Nhà báo được quyền tự do ngôn luận trên mạng xã hội

Sáng 5/4, với đa số đại biểu tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Báo chí sửa đổi. Trước khi đại biểu nhấn nút thông qua, bà Nguyễn Thanh Hải (tân Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng) trình bày báo cáo Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Báo chí sửa đổi mà các đại biểu còn băn khoăn trong các buổi thảo luận.

Về cấp thẻ nhà báo, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, có ý kiến đề nghị bỏ điều kiện “phải có bằng tốt nghiệp cao đẳng trở lên” đối với người công tác tại cơ quan báo chí thuộc tổ chức tôn giáo; đề nghị giảm điều kiện phải có thời gian công tác từ “3 năm” xuống còn “2 năm” đối với trường hợp cấp thẻ lần đầu; đề nghị bổ sung quy định trường hợp người được xét cấp thẻ nhà báo là đối tượng vi phạm pháp luật hình sự bị kết án mà hết thời hạn thi hành án.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung, chỉnh lý các nội dung trên thể hiện tại Điều 27 dự thảo Luật. Cụ thể, để được cấp thẻ nhà báo người công tác tại cơ quan báo chí phải tốt nghiệp đại học trở lên; trường hợp là người dân tộc thiểu số đang thực hiện các ấn phẩm báo in, chương trình phát thanh, truyền hình, chuyên trang báo điện tử bằng tiếng dân tộc thiểu số phải có bằng tốt nghiệp cao đẳng trở lên.

Đối với trường hợp cấp thẻ lần đầu, phải có thời gian công tác liên tục tại cơ quan báo chí đề nghị cấp thẻ từ 2 năm trở lên tính đến thời điểm xét cấp thẻ, trừ tổng biên tập tạp chí khoa học và những trường hợp khác theo quy định của pháp luật.

Báo cáo cho biết, có ý kiến đề nghị làm rõ sự cần thiết phải có sự thống nhất ý kiến bằng văn bản của Bộ Thông tin và Truyền thông khi bổ nhiệm người đứng đầu cơ quan báo chí. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy việc bổ nhiệm người đứng đầu cơ quan báo chí thuộc trách nhiệm chính của cơ quan chủ quản báo chí.

Về quy định việc bổ nhiệm người đứng đầu cơ quan báo chí phải được sự thống nhất của Bộ Thông tin và Truyền thông là cần thiết để bảo đảm người đứng đầu cơ quan báo chí phải hội đủ tiêu chuẩn như quy định.

“Thực tế hiện nay, một số cơ quan chủ quản cơ quan báo chí bổ nhiệm tổng biên tập không có nghiệp vụ báo chí, làm ảnh hưởng đến chất lượng của báo. Hơn nữa, báo chí là phương tiện thông tin thiết yếu, có ảnh hưởng lớn đến toàn bộ đời sống xã hội”, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ rõ.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Thông tin và Truyền thông là cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, chịu trách nhiệm toàn diện về hoạt động báo chí cả nước. Cơ quan này rất cần xây dựng mối quan hệ thường xuyên, mật thiết với người đứng đầu cơ quan báo chí nhằm bảo đảm đưa thông tin kịp thời, trung thực, lành mạnh đến công chúng. Do đó, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho giữ như dự thảo Luật.

Cơ quan báo chí không phải là doanh nghiệp

Có ý kiến đề nghị, căn cứ vào thực tiễn cuộc sống, dự thảo Luật cần quy định cụ thể ba loại hình hoạt động của cơ quan báo chí bao gồm: đơn vị được bao cấp toàn bộ kinh phí hoạt động, đơn vị sự nghiệp có thu và doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, khoản 1 Điều 21 dự thảo Luật quy định cơ quan báo chí hoạt động theo loại hình đơn vị sự nghiệp có thu. Nghị định 16/2015/NĐ-CP quy định cụ thể cơ chế tự chủ về tài chính đối với từng loại đơn vị sự nghiệp công bao gồm cơ chế tự chủ hoàn toàn, một phần hoặc bao cấp toàn bộ kinh phí hoạt động như ý kiến đại biểu đã nêu.

Về ý kiến đề nghị cho phép cơ quan báo chí hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, Ủy ban Thường vụ cũng đã có Báo cáo số 1061 giải trình trước Quốc hội. Theo đó, cơ quan báo chí không phải là doanh nghiệp, hoạt động không nhằm mục đích kinh doanh. Hơn nữa, cơ chế thành lập, quản lý doanh nghiệp quy định tại Luật Doanh nghiệp có nhiều điểm khác cơ bản so với cơ chế thành lập, quản lý cơ quan báo chí.

“Như vậy, việc quy định cơ quan báo chí hoạt động theo loại hình doanh nghiệp là không phù hợp. Do vậy, Ủy ban Thường vụ đề nghị Quốc hội cho giữ như dự thảo Luật”, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh.

Sử dụng mạng xã hội là quyền tự do ngôn luận

Có ý kiến đề nghị bổ sung quy định phóng viên, nhà báo không được sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền trái với tôn chỉ mục đích của cơ quan báo chí. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, đây là quyền tự do ngôn luận của công dân đã được hiến định nên không thể đưa nội dung này vào dự thảo Luật. Trường hợp thấy cần thiết phải quản lý những hoạt động trên, cơ quan báo chí có thể quy định nội dung này tại quy chế hoạt động của cơ quan báo chí đó.

Một số ý kiến cho rằng dự thảo Luật chưa quy định về quyền khai thác thông tin của nhà báo. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, hoạt động khai thác thông tin của nhà báo bao gồm hoạt động chủ động lấy tin, bài của nhà báo và trách nhiệm của cơ quan tổ chức cung cấp thông tin cho nhà báo. Khoản 12 Điều 9 quy định cấm hành vi cản trở nhà báo, phóng viên trong quá trình tác nghiệp, khai thác lấy tin, bài; khoản 1 Điều 38 quy định cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm phải cung cấp thông tin cho báo chí.

Báo cáo giải trình cũng cho biết, ý kiến đề nghị không nên quy định thời hạn 5 năm phải đổi thẻ nhà báo. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, thực tế hiện nay, có một số trường hợp, người được cấp thẻ nhà báo nhưng không còn làm công việc liên quan đến báo chí, mà vẫn giữ và sử dụng thẻ nhà báo không đúng mục đích. Do vậy, để quản lý hiệu quả việc sử dụng thẻ nhà báo, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị được giữ như dự thảo Luật.

Về xử lý vi phạm trong lĩnh vực báo chí (Điều 59), có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về bảo vệ nhà báo; có ý kiến đề nghị bổ sung chế tài xử lý đối với tổ chức, cá nhân cản trở hoạt động báo chí; tổ chức, cá nhân cố tình né tránh không cung cấp thông tin cho báo chí; cung cấp thông tin sai sự thật cho cơ quan báo chí.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy những nội dung này đã được quy định tại Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính và nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực báo chí. Do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho giữ như dự thảo Luật.

Quang Phong