tai ngược: nhân sinh bách nghệ, nhưng 80 hay 90% học sinh phổ thông nước ta xin thi đại học, cao đẳng. Dường như họ chỉ có một lối vào đời. Các lối khác - nếu có - lại quá hẹp. Đã vậy, trường dạy nghề chỉ thích được đôn lên cao đẳng; còn trường cao đẳng cứ thiết tha xin “lên” đại học (đến nỗi nhiều đại học không có nổi một giáo sư cơ hữu) chả lẽ không “tai ngược”? Một khu công nghiệp 7000 công nhân thì có tới 700 vị cử nhân lao động chân tay (do không xin được việc đúng trình độ) có là “tai ngược”?

- Càng tai ngược, một mặt cứ lên án “dạy thêm, học thêm” nhưng mặt khác – với cách tuyển sinh như hiện nay – nếu ai liều lĩnh (hay dại dột) nghe lời khuyên “đừng học thêm” thì khả năng “trượt” là cầm chắc. Vừa độc quyền ấn định cách tuyển sinh cho cả nước, lại vừa khuyên cả nước “đừng ai cho con học thêm nữa”… có là tai ngược?

Phải chăng, nguyên nhân quan trọng nhất của “dạy thêm, học thêm” - tràn lan và nhồi nhét như hiện nay - chính là do những cái tai ngược nói trên?. 

Nạn “dạy thêm, học thêm” chỉ là một biểu hiện tiêu cực; là một trong những cái ngọn mọc lên từ một cái gốc.

Phải xây dựng lại triết lý giáo dục.