Vụ vỡ cống dẫn dòng thủy điện: Dân tưởng vỡ đập vì bất an với “quả bom nước”

Ngay trong chiều tối ngày 13/9, khi sự cố vừa xảy ra, người dân ven sông Thu Bồn – Vu Gia ở các huyện Đại Lộc, Duy Xuyên, TP Hội An… (Quảng Nam) đã nhận được thông tin của người dân ở vùng gần dự án là “vỡ đập Sông Bung 2”. Chưa biết thông tin “vỡ đập” chính xác đến đâu nhưng tâm lý người dân khi nghe 2 chữ “vỡ đập” là hoảng hốt.

Chiều tối ngày 13/9, khi nghe thông tin này, PV đã gọi điện xác minh lãnh đạo đơn vị chủ đầu tư và lãnh đạo các huyện có công trình dự án thủy điện Sông Bung 2 thì được biết là vỡ cống dẫn dòng.

Tuy nhiên, khi xác minh người dân ở vùng hạ du thì họ cho rằng thông tin vỡ đập là chính xác và họ tất tả dọn dẹp nhà cửa, đồ đạc lên chỗ cao nhằm hạn chế thiệt hại. Ngay cả một số cơ quan truyền thông trong bản tin ban đầu cũng cho rằng “vỡ đập” khiến người dân vùng hạ du càng hoang mang hơn.

Sau vài tiếng xảy ra sự cố, khi ông A Lăng Mai (Chủ tịch huyện Nam Giang) đến hiện trường xác nhận thì thông tin “không vỡ đập” mới được xác minh chắc chắn; tuy nhiên lúc này người dân vùng hạ du vẫn hoang mang, việc di dời đồ đạc đến vùng cao, vùng an toàn của người dân vẫn tiếp tục.

Ngay trong đêm đó, đích thân Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Nam – ông Huỳnh Khánh Toàn dẫn đầu đoàn công tác của tỉnh gồm Giám đốc Sở Công thương, Ban chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh trực tiếp tới dự án thủy điện Sông Bung 2 (nằm ở xã La Dêê, huyện Nam Giang).

Ông Toàn cho hay, đến khoảng hơn 23h, ông mới đến được công trường dự án để xác minh thông tin “vỡ đập”. Tuy nhiên, khi thông tin chính thức được phát đi thì hàng vạn người dân vùng hạ du đã một phen khiếp vía, thức suốt đêm…

Sau khi xác minh thông tin, đến 6h sáng ngày 14/9, ông Toàn đã có mặt ở TP Tam Kỳ (cách hiện trường dự án thủy điện Sông Bung 2 khoảng gần 200km) để tiến hành tổ chức họp báo khẩn công bố thông tin vụ việc.

Việc người dân vùng hạ du hoang mang, lo sợ cũng chính đáng bởi trên thượng nguồn hai dòng sông Vu Gia và Thu Bồn có cả chục thủy điện lớn nhỏ, đây là những “quả bom nước” treo lơ lửng trên đầu. Các thủy điện này có dung tích từ hàng chục đến hàng trăm triệu mét khối nước, nếu có sự cố vỡ dây chuyền thì hậu quả sẽ khó lường.

Chia sẻ với PV Dân trí, ông Ngô Vinh - Chủ tịch UBND xã Đại Sơn (huyện Đại Lộc, một trong các xã nằm ven sông Vu Gia) - cho hay, chiều ngày 13/9, người dân truyền nhau thông tin vỡ đập, ngay lập tức, rất đông người dân trên địa bàn đã nháo nhác sơ tán lên núi, những nơi cao ráo để chạy lũ. Chính quyền xã Đại Sơn đã ra sức vận động, trấn an nhưng nhiều người vẫn không chịu về nhà.

“Theo ước tính có khoảng 550 hộ với trên 2 ngàn người bỏ chạy lên núi. Đến sáng hôm sau cũng chỉ có một nửa trong số đó trở về nhà, còn đến trưa chiều khi thấy “không có gì” bà con mới trở về nhà hết”, Chủ tịch xã Đại Sơn nói.

Thông tin “vỡ đập” xuất phát từ đâu? Ông Ngô Vinh cho biết, một số người dân ở xã có người thân làm việc trên đó sau khi chứng kiến dòng nước lũ ào ào đổ về tưởng là vỡ đập nên gọi điện báo cho người thân ở dưới xuôi nên với xảy ra cảnh “chạy lũ” nháo nhào.

Các xã lân cận, người dân cũng không kém phần lo lắng, bất an. Ngay sau xác minh thông tin, chính quyền huyện Đại Lộc đã kịp thời phát thông tin trấn an chính quyền địa phương và nhân dân, yêu cầu người dân các địa phương cần bình tĩnh, không hoang mang…

Còn nhớ năm 2009, khi thủy điện A Vương xả lũ đột ngột khiến nhiều vùng ở hạ du vùng Đại Lộc, Duy Xuyên, Điện Bàn… bị lũ kép gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Tiếp theo đó, từ năm 2012, thủy điện Sông Tranh 2 gây động đất, rò rỉ nước ở thân đập cũng làm người dân quanh vùng dự án và vùng hạ du đã nhiều năm “ăn không ngon, ngủ không yên” nên thông tin “vỡ đập” dù chưa biết chính xác đến đâu cũng làm cho người dân vùng hạ du như muốn “vỡ tim”.

Thủy điện Sông Bung 2 mới được tích nước từ ngày 3/9 thì đến ngày 13/9 xảy ra sự cố. Hồ chính cũng chỉ mới tích nước được gần 30 triệu mét khối trong số 94 triệu mét khối của dung tích hồ nhưng đã xảy ra sự cố vỡ cống dẫn dòng.

Cống dẫn dòng này nằm sâu dưới đáy hồ (có chiều cao 14, rộng 12), khi các đơn vị đang thi công để lấp vĩnh viễn cống dẫn dòng này thì nước lũ về gây bục cống dẫn đến sự cố. Theo chủ đầu tư, nguyên nhân là do lũ lớn về đột ngột do ảnh hưởng bão số 4 làm cống dẫn dòng bị bục.

“Qua thực tế kiểm tra tại hiện trường cho thấy do cửa van số 2 của hầm dẫn dòng bị nước lũ cuốn trôi về hạ lưu, dẫn đến việc nước lũ chảy vào hầm dẫn dòng với lưu lương khá lớn và chảy về phía hạ du gây ngập”, thông cáo báo chí của chủ đầu tư sau đó giải thích.

Đặt tình huống vỡ đập Sông Bung 2 có ảnh hưởng đến hạ du? Trong cuộc họp báo khẩn về vụ việc sáng ngày 14/9, ông Huỳnh Khánh Toàn – Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Nam - cho biết, đập Sông Bung 2 chỉ có dung tích gần 100 triệu mét khối; tuy nhiên hồ đang tích nước nên lượng nước cũng không đầy hồ.

Ông Toàn cũng khẳng định lượng nước ở thủy điện Sông Bung 2 khi chảy xuống thì hồ thủy điện Sông Bung 4 sẽ “hứng” hết vì lòng hồ Sông Bung 4 có khoảng 550 triệu mét khối. Kể cả lượng nước trong hồ Sông Bung 2 đầy chảy xuống hết thì cũng không đủ cho Sông Bung 4 chứa. Hơn nữa đã có quy định vận hành liên hồ chứa nên các hồ thủy điện ở thượng nguồn của Quảng Nam đều phải tuân thủ theo quy định.

Trao đổi với PV Dân trí về những “quả bom nước” trên vùng thượng nguồn ảnh hưởng đến đời sống, tâm lý người dân vùng hạ du, GS.TS. Nguyễn Thế Hùng (Trưởng Bộ môn cơ sở kỹ thuật thủy lợi, Khoa xây dựng thủy lợi – thủy điện, Trường ĐH Bách khoa – ĐH Đà Nẵng) – cho biết, đằng sau đập mà có vùng dân cư quan trọng thì người ta phải có đập phụ, khi có sự cố thì đập phụ này vỡ để bảo vệ đập chính, sau đó khắc phục lại không tốn kém nhiều. Vấn đề dân cư vùng hạ du thì nước từ đập phụ chảy ra không nhiều lắm, hơn nữa đập phụ sẽ được xây dựng để chảy ra ở vùng dưới đó không có dân.

“Tôi có lời khuyên là bắt buộc chủ các hồ chứa phải có phương án vỡ đập thì nước lũ đi đường nào. Đến khi đập vỡ thì thông báo cho người dân di chuyển lên vùng an toàn. Cần phải có kịch bản trước và đặt một bài toán giả định. Các hồ chứa trên thế giới điều có kịch bản hết”. GS.TS. Nguyễn Thế Hùng nói.

Công Bính