Nhà dân 30m2 thu thuế hằng năm, dự án nghìn ha bỏ hoang không thu được thuế

Tại Diễn đàn giám sát của Quốc hội ngày 6/8, ông Lê Đình Thăng, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành II, đã phát biểu thảo luận về vấn đề giám sát thực hiện ngân sách Nhà nước.

Ghi nhận việc chuyển một bước rất lớn từ ngân sách bí mật sang công khai, minh bạch, song ông Thăng băn khoăn về vấn đề kỷ cương khi nhiều năm liên tục đều có tình trạng vượt dự toán ngân sách.

“Liệu trong cơ chế điều hành quản lý ngân sách có vấn đề gì mà liên tục vượt dự toán như vậy? Tại sao năm nào cũng giám sát từ dự toán đến quyết toán, nhưng vẫn không khắc phục được vấn đề này? Mấu chốt nằm ở đâu?”, ông Thăng nói nếu đi sâu vào giám sát sẽ thấy được vấn đề và từ đó, kiến tạo một nền ngân sách lành mạnh hơn, kỷ cương, minh bạch hơn.

Đặt vấn đề “liệu các chính sách có tạo điều kiện để kiến tạo phát triển không?”, ông Thăng dẫn chứng chính sách thuế.

Ông cho biết năm 2025, thu ngân sách Nhà nước riêng khoản thu thuế từ đất đã vượt dự toán của năm. “Nếu đi sâu vào, khoản thuế đất, tức là khoản thu có khả năng tái tạo, là bao nhiêu phần trăm? Nếu chúng ta cứ dựa vào khoản thu một lần, tính bền vững của ngân sách ra sao?”, theo ông Thăng, cần xem xét để nhìn lại chính sách thuế.

Dẫn chứng chính sách thu thuế đất hàng năm với một căn nhà của người dân 30-50m2, ông Thăng chỉ ra bất cập khi có những dự án hàng nghìn ha nhưng 20 năm không triển khai, Nhà nước không thu được thuế và “từ một nhà đầu tư trở thành một nhà đầu cơ”.

"Nếu dạo quanh Hà Nội hoặc TPHCM, chúng ta sẽ thấy có những dự án cỏ mọc tốt 20 năm hoặc thậm chí hơn mà không triển khai, nhưng đất đó Nhà nước đã giao rồi. Cách đây 20 năm chỉ mấy nghìn tỷ đồng, đến nay giá trị hàng trăm tỷ đồng nhưng Nhà nước không có quyền lợi gì ở chỗ này. Có chăng khi chủ đầu tư xây dựng, giao dịch làm gia tăng giá và người mua nhà phải nộp thêm thuế. Nhưng điều đó lại góp phần làm gia tăng giá nhà, tạo ra một vòng luẩn quẩn”, ông Thăng phản ánh thực tế.

Từ đó, ông cho rằng với chính sách thuế, cần phải xác định giám sát sâu thay vì nói chung chung. Ông đề nghị giám sát của Quốc hội phải đi sâu để kiến tạo chính sách.

Một vấn đề khác là tài chính ngân sách đối với khối giáo dục, y tế, ông Thăng cho rằng luật Ngân sách Nhà nước vẫn còn mâu thuẫn khi các đơn vị giáo dục, y tế là đơn vị sự nghiệp công lập, không sử dụng ngân sách nhưng luật vẫn yêu cầu phải duyệt quyết toán.

"Duyệt quyết toán là duyệt việc sử dụng ngân sách, trong khi họ không sử dụng ngân sách. Có những điểm nghẽn như vậy, nhưng vừa rồi sửa Luật Ngân sách chúng ta vẫn không tháo gỡ được", ông Thăng nói, đồng thời kiến nghị phải có chuyên đề giám sát sâu với với sự tham gia của các đơn vị sự nghiệp công lập, các chuyên gia, nhà khoa học mới để gỡ vướng cho vấn đề này.