Xóa bỏ điều kiện riêng về đăng ký thường trú tại các thành phố lớn?

Trong phiên họp toàn thể lần thứ 29 (diễn ra 2 ngày 31/8 và 1/9), một trong những nội dung được UB Pháp luật dành thời gian thảo luận là dự thảo luật Cư trú (sửa đổi).

Điều kiện “nhập hộ khẩu” thành phố lớn có trái Hiến pháp?

Báo cáo về một số vấn đề lớn trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật trên cơ sở các kết luận của UB Thường vụ Quốc hội tại phiên họp mới đây, Phó Chủ nhiệm UB Pháp luật Trương Minh Hoàng cho biết, đa số ý kiến nhất trí xóa bỏ các điều kiện riêng về đăng ký thường trú đối với các thành phố trực thuộc Trung ương (Điều 21).

Nhận định chung, các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc đặt ra các điều kiện riêng như luật hiện hành sẽ làm hạn chế quyền tự do cư trú của công dân; tác động đến quyền, lợi ích hợp pháp của một bộ phận công dân đang sinh sống, làm việc tại các thành phố lớn nhưng không đủ điều kiện đăng ký thường trú.

Trong khi đó, việc áp dụng các điều kiện riêng này trong thời gian qua cũng cho thấy chưa thực sự hiệu quả vì chỉ hạn chế được số lượng người đăng ký thường trú chứ không hạn chế được việc người dân chuyển đến lao động, học tập, sinh sống thực tế tại các đô thị lớn.

Có ý kiến đề nghị lựa chọn tiêu chí về thời gian tạm trú nhất định tại địa bàn là điều kiện đăng ký thường trú, thể hiện sự gắn bó, sinh sống lâu dài, ổn định của công dân đối với nơi đăng ký, qua đó tạo sự thống nhất trong áp dụng pháp luật ở tất cả các tỉnh, thành phố, không có sự phân biệt vùng, miền, địa bàn.

Ý kiến khác cho rằng, việc quy định cụ thể về điều kiện đăng ký thường trú tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương không trái với quy định về quyền tự do cư trú của công dân được hiến định, vì Điều 23, Hiến pháp 2013 quy định quyền này được thực hiện theo quy định pháp luật.

Tuy nhiên, UB Pháp luật cũng yêu cầu, cần tiếp tục rà soát dự thảo Luật để vừa đáp ứng yêu cầu quản lý, vừa bảo đảm quyền tự do cư trú của công dân. 

Cơ hội thường trú cho người thuê nhà

Liên quan đến quy định về điều kiện đăng ký thường trú vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ (khoản 2 Điều 28), qua thảo luận, hiện vẫn còn ý kiến khác nhau.

Loại ý kiến thứ nhất tán thành quy định có tính kế thừa Luật hiện hành là người đăng ký tạm trú vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ thì phải được người cho thuê, cho mượn, ở nhờ đồng ý bằng văn bản, nhưng có bổ sung ngoại lệ đối với người đăng ký tạm trú có quan hệ nhân thân. Đây cũng là nội dung mà Chính phủ đã trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị không quy định điều kiện đăng ký tạm trú là phải được người cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ đồng ý vì quy định này cản trở quyền đăng ký cư trú của công dân, ảnh hưởng tiêu cực đến công tác quản lý cư trú của các cơ quan nhà nước. Khi đồng ý cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ thì chủ sở hữu chỗ ở hợp pháp đã đương nhiên chấp nhận cho người thuê, mượn, ở nhờ được sinh sống thường xuyên ở chỗ ở đó. Do đó, người cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ không thể từ chối hay cản trở người đang thực tế cư trú thực hiện việc đăng ký tạm trú với cơ quan nhà nước nhằm bảo đảm các quyền, lợi ích hợp pháp của mình và trật tự quản lý nhà nước về cư trú.

Quy định như vậy cũng nhằm nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có nhà ở cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ, góp phần hạn chế tình trạng cho người lao động ngoại tỉnh thuê, ở nhờ nhà tràn lan mà không khai báo dẫn đến khó kiểm soát như hiện nay.

Cũng nhiều ý kiến cho rằng, để bảo đảm điều kiện sống cần thiết cho người thuê, mượn, ở nhờ, phù hợp với yêu cầu và tình hình thực tiễn của từng địa phương, giúp giảm áp lực cho thực hiện các chính sách an sinh xã hội trên địa bàn thì cần giao HĐND tỉnh, thành phố quy định điều kiện về diện tích nhà ở tối thiểu trong trường hợp đăng ký thường trú này. Mức diện tích nhà ở tối thiểu này được giới hạn không thấp hơn 8m2 sàn/người.

Ý kiến khác phân tích, nếu quy định về điều kiện diện tích nhà ở tối thiểu đối với người đăng ký thường trú tại chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ sẽ tạo ra sự không bình đẳng, bởi người đăng ký thường trú tại chỗ ở thuộc sở hữu của cá nhân sẽ không chịu ràng buộc này.

Nhiều ý kiến tán thành với việc quy định về diện tích nhà ở tối thiểu vì đây cũng là chỉ tiêu được xác định cần hoàn thành trong năm 2020 được nêu trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia. Về nội dung này, đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo luật - Bộ Công an lập luận, quy định điều kiện diện tích nhà ở tối thiểu trong đăng ký thường trú nhằm bảo đảm điều kiện sống của con người, không làm hạn chế quyền tự do cư trú của họ.

Quy định này cũng nhằm tránh xảy ra tình trạng chủ hộ lợi dụng cho quá nhiều người đăng ký để trục lợi. Thực tế, cơ quan quản lý đã nhận được thông tin có căn hộ cho thuê đăng ký thường trú không đủ 1m2 sàn/người.

Kết luận phiên thảo luận, Chủ nhiệm UB Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cần tiếp tục rà soát, làm rõ thêm một số vấn đề về điều kiện đăng ký thường trú để đảm bảo phù hợp với Hiến pháp và các quy định của Luật hiện hành.

Chủ nhiệm UB Pháp luật chốt lại, trên cơ sở các ý kiến thảo luận, UB sẽ tiếp tục hoàn thiện Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật Cư trú (sửa đổi) gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội; đồng thời nội dung này cũng sẽ được đưa ra thảo luận tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách dự kiến sẽ diễn ra cuối tuần này.