Nghề “độc”: Bắt cá rô đồng mùa lũ

Khoảng những năm 80, 90, nghề đặt xà di bắt cá (chủ yếu là cá rô) rất phổ biến. Tuy nhiên, khoảng 5 năm trở lại đây, bắt cá rô bằng xà di ngày càng “vắng bóng”, chỉ còn sót lại ở một vài địa phương như Hậu Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ… Giới trẻ ngày nay đã quên cả hình dạng của cái xà di.

Theo lời giới thiệu của một người bạn ở Hậu Giang, PV Dân trí đã đến gặp anh Võ Văn Việt - người có nhiều năm đặt xà di ở xã Hòa An, huyện Phụng Hiệp - để được cùng anh ra đồng đặt xà di bắt cá rô mùa lũ.

Theo quan sát của PV Dân trí, thân xà di là những thanh tre được vuốt tròn to bằng ngón tay út, được bện lại như một nửa trái bầu. Xà di có đường kính khoảng 20cm và có chiều dài khoảng 80cm, rất gọn nhẹ. Phần đáy xà di người ta làm một cái hom dài khoảng 15cm, rộng khoảng 10cm để cá chui vào. Phần còn lại của thân xà di đều rỗng và nhỏ dần đến phần ngọn dùng để “rọng” cá khi cá chui vào xà di.

Theo anh Việt, nước lũ năm nay lên xuống thất thường nên mùa vụ xà di chỉ bắt đầu hơn nửa tháng nay. Vừa mang 5 cái xà di cuối cùng xuống xuồng cùng xô mồi to để chuẩn bị “ra khơi”, anh Việt nói: “Những tháng khô tôi làm nghề trồng nấm rơm, nhưng đã hết vụ lúa nên chuyển sang đặt xà di kiếm thêm thu nhập trong mùa nước nổi”.

Chất hết xà di lên xuồng, anh chống xuồng ra một bờ mẫu cặp con kênh thủy lợi nhỏ để đặt xà di. Một tay anh với lấy chiếc xà di, tay còn lại với vào xô để lấy nắm mồi cho vào miệng xà di. Sau đó anh thò tay xuống nước làm trống cỏ và rợt lớp bùn dưới ruộng, đặt xà di xuống đất, lấp cỏ, buộc xà di lại bằng một sợi dây chì để xà di khỏi bị trôi đi.

Vừa chống xuồng kiếm chỗ đặt cái tiếp theo, anh Việt nói tiếp: “Xà di này đặt chủ yếu là bắt cá rô, chọn những bờ mẫu có nhiều cỏ, rợt lớp bùn để khi cắm xà di xuống, bùn không trộn lẫn mồi. Phủ cỏ lại để che giấu người đi ruộng và để có chỗ êm cho cá vô ăn mồi. Đặt xà di sao cho cao hơn mặt nước từ 10 - 20cm để cá chạy không bị chết, buộc dây để xà di đặt được vững và không bị trôi đi nơi khác”.

Theo anh Việt cho biết, trước đây đặt xà di chủ yếu dùng mồi lúa. Vài năm trở lại đây, lượng cá giảm nên đa số người đặt xà di đều chuyển qua đặt mồi thuốc. Mồi đặt xà di được làm từ xác mắm, tro và một số vị thuốc bắc trộn với nhau nên đặt rất chạy cá. Giá mỗi ký mồi khoảng 6.000 đồng. Bình quân mỗi xô 10kg mồi. Nếu 50 cái xà di như anh Việt thì một xô mồi sẽ dùng trong 4 ngày, tương đương với 8 lần đổ cá.

Theo quan sát của chúng tôi, hôm nay không chỉ có mình anh Việt đặt xà di mà còn thêm vài người khác nữa. Trong đó có ông Hà Văn Hồng ngụ xã Hòa An. Ông Hồng cho biết: “Lúc này nước lên chưa nhiều nên cá chạy còn yếu. Với gần 60 cái xà di mỗi ngày kiếm được khoảng 5 kg cá rô. Hôm nào trúng đậm kiếm được gần chục ký. Nghề này rất nhẹ nhàng và có thu nhập đều đều mỗi ngày mà không phải lo nghĩ. Nếu bỏ ra 2 triệu đồng mua hơn 100 cái xà di thì sau 7 - 10 ngày đặt cá là lấy lại vốn”. 

Mồi đặt xà dì hiện này được chế biến từ xác mắm, tro và một số vị thuốc bắc trộn với nhau

Xà di được đặt theo những bờ mẫu có cỏ như thế này.

Nguyễn Hành - Nhân Nguyễn