Việt Nam là cường quốc điện gió, sao phải nhập khẩu điện từ Trung Quốc?

Thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại phiên họp tổ sáng 25/5, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ quan ngại về bức tranh kinh tế - xã hội năm 2022 và những tháng đầu năm 2023.

Nêu nhiều vấn đề về tăng trưởng của nền kinh tế, song Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Thanh Vân cho rằng, không nên có cách nhìn tiêu cực và cho rằng do điều hành mà kinh tế ảm đạm. Thay vào đó, theo ông, cần nhìn vào các yếu tố bên ngoài và tác động của đại dịch, của xung đột và mâu thuẫn giữa các nước lớn.

Ông Vân cũng nêu thực tế về tỷ lệ thất nghiệp lớn, động lực phát triển công nghiệp phía Nam, ở Đồng Nai, Bình Dương rất nghiêm trọng, nhiều doanh nghiệp đóng cửa. Nguyên nhân do giảm cầu, đơn đặt hàng không có.

"Một tiểu thương ở chợ Bến Thành nói có giai đoạn 2 tuần liền không bán được món hàng nào. Điều này cho thấy cầu giảm, do khó khăn, người dân phải thắt lưng buộc bụng, lương không có, doanh nghiệp nợ, họ không có chi phí cho sinh hoạt", vị đại biểu nêu câu chuyện thực tế.

Ở chiều đối lập, ông không đồng tình khi thấy nhiều dự án cổng chào vẫn triển khai trong lúc đời sống người dân còn khó khăn. "Đặc biệt ở nơi vùng sâu vùng xa, đói kém như vậy thì xây tượng đài để làm gì", ông Vân nói.

Đáng lưu ý, ông Vân nhận định sản xuất điện trong nước chưa tập trung đúng trọng tâm. Điện mặt trời, điện gió là thứ Việt Nam có lợi thế nhưng mãi gần đây mới đưa vào quy hoạch điện VIII.

Dẫn thông tin cho rằng giải pháp về lâu dài phải nhập khẩu điện từ Trung Quốc, từ Lào, ông Vân cho rằng đây là câu chuyện buồn.

"Giá thành của họ giảm, tại sao chúng ta không kiểm tra có giảm được giá điện không? Việt Nam là cường quốc điện gió, điện mặt trời, thiên nhiên ưu đãi như thế, nhưng vì sao ta vẫn phải nhập khẩu điện từ Trung Quốc, vì sao lại xác định nhập điện lâu dài. Câu hỏi này tôi cho rằng trả lời cũng khó?", theo lời ông Vân.

Chung quan điểm về vấn đề này, đại biểu Đinh Ngọc Minh (Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế Quốc hội) cho rằng, điện cũng là vấn đề khiến người dân bức xúc.

"Tại sao phải đi nhập khẩu điện, trong khi tôi đọc báo thấy 4.600MW điện gió, điện mặt trời không được hòa mạng, không được bán lên lưới. Vì sao thế, cũng là tài sản quốc gia sao lại lãng phí như thế?", vị đại biểu đặt câu hỏi.

Có ý kiến cho rằng việc này do thủ tục, song đại biểu Minh cho rằng thủ tục do con người đặt ra, tại sao không cải tiến thủ tục mà phải đi mua điện của Lào, của Trung Quốc.

Theo ông Minh, phải làm rõ câu chuyện trách nhiệm và ngành điện phải đổi mới.

"Tôi tham dự nhiều cuộc họp với ngành điện và thấy rằng trong 100% sản lượng phát lên, EVN chỉ trực tiếp phát 11%, còn lại 89% của các công ty và doanh nghiệp khác không thuộc EVN. 89% này vẫn đang lãi vào năm 2021, 2022 thì tại sao EVN kêu lỗ, giải thích như thế nào?", ông Minh đặt vấn đề.

Lý giải về vấn đề lãng phí điện mặt trời, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết ông đã trao đổi với Bộ trưởng Công Thương về những vướng mắc để cùng giải quyết. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Công Thương, vấn đề không phải vướng về giá mà vướng về công suất.

"Tôi có hỏi lại, nếu chúng ta đủ tải rồi thì tại sao cho làm. Còn nếu đã làm rồi thì tại sao không giảm bớt điện đã mua của nước ngoài?", Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói và cho biết Bộ trưởng Công Thương trả lời do đã ký hiệp định với nước ngoài, bây giờ không thể đàm phán để cắt được.

Theo Bộ trưởng Tài chính, cần phải sửa một số quy định, đặc biệt ách tắc nhất là Luật Quy hoạch và Luật Đầu tư công. "Mấy năm nay chúng ta ban hành Luật Quy hoạch nhưng vẫn loay hoay không triển khai được, rồi cả vấn đề điện cũng thế", Bộ trưởng Tài chính băn khoăn.