Để có tên 32 liệt sĩ ghi lên danh sách tưởng niệm ở miếu thờ tại trận địa sân bay LiBi, hơn 10 năm qua, ông Nguyễn Phi Công đã ròng rã đi tìm kiếm, xác minh thông tin từ con số 0.

Khoảng 2h sáng, cả làng đang ngủ bỗng những trận "mưa bom" như xé toang cả bầu trời khiến ai nấy đều tỉnh giấc. Ngày hôm đó, số người chết quá nhiều nên cán bộ xã phải đi vay quan tài của bà con nhân dân để khâm liệm...

Đó là ký ức kinh hoàng ám ảnh đối với ông Nguyễn Phi Công (SN 1964, trú xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) - Phó Giám đốc Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ và nhiều người dân xã Cẩm Mỹ vào rạng sáng 7/1/1973.

Thời điểm đó, dường như quân Mỹ còn bao nhiêu bom đạn mang ra đánh phá miền Bắc đã trút sạch lên tuyến đường 22 và sân bay dã chiến LiBi (Công trình 723 Quốc phòng).

Nhiều người dân vẫn nhớ rõ, bầu trời đêm cách ngôi làng Đội 3 (xã Cẩm Mỹ) chừng hơn 10 km rực sáng, hàng chục chiếc máy bay địch chao lượn, gầm rú, trút trận "mưa bom" kéo dài cả tiếng đồng hồ.

Trời sáng, lực lượng chức năng đã huy động người vào tìm kiếm, đưa hàng chục thi thể về nghĩa trang Đá Bạc (xã Cẩm Mỹ) chôn cất, còn người bị thương được đưa vào Trạm xá Thạch Hà nhiều vô kể.

"Tôi chỉ nhớ là người chết nhiều, bố tôi hồi đó công tác tại Hợp tác xã mua bán của xã Cẩm Mỹ đã mang quan tài vào chôn cất các liệt sĩ. Tuy nhiên, số quan tài dự trữ không đủ nên phải đi mượn thêm của dân làng", ông Nguyễn Phi Công nhớ lại.

Năm 1976, sau khi đất nước thống nhất, tỉnh Hà Tĩnh xây dựng hồ Kẻ Gỗ để phục vụ cho công tác thủy nông của các huyện phía hạ du, công trình hoàn thành như một kỳ tích cho nền nông nghiệp của địa phương này thời bấy giờ. Thế nhưng, nằm sâu hàng chục năm dưới biển nước trong xanh, phẳng lặng, những chứng tích của trận địa năm nào nay vẫn còn hiện rõ khi mùa nước cạn.

Cũng theo dòng thời gian đó, ông Nguyễn Phi Công lớn lên, được đi học và từng có thời gian tham gia quân ngũ rồi trở về địa phương công tác. Đến năm 1991, ông được điều động về làm việc tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ.

Nhiều lần dẫn các đoàn công tác, tham quan nghiên cứu ở khu vực lòng hồ, ông thường kể lại những ký ức, sự hi sinh của bao lớp người trên tuyến đường 22 và trận bom ở sân bay dã chiến LiBi.

Qua lời kể của ông Nguyễn Phi Công, một số nhà hảo tâm đã quyên góp, đặt vấn đề muốn xây dựng một di tích để tưởng nhớ bao thế hệ cha ông từng hi sinh tại đây. Nguyện vọng trên đã được chính quyền địa phương đồng ý, phối hợp.

Năm 2010, ngôi miếu nhỏ với kinh phí 130 triệu đồng được xây dựng nơi thượng nguồn hồ Kẻ Gỗ, đến năm 2011 thì hoàn thành và được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh. Sau khi ngôi miếu được dựng lên, đã có rất nhiều đoàn đến thắp hương, tưởng nhớ những hồn thiêng giữa đại ngàn.

Tuy nhiên, khi các đoàn đến thắp hương, nhiều người đã có ý kiến cho rằng, cần làm rõ ngôi miếu này thờ ai, câu chuyện lịch sử của những người được thờ tự. Ghi nhận những ý kiến trên, suốt 10 năm qua, ông Nguyễn Phi Công mò mẫm đi tìm tên liệt sĩ hi sinh trên tuyến đường 22 và trận đánh sân bay LiBi.

"Không có sử sách nào ghi lại danh sách các liệt sĩ ở đây, vậy nên việc tìm kiếm của tôi bắt đầu từ con số 0 tròn trĩnh. Những người hi sinh chủ yếu từ địa phương khác đến. Tôi từng hỏi các thế hệ đi trước ở xã Cẩm Mỹ nhưng không ai nắm được thông tin nào", ông Nguyễn Phi Công nói.

Sau 7 năm ròng rã (2011-2017), không kể nắng mưa, cứ vào ngày nghỉ, ông Nguyễn Phi Công đã đi tìm thông tin các liệt sĩ từ xã đến tỉnh; tìm danh sách không thấy, ông lại ra nghĩa trang liệt sĩ để dò tìm trên từng bia mộ.

Ngoài việc tự tìm kiếm, qua đề xuất, các ngành chức năng và Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Tĩnh cũng mở nhiều cuộc hội thảo nhưng không có căn cứ nào để đưa ra danh sách những người đã hi sinh trong trận đánh ở sân bay LiBi.

Mọi thứ dường như đi vào ngõ cụt thì đầu năm 2018, sau một lần tình cờ, ông được người dân ở cùng xã đưa đến gặp ông Hoàng Trọng Đồng (trú tại thành phố Hà Tĩnh, nguyên Giám đốc Ty Kiến trúc Hà Tĩnh). Từ đó, ông bắt đầu có những thông tin về liệt sĩ.

Từ thông tin nhân chứng cung cấp, sau nhiều lần về xã Đức Lâm (nay là xã Lâm Trung Thủy, huyện Đức Thọ) tìm liệt sĩ có tên là chị Tân. Qua nhiều bước, ông Công đã xác định được đó chính là liệt sĩ Nguyễn Thị Tân (hy sinh năm 18 tuổi).

Liệt sĩ Nguyễn Thị Tân là công nhân của Ty Kiến trúc Hà Tĩnh, được điều động vào làm sân bay dã chiến LiBi.

"Lúc đó, tôi cảm động đến rơi nước mắt. Dù vẫn biết không hề dễ dàng nhưng nó đã tiếp thêm niềm tin cho tôi tiếp tục đi tìm những liệt sĩ khác", ông Nguyễn Phi Công hồi tưởng.

Sau khi tìm được tên liệt sĩ Nguyễn Thị Tân, năm 2018, qua những nhân chứng được kết nối, ông Nguyễn Phi Công đã có danh sách 12 liệt sĩ.  

Đến nay, sau những năm tháng dài lặng lẽ kiếm tìm và kết nối, gặp gỡ nhiều nhân chứng, ông tạm thời có được danh sách 28 thanh niên xung phong hy sinh trên tuyến đường 22 và 32 liệt sĩ hy sinh tại sân bay LiBi trong trận tập kích của địch ngày 7/1/1973.

Để có danh sách các liệt sĩ, ông Nguyễn Phi Công đã phải lặn lội đến rất nhiều nơi, không chỉ ở Hà Tĩnh mà ngược ra Nghệ An rồi vào Quảng Trị và cũng không ít lần còn ra tận Ninh Bình, Hà Nội... Quá trình tìm kiếm để gặp được thân nhân liệt sĩ, có khi phải tìm đến nhiều nhân chứng và kết nối qua hàng chục người khác.

"Để có tên các liệt sĩ từ nhân chứng phải qua hàng năm trời, có liệt sĩ phải mất 4 năm đi xác minh tại địa phương và thân nhân. Bởi tôi muốn làm rõ phần gốc, sự thật về những hi sinh thiêng liêng đó không cho phép tôi được vội", ông nói.

Như trường hợp liệt sĩ Phạm Thị Thu, được nhân chứng cung cấp và dò tìm thông tin ở nghĩa trang là Phan Thị Thu. Tuy nhiên, khi ông Nguyễn Phi Công về tận nhà xác minh thì thực tế là Phạm Thị Thu.

Ông Nguyễn Phi Công đã tự bỏ công sức và thời gian hàng chục năm ròng rã đi tìm danh sách các liệt sĩ trong khi đó không phải chức trách, nhiệm vụ của mình. Bởi với ông, đó một phần những ký ức không thể nào quên, hơn hết là xuất phát từ sự biết ơn, lòng tưởng nhớ đến các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh vì độc lập của dân tộc.

"Tôi muốn thế hệ mai sau biết được những hi sinh mất mát của cha ông, cũng như bao lớp người đi trước, để sống có trách nhiệm, noi theo, gìn giữ và bảo vệ tổ quốc", ông Nguyễn Phi Công nói.

Ngược nguồn hồ Kẻ Gõ để đến ngôi miếu thiêng giữa đại ngàn cùng ông Nguyễn Phi Công trong những ngày tháng Bảy tri ân. Sau hơn 10 km đi thuyền, câu chuyện về ký ức cũng như hành trình đi tìm danh sách các liệt sĩ của ông vẫn chưa đến hồi kết...

Thắp nén hương, tưởng nhớ vong linh những lớp người đã ngã xuống trên tuyến đường 22 và sân bay LiBi, ông Nguyễn Phi Công thành kính kể tiếp về hoàn cảnh đi tìm các liệt sĩ có tên trong danh sách được in trang trọng phía trước miếu thờ.

Trong câu chuyện, có lúc ánh mắt ông nhìn xuống, giọng trầm lại: "Rất nhiều liệt sĩ có tên ở đây đều không còn người thân, có những liệt sĩ đã hàng chục năm rồi không còn ai thờ cúng. Bởi vậy, tôi mong đây là nơi để vong linh các anh chị về hưởng hương khói, hàng năm sẽ làm giỗ chung cho họ".

Trên đường về, nhìn ngôi miếu khuất dần, ông Nguyễn Phi Công bày tỏ mong muốn, thời gian tới, nhà hảo tâm và các cấp có thẩm quyền sẽ đầu tư, sửa sang ngôi miếu để đây không chỉ là nơi thờ cúng đơn thuần, mà trở thành khu di tích xứng đáng với tầm vóc lịch sử và sự hi sinh anh dũng của những người đã ngã xuống nơi đại ngàn sâu thẳm này.