“Tôi từng khuyên một Bộ trưởng từ chức”

Cuộc tranh luận liên quan đến đề xuất đưa quy định về việc từ chức vào luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi trong lần trình Quốc hội cho ý kiến đang thu hút sự quan tâm của dư luận. Quan điểm của ông về đòi hỏi xây dựng văn hóa từ chức đang đặt ra bức thiết hiện nay?

Văn hóa từ chức tốt hay xấu? Trước hết phải hiểu, từ chức không phải là một hình thức kỷ luật mà là một đòn bẩy để kích thích cán bộ, nâng cao trách nhiệm của các công chức, viên chức, nhất là những công chức đứng đầu các cơ quan đơn vị phải có trách nhiệm khi bản thân không hoàn thành nhiệm vụ.

Khi trước làm công tác tổ chức, tôi đề nghị quy định 2 năm rưỡi bỏ phiếu tín nhiệm lại một lần để ai thấy không làm được nhiệm vụ thì xin từ chức. Đó là cách để lọc lại một lần nữa dàn cán bộ, chuẩn bị nhân sự cho khóa sau, để xem ai nên tái cử hay không tái cử, ai có thể bổ nhiệm lại hay thôi.

Kết quả “sát hạch giữa kỳ”, người nào có sai lầm thì tổ chức thực hiện kỷ luật, người nào thấy bản thân không đủ sức gánh nhiệm vụ thì tự xin từ chức, rất đơn giản thôi.

Là một người có nhiều năm hoạt động, nhiều kinh nghiệm làm công tá tổ chức cán bộ, ông có kiến giải gì về việc vấn đề từ chức chưa được ghi nhận, đón nhận một cách tích cực trong đời sống chính trị đất nước?

Tôi về Ban Tổ chức TƯ từ năm 1956, đến khi về nghỉ hưu cũng đã là 55 năm làm công tác tổ chức cán bộ của Đảng. Trước đây, thời Bác Hồ, cán bộ mắc sai lầm Bác xử lý rất nghiêm. Văn hóa từ chức đã thể hiện từ những năm 1956, khi sai lầm trong cải cách ruộng đất, Tổng Bí thư khi đó đã tự xin từ chức và 2 ủy viên Bộ Chính trị cũng xin rút khỏi Bộ Chính trị. Ngoài ra, khi đó còn một số Thứ trưởng, một số ủy viên UB Trung ương Đảng cũng xin từ chức, xin chuyển sang làm việc khác…

Sau này đến năm 1991, vụ án Lã Thị Kim Oanh xảy ra. Nhà ông Lê Huy Ngọ khi đó ngay cạnh nhà tôi đây. Ông Ngọ khi đó sang hỏi ý kiến tôi “nên thế nào”, tôi nói thẳng: “Anh làm Bộ trưởng Nông nghiệp 4 năm mà để Lã Thị Kim Oanh phạm sai lầm đến mức nhận án tử hình thì anh không thể thoát trách nhiệm đâu. Tốt nhất anh nên xin từ chức đi. Còn nếu không từ chức ra Quốc hội, Quốc hội bãi miễn anh thì phức tạp. Xin từ chức nghĩa là anh còn giữ được thể diện, còn hơn để bị cách chức, bãi miễn, rất rất không hay”.

Ông Ngọ khi đó rất băn khoăn, tôi chỉ hỏi lại một câu: “Anh về làm Bộ trưởng 4 năm mà để Lã Thị Kim Oanh lộng hành như thế thì là khuyết điểm hay ưu điểm”. Rõ ràng là khuyết điểm quá đi chứ.

Có ý kiến lý giải, quy định về từ chức đã thể hiện trong luật Cán bộ công chức, không nên quy định thêm trong luật Tổ chức Chính phủ nữa. Quan điểm của ông về vấn đề này?

Từ 2008 đến nay khi có luật Cán bộ công chức, tôi chưa thấy có ai từ chức cả. Gần đây, những vụ án lớn xảy ra mấy năm qua như Vinashin, Vinalines, vụ bầu Kiên… đều gây thất thoát tài sản của nhà nước rất lớn như thế, tôi đã góp ý thẳng thắn với một đồng chí lãnh đạo là cần cách chức một số Bộ trưởng vì không thể nói hàng nghìn tỷ đồng “đi bay” như vậy mà không ai chịu trách nhiệm cả. Vụ Dương Chí Dũng, rất bức xúc, tôi cũng đã phát biểu trên báo chí về việc không ai chịu trách nhiệm như thế.

Theo tôi, đáng ra những vụ việc như sập cầu Cần Thơ thì Bộ trưởng Giao thông cũng đã phải từ chức rồi. Hồi ông Đào Đình Bình làm Bộ trưởng GTVT mà xảy ra vụ lật tàu ở Lăng Cô (Huế), tôi đã gửi thư cho Thủ tướng Phan Văn Khải đề nghị đình chỉ chức vụ, đình chỉ công tác để kiểm điểm. Sau đó thì ông Bình được Quốc hội miễn nhiệm.

Trong luật của Quốc hội chỉ ghi mấy việc “bầu”, “bãi miễn”, “miễn nhiệm”… chứ không nói gì về từ chức. Theo tôi việc này đáng ra phải sửa từ luật của Quốc hội chứ không phải trong luật tổ chức Chính phủ nữa.

Nhiều bình luận cho rằng, vì cơ chế hiện tại, công tác cán bộ, từ việc quy hoạch, đề bạt, giới thiệu, bổ nhiệm… đều phải qua tổ chức nên muốn từ chức cũng phải chờ xét. Như vậy, không cán bộ nào dại gì từ chức cả?

Nói thế là đúng ở khía cạnh, vì chúng ta chưa sửa điều lệ Đảng nên chưa làm được. Đã là Đảng cầm quyền mà không thống nhất quản lý cán bộ, không nắm công tác cán bộ thì hỏng nhưng nắm mà không có cơ chế, có quy định, điều lệ về vấn đề từ chức cũng chưa đủ hiệu lực điều hành.

Tư tưởng bám chức bám quyền, quyết không rời chức vụ, không chịu thôi chức, đã hết tuổi rồi mà vẫn muốn ở lại là tư tưởng không tốt. Vì quyền chức gắn với lợi lộc nên người ta cố bám, quyết bám, không muốn rời khỏi cái ghế của mình.

Tôi cho rằng điều lệ Đảng nên có quy định về vấn đề từ chức. Hiện giờ Điều lệ Đảng mới chỉ có 3 cơ chế: bổ nhiệm, bầu cử, thi tuyển. Vậy sao không có thêm cơ chế từ chức. Vậy nên Đảng phải là cơ quan đưa ra quyết định về việc này.

Nói từ chức, trong nhiều trường hợp, là “cửa thoát” khôn ngoan như vậy nhưng thang đo giá trị bây giờ đưa ra khi người ta cân nhắc đến việc từ chức là giá trị lợi ích chứ không phải là giá trị của lòng tự trọng, của liêm sỉ trong hành xử, thưa ông?

Những người không muốn từ chức, không muốn có quy định từ chức mà muốn giữ như hiện nay, có thể thấy rõ động cơ là không tốt, không văn hóa, chỉ vì quyền lợi, địa vị của cá nhân, muốn bám lấy chức, lấy quyền, lấy lợi. Người đó rõ ràng không muốn rời ghế của mình, trừ khi họ đã quá tuổi, bị phát giác vì vi phạm. Còn tôi tin những người có tâm huyết xây dựng đất nước, vì sự nghiệp phát triển của đất nước thì sẽ ủng hộ trong công tác cán bộ phải có văn hóa từ chức.

Thường những người không muốn từ chức lại chính là cán bộ kém, chỉ muốn bám trụ vì lợi lộc chứ còn nếu thấy đó là văn hóa, là lợi ích, là quyền lựa chọn của mình thì sẽ thấy đây là việc cần thiết.

Nhắc nhiều đến yêu cầu tiên phong đối với Đảng, theo ông, cần thêm những điều kiện nào để quy định từ chức thực hiện được trong thực tế?

Có 3 yếu tố để xây dựng văn hóa từ chức. Trước hết là phải sửa đổi điều lệ Đảng, như tôi đã nói, phải đưa vào nội dung quy định Đảng viên được giao đảm nhận chức vụ trong Đảng khi thấy mình không hoàn thành nhiệm vụ có thể xin từ chức, kể cả những chức vụ cao nhất. Yếu tố thứ 2, phải biến quy định của Đảng thành luật để Quốc hội thông qua. Yếu tố thứ 3, cơ chế quản lý cán bộ phải có sự sửa đổi về chế độ trách nhiệm, cơ chế trách nhiệm của những người đứng đầu tổ chức. Theo đó, tiêu chí để đánh giá việc hoàn thành nhiệm vụ của người cán bộ lãnh đạo phải được xây dựng cụ thể.

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!

P.Thảo (thực hiện)