Sau khi tiền thu phí vỉa hè được nộp vào ngân sách thành phố, Sở GTVT có đề xuất gì để tách dòng tiền này ra để tái đầu tư vào vỉa hè?

Số tiền thu về từ công tác thu phí sử dụng tạm lòng đường, hè phố quan trọng nhất là tính minh bạch. Người trả phí cần biết tiền thu được sẽ về đâu, sử dụng ra sao thì họ sẽ yên tâm và đồng thuận. TS Dư Phước Tân - Chuyên gia Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM Tôi cho rằng, chúng ta cần xem xét việc, phí thu sử dụng tạm lòng đường, hè phố khi thu về ngân sách sẽ hòa chung nhiều khoản khác và chi ngược ra cho nhiều hạng mục chứ không chỉ riêng vỉa hè, lòng đường. Thành phố cần xem xét có cơ chế thu phí nhưng lập mục tiêu chi riêng để trích lại nhanh chóng cho công tác bảo trì, nâng cấp vỉa hè, lòng đường. Vừa qua, TPHCM cũng có nhiều ý tưởng tạo nguồn thu. Tuy nhiên, số tiền thu xong sẽ hòa ngân sách rồi chia đều các mục trong khi khoản chính không được chi lại. Ông Ngô Hải Đường - Trưởng Phòng Khai thác hạ tầng giao thông đường bộ (Sở GTVT TPHCM) Khi xây dựng đề án, chúng tôi có tách thành 2 phần là phần phục vụ thu phí và phục vụ công tác bảo trì. Một phần kinh phí được để lại cho các quận huyện và phần còn lại thu về ngân sách. Sau đó, các đơn vị góp ý là tất cả nên nộp ngân sách rồi lập dự toán chi lại. Trong quá trình thực hiện, Sở GTVT TPHCM sẽ nghiên cứu, đánh giá việc để lại phần ngân sách cho các đơn vị thực thi, tạo sự chủ động hơn cho các quận huyện.

Sở GTVT có phương án giám sát thế nào khi thực hiện thu phí, cấp quản lý làm gì để tránh thất thu cũng như mang đến hiệu quả lâu dài?

Vấn đề kiểm tra, giám sát các hoạt động trên vỉa hè đã được Thành ủy, UBND TPHCM quy định rõ trách nhiệm cho các quận, huyện, tổ chức, đoàn thể, Sở GTVT, Thanh tra thành phố, Ban An toàn giao thông và Công an TPHCM. Cùng với đó, vấn đề kiểm tra thu chi cũng được quy định rõ trong Luật Ngân sách. Trong khâu xây dựng đề án, Sở GTVT cũng nhìn nhận vấn đề là làm sao kiểm tra, giám sát phải rõ ràng, công khai, minh bạch. Bản đề án cũng có hướng khi thu phí, các đơn vị sẽ áp dụng phần mềm, từng bước xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý vỉa hè, lòng đường để phục vụ công tác cấp phép, đăng ký, xin phép cho các công dân, tổ chức. Các công việc này được thực hiện trên môi trường mạng, việc thu phí được áp dụng qua phần mềm, ứng dụng, tài khoản ngân hàng và hạn chế dùng tiền mặt. Việc ứng dụng công nghệ cũng giúp công tác báo cáo, kiểm tra, giám sát sau này thuận tiện hơn. Hiện nay, các ứng dụng công nghệ thông tin và camera đã phổ biến. Có thể khi cấp phép, các đơn vị sẽ theo dõi, kiểm tra từng hoạt động thông qua camera khu vực nhà dân. Chúng tôi đang nghiên cứu để tích hợp hệ thống camera giúp phân định rõ ràng vị trí, phạm vi sử dụng lòng đường, vỉa hè để công tác kiểm tra được thuận tiện, nhanh chóng, tăng tính công khai, minh bạch. Phần mềm này sẽ có 2 hệ là dành cho cơ quan quản lý, cấp phép thu phí và hệ còn lại cho người dân. Người muốn thuê sẽ biết khu vực mình nhắm tới đã có người thuê chưa, giá thuê là bao nhiêu và có thể phản ánh tới các cơ quan về những trường hợp vi phạm. Việc ứng dụng công nghệ đang là xu hướng hiện nay. Sở GTVT TPHCM đang hoàn tất các thủ tục triển khai, sử dụng sớm phần mềm này. Qua đó, cơ sở dữ liệu về thu nộp, quản lý kinh phí sẽ được tích hợp, tăng tính công khai, minh bạch, rõ ràng. Mặt khác, các ngân hàng, ví điện tử cũng sẵn sàng hỗ trợ cho thành phố để hạn chế tới mức thấp nhất việc sử dụng tiền mặt. PGS-TS Nguyễn Minh Hòa - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển TPHCM Chúng ta đang sống trong một xã hội số, công tác quản lý đô thị chắc chắn cần ứng dụng công nghệ thông tin. Bằng các ứng dụng, chúng ta biết được người thuê đang vi phạm gì, nhưng quan trọng nhất là phải xây dựng cơ chế rõ ràng. Ví dụ, tiệm ăn uống không được đổ rác, xả nước thải ra vỉa hè, hộ kinh doanh không được lấn chiếm vạch kẻ. Khi đã ký cam kết, người vi phạm sẽ chấp nhận chế tài khi vi phạm, thậm chí thu hồi giấy phép. Có lẽ trước mắt, chúng ta cần tìm hiểu nhu cầu người dân, xem các hộ dân nào có nhu cầu sử dụng vỉa hè sẽ đăng ký, chứ không nên làm toàn bộ cả tuyến đường. Khi đăng ký, các bên cùng thỏa thuận và khi thấy có lợi, người dân sẽ hưởng ứng tham gia đông đảo. Tôi cho rằng có thể xảy ra các trường hợp như đầu nậu gom chỗ để bán lại. Nhưng chúng ta không vì thế mà cảm thấy chùn bước rồi không làm. Vấn đề công nghệ thông tin sẽ giải quyết được nhiều bài toán và công tác quản lý cần một đội ngũ chuyên nghiệp từ phường hoặc quận đảm trách, nếu quá nhiều bộ phận cùng tham gia công tác này sẽ không ổn. TPHCM có thể giao trách nhiệm quản lý, kiểm tra, giám sát cho Sở GTVT, lực lượng Thanh niên xung phong hay một tổ chức chuyên nghiệp nào đó làm. Điều quan trọng là vừa làm, vừa thí điểm, vừa rút kinh nghiệm. Khi thành công đối với 100 hộ, 200 hộ thì mô hình sẽ được nhân rộng hơn. Nếu thành phố làm ào ào cùng lúc sẽ rất dễ xảy ra vấn đề và sẽ tốn thêm rất nhiều thời gian để giải quyết. TS Dư Phước Tân - Chuyên gia Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM Ngoài việc thu ngân sách từ phí sử dụng vỉa hè, lòng đường, tạo nguồn kinh phí bảo trì, tu sửa, lợi ích của chính sách này là giúp người buôn bán biết chỗ nào họ có thể kinh doanh hợp pháp, Nhà nước biết ai là người đang vi phạm. Trước đây, chúng ta gặp khó giữa việc phân định các trường hợp vi phạm và không vi phạm trong các hoạt động trên vỉa hè thì với các quy định hiện tại, chúng ta đã có cơ sở để áp dụng chế tài phù hợp. Từ việc sắp xếp lại vỉa hè, mỹ quan đô thị sẽ được nâng tầm, TPHCM sẽ dễ dàng hấp dẫn nhiều khách du lịch hơn. Một điểm nữa là việc chiếm hữu lòng đường, vỉa hè lâu nay cũng gián tiếp gây ra các vụ tai nạn giao thông. Khi sắp xếp lại, các vụ tai nạn sẽ giảm, người dân cũng có trách nhiệm và ý thức hơn trong việc sử dụng vỉa hè. Lợi ích của việc thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố là rất to lớn. Cái khó nhất để chính sách này phát huy hiệu quả là công tác kiểm tra, giám sát và chế tài. Giống như Hà Nội có tuyến đường xe buýt nhanh, nhưng khoảng 15 phút đến một giờ mới có một chuyến chạy qua, trong khi bên ngoài xe cộ chen chúc đi thì làm sao đảm bảo không có chuyện lấn làn. Vỉa hè cũng vậy, giả sử mỗi vỉa hè có 1,5m chiều rộng cho người đi bộ, nhưng người đi bộ không nhiều vì người dân vẫn chuộng xe máy. Như vậy, việc lấn chiếm để kinh doanh hay xe máy leo lên lề cũng khó tránh khỏi. Chúng ta cần triển khai rốt ráo, một khi đã thống nhất thì phải kiểm tra, giám sát, thậm chí có trường hợp vi phạm phải có chế tài. Khi ấy, một điểm khó nữa xuất hiện là áp dụng chế tài mà người bị phạt không thực hiện. Nên chăng, thành phố cần nghiên cứu cách thức xử lý nhanh, xé vé phạt tại chỗ, tính toán, áp dụng những biện pháp mang tính khả thi cao, linh động với từng đối tượng. Tổ chức thu phí được nhưng để mang lại thành công thì cần kiểm tra, giám sát, chế tài hiệu quả.

Vậy theo Sở GTVT có phương án gì để giải quyết nhu cầu sử dụng vỉa hè tại nơi mà không gian đó không đáp ứng đủ?

Khi xây dựng các phương án thu phí vỉa hè, lòng đường, điều quan trọng là cần sự đồng thuận của những người tham gia để tránh xung đột về lợi ích giữa các bên. Chúng ta không thể nói một tuyến đường sẽ sử dụng như nhau, đóng phí như nhau mà cần nhìn vào thực tế từng vị trí. Điều này, các quận, huyện cần chủ trì lên phương án, tạo sự đồng thuận của người dân trước khi thu phí sử dụng. TS Dư Phước Tân - Chuyên gia Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM Vỉa hè tại TPHCM có một đặc điểm là không đồng nhất, có đoạn chỉ rộng 1m, 2m cũng có đoạn cả 5m nhưng nhu cầu sử dụng là rất lớn. Tôi thấy Sở GTVT đã đưa ra phương án hợp lý là hộ dân tại nơi vỉa hè hẹp có nhu cầu kinh doanh thì chấp nhận thụt lùi vào trong chừa lại chỗ để xe, kinh doanh hàng hóa. Mục tiêu chính của việc này là vẫn còn đường dành cho người đi bộ. Đối với những tuyến đường quá nhỏ mà nhu cầu kinh doanh cao, tôi thấy một phương án khả dĩ là bố trí bãi để xe tại 2 đầu đường. Khách muốn tới đó phải chấp nhận để xe bên ngoài và đi bộ vào bên trong mua bán. Nếu làm được điều này, thành phố sẽ giải quyết hài hòa giữa nhu cầu kinh doanh, buôn bán và đảm bảo quyền lợi người đi bộ. PGS-TS Nguyễn Minh Hòa - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển TPHCM Trước khi đặt bút làm các cam kết để người tham gia ký, tôi cho rằng nguyên tắc là phải đảm bảo các cơ sở, vật chất tối thiểu của vỉa hè, lòng đường. Vỉa hè tại TPHCM có các cấp độ khác nhau, vật liệu khác nhau nên cần tính toán lại và làm đồng nhất về chất liệu và chất lượng. Tôi muốn góp ý, thành phố nên khôi phục lại các bó vỉa thành vuông góc chứ không để như hiện nay. Tôi thấy việc thành phố làm bó vỉa có độ vát là điều rất bất cập, khi đó, các xe máy sẽ dễ dàng leo lên vỉa hè để lấn chiếm. Đây không phải là sáng kiến tốt. Tại các địa bàn, tôi nghĩ các cán bộ sẽ đủ năng lực để thực hiện công tác quản lý và kiểm tra giám sát hoạt động trên vỉa hè. Tuy nhiên, chúng ta cần có sự thống nhất về ứng xử giữa các cơ quan quản lý từng quận, huyện. Ví dụ, vỉa hè cần ưu tiên số 1 tại mọi nơi là có chỗ cho người đi bộ, sau đó mới tính đến các phương án khác.

Qua chia sẻ của ông Nguyễn Minh Hòa về mô hình ở Thái Lan, vậy Sở GTVT tham khảo được gì từ đó? Trên thực tế vỉa hè ở nhiều nơi TPHCM đang bị xuống cấp, chưa thể thực hiện thông suốt việc thu phí. Xin hỏi Sở GTVT có phương án xử lý thế nào?

Để mà triển khai sắp xếp trật tự trên vỉa hè còn nhiều vấn đề. Trong hướng dẫn của Sở GTVT đã có thông tin bố trí để xe thế nào, dành cho người đi bộ bao nhiêu, vị trí cây xanh... Tuy nhiên hiện tại còn vấn đề về hạ tầng kỹ thuật như tủ điện, trụ điện, các kiến trúc khác trên vỉa hè... cần được xử lý êm thuận, thông thoáng trước khi thu phí. Bên cạnh đó, sau khi thực hiện thu phí sẽ cần giám sát, xử phạt các trường hợp xe leo lề, kinh doanh tái chiếm vỉa hè. Công tác quản lý vỉa hè tại TPHCM đã được phân cấp cho UBND các quận, huyện gồm vấn đề đảm bảo an ninh trật tự và công tác bảo trì, sửa chữa. Hàng năm, các quận đều có dự toán để thực hiện cấp kinh phí. Theo Luật đầu tư công, các đơn vị cũng có thể đề xuất nâng cấp, sửa chữa. TPHCM cũng khuyến khích người dân bỏ kinh phí để duy tu, sửa chữa vỉa hè phía trước mặt tiền nhà mình, để vừa chỉnh trang đô thị, vừa tạo mỹ quan. Thời gian qua, nhiều quận, huyện đã áp dụng theo hướng Nhà nước và người dân cùng làm, nhiều người dân sẵn sàng bỏ kinh phí để chung tay. Đối với các vỉa hè lớn, Sở GTVT cũng thực hiện kinh phí theo dự toán hàng năm, thực hiện theo Luật Đấu thầu. Trong năm qua, các quận, huyện cũng chi đầu tư công cho việc duy tu, sửa chữa vỉa hè rất nhiều. Trong Nghị quyết 15 của HĐND TPHCM cũng quy định rõ về công tác thu, nộp, thanh toán phí sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè. Theo đó, 100% kinh phí thu được sẽ nộp ngân sách, việc tái đầu tư phục vụ công tác bảo trì, duy tu sẽ do các quận, huyện lập dự toán chi rồi UBND TPHCM cấp lại. Ông Trần Hải Nguyên - Phó Trưởng phòng Quản lý đô thị quận 3 Đối với quận 3, hàng năm, quận cũng có dự toán kinh phí để duy tu vỉa hè. Người dân cũng có thể phản ánh mọi vấn đề liên quan đến vỉa hè đến quận để đơn vị quản lý đô thị xử lý.

Nếu tính toán theo đề án thu phí vỉa hè ở TPHCM, dự kiến, số tiền thu được sẽ là khoảng 1.522 tỷ đồng/năm (trong đó, thu từ vỉa hè chiếm 63,8%). Theo ông Hòa, nếu thực hiện thành công việc thu phí sẽ mang lại những kết quả tích cực gì cho TPHCM ngoài số tiền vào ngân sách?

Các cơ quan báo chí vẫn hiểu lầm rằng khi có danh sách các tuyến đường, rồi ngày đó, giờ đó áp dụng thu phí đồng loạt toàn bộ. Điều này không đúng. Vấn đề ở đây phức tạp hơn nhiều. Các cơ quan quản lý cần soạn được hợp đồng, đưa cho các đối tượng sử dụng vỉa hè, lòng đường cam kết và ký. Từ hợp đồng đó mới có thể thu được phí và chế tài nếu họ làm sai. Đây là điều vô cùng khó và cần làm cẩn trọng, tránh các biến tướng khi thực hiện. Tại Singapore, mức thu phí được dựa trên 4 yếu tố để quy định số tiền. Đó là vị trí con đường, thời gian sử dụng, không gian sử dụng và hiệu quả kinh tế. Ví dụ tại TPHCM, cùng một tuyến đường nhưng đầu đường hay cuối đường cần áp dụng mức thu khác nhau. Một bà bán cháo lòng chỉ 2 giờ mỗi ngày thì mức phí chắc chắn phải khác so với những người sử dụng cả ngày. Nếu không gian, diện tích sử dụng ở trước cửa nhà hàng, khách sạn lớn thì mức thu cần phải cao tương xứng. Hay các quán phở có giá đến hơn 100.000 đồng/tô, khách ra vào tấp nập thì mức thu phí sử dụng lòng đường, vỉa hè chắc chắn phải khác. Chúng ta không thể san bằng mức thu cho tất cả tuyến đường. Đây cũng là vấn đề khó, nhưng không phải không thể làm. Sau khi xác định được mức phí, người sử dụng ký cam kết rõ ràng thì chế tài mới có thể áp dụng. Tôi cũng cho rằng cần quy định thêm trách nhiệm của người sử dụng vỉa hè. Khi sử dụng, anh có trách nhiệm gì với từng cây xanh trước nhà, hố ga đang tồn tại. Để việc thu phí mang tính bền vững, lâu dài, sự đồng thuận giữa cơ quan quản lý, người sử dụng vỉa hè, lòng đường và chính quyền địa phương là cần thiết. Đó sẽ là bài toán vô cùng khó nhưng TPHCM cần phải học tập bài học đi trước từ các nước và phải làm. Nếu thành công, đề án này sẽ tạo ra một bức tranh TPHCM đẹp xứng tầm.

TS Dư Phước Tân từng có tham luận hội thảo khoa học về kinh tế vỉa hè đề cập đến giải pháp thu phí và quy hoạch. Trong đó có nói đến việc áp dụng các chế tài cho những trường hợp không tuân theo quy định. Xin ông nói thêm về vấn đề này.

Một ý nữa tôi muốn nói đến là trước khi xử phạt hay chế tài trường hợp làm sai, các cơ quan cần tuyên truyền, vận động. Điểm quan trọng nhất quyết định thành công của chính sách là người dân được nâng cao nhận thức. Giai đoạn đầu, việc vận động người dân có thể gặp khó khăn nhưng các cơ quan cần kiên trì từng bước. Người dân cần hiểu được vì sao thành phố thu phí và họ phải nộp phí. Khi nhận thức đã được nâng cao, người dân đã hiểu rõ thì mới sử dụng chế tài cho trường hợp vi phạm. Ví dụ Singapore, họ chế tài rất mạnh các vi phạm. Nhưng trước khi áp dụng chế tài, họ có thời gian dài vận động, tuyên truyền, phổ biến cho người dân về các quy định. Người dân kinh doanh trên vỉa hè có 3 dạng. Đó là bán hàng cố định một địa điểm; hàng rong cố định theo địa điểm và hàng rong lưu động nhiều nơi. Do đó, các chính sách đưa ra cần linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng. Quan điểm của tôi là cần các giải pháp quy hoạch trước, sau đó mới thu phí, quản lý sao cho hiệu quả.

Việc triển khai thu phí vỉa hè ở TPHCM có đặc thù về hạ tầng lẫn yếu tố con người. Vậy theo chuyên gia, có cách nào để làm "thoáng hơn" các quy định để thực thi chính sách hiệu quả?

Tôi cho rằng, thành phố có phần muộn khi đến giờ mới quyết định thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố. Đáng lẽ, đây là điều mà chúng ta cần làm từ cách đây nhiều năm. Quan trọng là hiện tại, chúng ta đã có chủ trương. Các vấn đề còn lại chỉ là kỹ thuật thực hiện. Khi thực hiện sẽ phát sinh nhiều vấn đề nhưng không nên vì thế mà chùn tay. Thành phố cần tìm con đường tốt nhất để thực hiện, vướng ở đâu gỡ ở đó. Nếu làm thành công, thành quả mang lại không hẳn là nguồn thu ngân sách. Tôi cho rằng thành công của chủ trương này là thành phố sẽ có công cụ quản lý đô thị, quản lý vỉa hè hiệu quả, đảm bảo an toàn giao thông. Ngoài ra, người kinh doanh, buôn bán khi đã bỏ tiền sử dụng vỉa hè, lòng đường rồi thì họ cũng an tâm hơn, không lo bị xử phạt, người đi bộ có khoảng đường để đi. Các quận, các phường thực hiện đúng quy định để có cơ sở pháp lý biết được trường hợp nào vi phạm, trường hợp nào làm đúng. Tóm lại, việc thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè sẽ liên quan đến hàng chục triệu người. Đó là điều cần thiết và nên làm, khi làm nếu có trục trặc thì điều chỉnh.

Có những hàng rong hoặc hộ kinh doanh bán lâu năm trên vỉa hè, nếu họ không nằm trong đối tượng được đóng phí sử dụng vỉa hè, thì địa phương sẽ xử lý, ứng xử thế nào, thưa ông Nguyên?

Đối với những hộ kinh doanh hàng rong hoặc hộ kinh doanh bán lâu năm trên hè phố thì các ban ngành đoàn thể tại địa phương (hội phụ nữ, hội người cao tuổi...) sẽ nắm rõ hoàn cảnh cụ thể từng trường hợp để giới thiệu họ vào các nơi buôn bán trong chợ hoặc phố ẩm thực. Từ đó, họ kinh doanh sẽ đảm bảo an toàn thực phẩm, đảm bảo vệ sinh môi trường và được tập huấn về kỹ năng bán hàng, tập huấn vệ sinh an toàn thực phẩm, đảm bảo xuất xứ hàng hóa…

Có ý kiến cho rằng vỉa hè chỉ dành cho giao thông với chủ thể chính là người đi bộ, nhưng cũng có người ủng hộ việc tạo sinh kế cho người dân bằng các gánh hàng rong hay hộ kinh doanh, góp phần phát triển kinh tế. Dưới góc độ chuyên môn, Sở GTVT có quan điểm ra sao về vấn đề quản lý và khai thác vỉa hè?

Chúng ta cần hiểu và thống nhất về một số quan điểm, quy định trong các văn bản pháp lý đã ban hành. Vỉa hè, lòng đường có chức năng chính là phục vụ giao thông, lòng đường để phục vụ các phương tiện giao thông, hè phố để phục vụ người đi bộ, bố trí hệ thống báo hiệu giao thông, các công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình thiết yếu. Lòng đường, vỉa hè chỉ được sử dụng tạm thời một phần cho mục đích ngoài giao thông như kinh doanh, buôn bán khi được cơ quan chức năng cấp phép, chấp thuận thông qua phương án sử dụng và thu, nộp phí sử dụng theo quy định. Các nước đã áp dụng, nhưng tại Việt Nam để mọi việc đi vào quy củ thì chúng ta chưa làm và cần cả quá trình. Trước đây, chúng ta chưa có quy định pháp lý cụ thể cho vấn đề bán hàng rong, mà chỉ bàn chuyện "đẩy, đuổi" họ. Hiện tại, các quy định pháp lý đã có cho loại hình này, mức phí cũng đã ban hành. Để sắp xếp trật tự, đi vào nề nếp thì đã có trong hướng dẫn các quận, huyện. Cụ thể là các quận, huyện chủ động rà soát tuyến đường nào đủ điều kiện được kinh doanh, các ô phố nào được tổ chức kinh doanh hàng rong. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, chúng ta cần làm theo từng giai đoạn, có thí điểm, đánh giá rồi mới mở rộng chứ không thể làm cùng lúc tràn lan. Một yếu tố nữa trong vấn đề thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố là tạo sự đồng thuận, tránh xung đột giữa người sở hữu mặt tiền, người kinh doanh. Do đó, chính quyền địa phương cần xây dựng kế hoạch và đưa ra lấy ý kiến. Từ đó sẽ có quy định chỗ nào được phép kinh doanh, phạm vi bao nhiêu, bố trí nơi để xe ra sao. Tôi nghĩ đối với việc kinh doanh trên vỉa hè chúng ra đã có đủ cơ sở pháp lý. Điều quan trọng là tổ chức triển khai thực hiện thế nào. Trong triển khai sẽ khó tránh được vướng mắc và vướng tới đâu thì chúng ta phối hợp, tìm phương án gỡ vướng tới đó.

Vậy từ thực tế vỉa hè TPHCM, khi triển khai thu phí thì có khả năng phát sinh những tình huống nào? Những trường hợp hay đối tượng nào dễ xảy ra xung đột, mâu thuẫn khi thực hiện thu phí (người bán hàng rong, chủ hộ mặt tiền…)?

Qua ý kiến anh Hòa, tôi đồng tình, hoạt động bán hàng rong cần có phương án quy hoạch bố trí để thu phí, giúp đi vào nề nếp. Đối với những người buôn bán hàng cố định lâu năm, đã có chỗ quen thuộc, chúng ta nên xem xét, thỏa thuận với các chủ hộ có mặt tiền để họ tiếp tục hoạt động. Đối với hàng rong lưu động, tôi nhất trí việc ngoài quy hoạch, đưa họ về một vị trí như quận 1 đã thí điểm (ở phố Nguyễn Văn Chiêm và công viên Bách Tùng Diệp), thì nên nghiên cứu các mô hình mới để nhân rộng. Bên cạnh đó, thành phố có thể cho họ hoạt động tại những nơi còn trống trong khung giờ nhất định. Quan điểm của tôi là cần quy hoạch bố trí các vị trí phù hợp và thực hiện thu phí. Tôi thấy rằng quy định về việc thu phí đang áp dụng cho các trường hợp kinh doanh trên đất công, các hộ mặt tiền muốn mở rộng kinh doanh ra ngoài hay các chỗ để xe tự quản. Nhưng đối với các hộ trong hẻm thì chưa đề cập tới. TPHCM có những con hẻm rất lớn, khách bộ hành đi lại rất nhiều và cần tạo sự thuận lợi cho các hoạt động. Với định hướng phát triển phương tiện công cộng, xe buýt, metro, các con đường đi bộ từ trong hẻm ra mặt đường cũng cần phải thật thông thoáng. Vậy, chúng ta có nên quy hoạch thu phí đồng nhất các trường hợp sử dụng hẻm? Đây cũng là hình thức quản lý giúp người dân nâng cao trách nhiệm sử dụng hẻm, đất công, vỉa hè. Đương nhiên, phí sử dụng trong hẻm sẽ thấp hơn mặt tiền bên ngoài. Bên cạnh đó, khi vỉa hè đã thông thoáng, vấn đề lấn chiếm của các pháp nhân cũng cần tính tới. Ví dụ như việc khi đường đông, vỉa hè thoáng, các xe máy sẽ leo lên lề để đi, tạo ra các xung đột, bất cập. Các cơ quan cần tính phương án đồng bộ để dù vỉa hè đã thông thoáng, các phương tiện cũng không thể di chuyển lên trên.

Dưới góc nhìn của người nghiên cứu đô thị, xin hỏi quan điểm của chuyên gia về bài toán: Vỉa hè dành cho người bán hàng rong nên giải quyết sao, trong khi đề án cho thuê vỉa hè chỉ dành cho hộ kinh doanh mặt tiền, còn người bán hàng rong không biết đi đâu về đâu.

Các nước châu Á, điển hình là Thái Lan, Việt Nam, Philippines, Malaysia, Singapore có hẳn khái niệm khoa học là nền kinh tế vỉa hè. Vỉa hè được sử dụng để làm kinh tế, phục vụ cuộc sống mưu sinh - khái niệm này không có ở châu Âu. Cách đây 15 năm, tôi từng làm đề tài nghiên cứu phục vụ năm văn minh đô thị. Tôi có thống kê khoảng 67 hoạt động diễn ra trên vỉa hè để phục vụ mưu sinh, từ sửa xe, bán hàng và nhiều hoạt động khác. TPHCM có số lượng người nhập cư đông, nhiều người bám trụ vỉa hè để mưu sinh. Buổi sáng, hàng nghìn người từ huyện Hóc Môn, Củ Chi, vùng ngoại thành di chuyển vào trung tâm thành phố để buôn bán, tạo ra sự sôi động cho các hoạt động trên vỉa hè. Tuy nhiên, vấn đề phát sinh là sự lộn xộn mà chúng ta thấy từ trước đến nay. Việc TPHCM ban hành quy định thu phí sử dụng tạm thời vỉa hè, lòng đường là một quyết định đúng đắn và cần ủng hộ. Thái Lan, Singapore đã làm cách đây hơn 20 năm. Họ làm trên nguyên tắc: vỉa hè là công sản, không thể sử dụng miễn phí mà phải trả tiền khi khai thác. Người khai thác vỉa hè thu về lợi ích kinh tế mà không phải nộp lại khoản nào. Sự vô lý đó đã tồn tại mấy chục năm nay. Trong khi đó, Nhà nước phải bỏ số tiền lớn để duy tu, bảo dưỡng vỉa hè hàng năm. Tuy nhiên, chúng ta mới thấy đề án đang tập trung chủ yếu vào những người có cửa hàng, thuê mặt tiền để kinh doanh. Những người bán hàng rong chưa được đề cập tới. Chúng ta cần học tập mô hình của Bangkok (Thái Lan). Các khu du lịch lớn như Pratunam có chỗ dành riêng cho người bán hàng rong. Du khách có thể dễ dàng bắt gặp những ô vuông rộng 1,4m dài 2,2m. Đó là những chỗ cho người bán hàng rong hành nghề. Ở Bangkok, hàng rong được bán theo từng xe đẩy như trái cây, nước ép, đồ ăn. Để bán hàng rong, bạn phải đăng ký và sở hữu chỗ. Chi phí thuê hàng tháng là khoảng 3.000 bath (hơn 2 triệu đồng), người thuê cần đáp ứng các yêu cầu về sức khỏe, chứng chỉ hành nghề, kỹ năng an toàn thực phẩm. Đặc biệt, người thuê không đứng một chỗ cả ngày mà có quy định phải đổi chỗ sau vài giờ. Tại TPHCM, người bán hàng rong ngoài mưu sinh thì họ cũng có thể đóng góp cho ngân sách. Trước đây, chúng ta có quan điểm không đúng là làm sạch thành phố, xóa các gánh hàng rong. Khách du lịch châu Âu khi tới châu Á họ rất thích tìm hiểu những điều thú vị trên vỉa hè. Yếu tố "bất ngờ không đoán định" là điều hấp dẫn du khách, khi họ không thể biết trước trên vỉa hè sẽ có gì và cứ đi tiếp sẽ bắt gặp điều gì. Người nước ngoài đến với TPHCM, đi khắp thành phố để tìm kiếm sự bất ngờ đó. Tuy nhiên, thành phố cần có phương án đảm bảo các hoạt động vào khuôn khổ, giữ gìn mỹ quan đô thị, trật tự giao thông chứ không thể như hiện nay.

Quận 3 được biết đến là khu vực trung tâm thành phố, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước - một trong những khu vực có nhu cầu sử dụng vỉa hè với tần suất nhiều nhất thành phố, là nơi mà các hoạt động như ăn uống, tham quan, du lịch, mua sắm, gửi xe… diễn ra sôi động. Ông có thể chia sẻ sự sôi động của các hoạt động diễn ra tại vỉa hè, lòng đường trên địa bàn?

Như chúng ta đã biết, quận 3 có những tuyến phố kinh doanh sôi động của TPHCM. Ví dụ như phố chuyên doanh bán nhạc cụ tại đường Nguyễn Thiện Thuật, phố thời trang Lê Văn Sỹ, phố cá cảnh Nguyễn Thông, phố bán giày dép Lý Chính Thắng, phố ẩm thực Nguyễn Thượng Hiền… Các hoạt động mua bán trên diễn ra ổn định trong thời gian dài đã tạo nên thương hiệu các tuyến phố chuyên doanh cho quận 3 nói riêng và TPHCM nói chung. Đa số hoạt động này có diễn ra trên hè phố và đã đi vào quy củ, các tuyến này đã tự kẻ vạch phân luồng lối đi bộ từ lâu, nên tình hình trật tự lòng lề đường tại các khu vực trên thuận lợi cho các hộ kinh doanh và sinh hoạt của người dân địa phương.

Sở GTVT đánh giá thế nào về hiện trạng của hè phố trên các tuyến đường ở TPHCM - 900 tuyến đường trên có đặc điểm chung gì và Sở sẽ thu phí thế nào trên các tuyến vỉa hè này (một phần hay trọn đường)?

Trong bản đề án thu phí quản lý sử dụng lòng đường, hè phố do sở trình HĐND thành phố thông qua, đơn vị đã thống kê tình trạng các tuyến đường trên địa bàn. Đối với công tác quản lý, toàn địa bàn có 9 trường hợp sử dụng lòng đường, hè phố, trong đó chỉ có 5 trường hợp phải đóng phí theo Nghị quyết 15 mà HĐND TPHCM ban hành. Trong đề án, chúng tôi cũng liệt kê gần 900 tuyến đường thu phí sử dụng tạm thời vỉa hè, lòng đường. Tuy nhiên cần làm rõ, 900 tuyến đường đó chỉ phục vụ công tác xác định tại các tuyến đường trung tâm. Theo Nghị quyết 15 thì các tuyến đường thu phí được chia ra là khu vực trung tâm và ngoài trung tâm. 900 tuyến đường thống kê để phục vụ mức phí khi các đơn vị triển khai, căn cứ vào đó xác định mức phí thu chứ không phải 900 tuyến đường này đủ điều kiện để thu phí. Thời gian qua, một số cơ quan báo chí dẫn nội dung này chưa chính xác. 900 tuyến đó chỉ phục vụ việc xác định mức phí chứ không phải 900 tuyến đó đủ điều kiện. Việc 900 tuyến đó đủ điều kiện thế nào cần hướng dẫn cụ thể của Quyết định 32 của thành phố và hướng dẫn của Sở GTVT. Việc thu phí sử dụng lòng đường, hè phố, cụ thể là hè phố thì khâu cấp phép đã được giao cho UBND các quận, huyện chủ trì. Không phải tất cả tuyến đường đều cho phép thu phí mà phải thỏa mãn các điều kiện. Ví dụ công tác để xe tự quản có thể các quận, huyện chủ động trong rà soát, công bố, kẻ vạch giới hạn để người dân thuận tiện. Đối với việc kinh doanh, buôn bán thì tổ chức giữ xe có thu phí cần tương đối thận trọng trong việc triển khai, phải xác định rõ phạm vi, lên phương án, lấy ý kiến các đơn vị sau đó công bố. Việc thực hiện thì các quận, huyện đang triển khai.

Sở Giao thông Vận tải (GTVT) TPHCM là cơ quan đầu mối thực hiện đề án quản lý thu phí vỉa hè. Vậy ông cho biết vì sao thành phố phải triển khai chính sách này? Chính sách này được đặt ra có lợi cho ai? Thực hiện ra sao?

Việc quản lý trật tự lòng đường, hè phố tại TPHCM đã có nhiều văn bản, quy định, chính sách quan trọng cho công tác này. Từ năm 2008, thành phố đã ban hành quy định về quản lý và sử dụng lòng đường, vỉa hè trên địa bàn. Qua hơn 10 năm triển khai, Sở GTVT đã phối hợp với các sở, ngành đánh giá, xây dựng các văn bản chính sách mới liên quan công tác này và được các cấp lãnh đạo thành phố ban hành. Cụ thể là Chỉ thị 22 của Thành ủy về tiếp tục tăng cường công tác quản lý trật tự đô thị trên địa bàn, Nghị quyết 15 của HĐND TP về mức thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố trên địa bàn, Quyết định 32 UBND TPHCM quy định sử dụng lòng đường, hè phố và đã ban hành 2 kế hoạch để triển khai các chỉ thị, nghị quyết này. Sở GTVT cũng triển khai quyết liệt các văn bản chỉ đạo của cấp trên. Cụ thể là tháng 12/2023, sở đã ban hành công văn hướng dẫn chi tiết việc thực hiện một số quy định về quản lý và sử dụng tạm thời một phần lòng đường, hè phố trên địa bàn, trong đó có nói đến quy trình, biểu mẫu triển khai thực hiện, quản lý cấp phép công tác thu phí. Có thể nói, hệ thống các văn bản quản lý trật tự vỉa hè lòng đường trên địa bàn hiện nay cơ bản đầy đủ, các cơ quan, đơn vị, người dân có đủ điều kiện để triển khai thực hiện. Mục đích của đề án là góp phần lập lại mỹ quan đô thị, xây dựng thành phố văn minh hiện đại, nâng cao trách nhiệm của tổ chức cá nhân khi sử dụng, khai thác hiệu quả lòng đường hè phố, đảm bảo trật tự an toàn giao thông phù hợp đặc thù của TPHCM.

Làm thế nào để khai thác kinh tế vỉa hè hiệu quả?

Ban Thời sự

Thứ hai, 15/01/2024 - 07:01

(Dân trí) - Tại buổi tọa đàm, các khách mời đề cập đến người bán hàng rong sẽ ra sao khi thu phí vỉa hè, tiền thu được từ thu phí sẽ sử dụng thế nào, làm gì để tránh phát sinh mâu thuẫn khi thực hiện thu phí...

Làm thế nào để khai thác kinh tế vỉa hè hiệu quả?

Để khắc phục tình trạng lộn xộn trên vỉa hè, tại kỳ họp HĐND TPHCM lần thứ 11, khóa X, diễn ra ngày 19/9, các đại biểu đã thống nhất thông qua tờ trình về mức thu phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố trên địa bàn. Theo kế hoạch thành phố triển khai từ năm 2024.

Đối tượng quan tâm nhiều đến chính sách này là các hộ kinh doanh mặt tiền, người bán hàng rong.

Làm thế nào để khai thác kinh tế vỉa hè hiệu quả? - 1 — Các chuyên gia, khách mời có mặt tại báo Dân trí để tham gia buổi tọa đàm (Ảnh: Nam Anh).

Bài toán đặt ra khi thu phí vỉa hè là làm thế nào để tạo công bằng cho những người đang sử dụng hè phố ở TPHCM, không chỉ có người đi bộ mà còn hộ kinh doanh, người bán hàng rong. Thông qua đây, tạo ra giá trị cộng đồng, chống được các tiêu cực và có được nguồn ngân sách để phân bổ tái đầu tư hiệu quả hơn cho vỉa hè.

Đó cũng là mục tiêu của buổi tọa đàm do báo Dân trí tổ chức. Đây là cuộc thảo luận giữa đại diện Sở Giao thông Vận tải (GTVT), cơ quan quản lý địa phương, chuyên gia quy hoạch đô thị TPHCM nhằm tìm ra giải pháp cho chính sách mới.

Theo thống kê của Sở GTVT, TPHCM có 4.869 đường rộng từ 5m trở lên, trong đó 2.271 tuyến đường có vỉa hè, 929 tuyến đường vỉa hè có bề rộng từ 3m trở lên với chiều dài 673,3km được khai thác. Trong đó Sở đã lập danh sách khoảng 900 tuyến đường ở 18 quận, huyện và TP Thủ Đức sẽ thực hiện việc thu phí.

Liệu có phải vỉa hè nào tại TPHCM cũng có thể cho thuê để kinh doanh; Có phát sinh những mâu thuẫn khi thực hiện thu phí hay không; Vỉa hè dành cho người bán hàng rong nên như thế nào, trong khi đề án cho thuê vỉa hè chỉ dành cho hộ kinh doanh mặt tiền; Số tiền thu được sẽ được nộp lại cho ngân sách thành phố bao nhiêu và sử dụng cho chính việc quản lý vỉa hè TPHCM như thế nào... là những vấn đề sẽ được giải đáp trong buổi tọa đàm Làm thế nào để khai thác kinh tế vỉa hè hiệu quả? do báo Dân trí tổ chức lúc 9h30 hôm nay (15/1).

Các diễn giả tham dự tọa đàm gồm có: Ông Ngô Hải Đường - Trưởng Phòng Khai thác hạ tầng giao thông đường bộ (thuộc Sở GTVT TPHCM); ông Trần Hải Nguyên - Phó Trưởng phòng Quản lý đô thị quận 3; PGS-TS Nguyễn Minh Hòa - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển TPHCM và TS Dư Phước Tân - Chuyên gia Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM.