Kỷ niệm 84 năm sự kiện Đồng Nọc Nạn

Di tích đồng Nọc Nạn

Kể rằng: Xưa kia vùng đất này còn hoang vu chủ yếu là bùn lầy, rừng tràm, lau sậy, cỏ dại và nhiều thú dữ, rắn độc. Hồi đó, những người dân đến đây khai khẩn phải chặt cây làm nọc đóng xuống bùn rồi gác nạng lên để làm nhà tránh thú dữ và rắn độc. Cái tên Nọc Nạn sinh ra từ đó, đó cũng là tên gọi một con rạch và một cánh đồng.

Theo hồ sơ, trước 1900, một nông dân đến khai phá khu rừng ở rạch Nọc Nạn được 73 ha. Năm 1908, nông dân này chết, để lại đất cho con là Hương chánh Nguyễn Thành Luông. Năm 1910, Hương chánh Luông chính thức làm đơn khẩn 20 ha đất, được chính quyền chấp nhận bằng văn bản. Năm 1912, Hương chánh Luông tiếp tục làm đơn xin đo đạc và cấp bằng khoán cho toàn bộ diện tích 73 ha và cũng được chủ tỉnh Bạc Liêu chấp thuận, có cả tờ bản đồ phần đất.

Khi Hương chánh Luông qua đời, con trai ông là Nguyễn Văn Toại (còn gọi là Biện Toại) thừa kế phần đất. Năm 1917, một Hoa kiều giàu khét tiếng Bạc Liêu tên là Mã Ngân, người dân địa phương thường gọi là Bang Tắc, có ý đồ chiếm đoạt đất nhà Biện Toại. Là người mưu mô, Bang Tắc biết rõ đất của nhà Biện Toại mới có bằng khoán tạm, nên y đã mua đất của bà Nguyễn Thị Dương, giáp ranh đất nhà Biện Toại, nhưng trong hợp đồng lại ghi ranh giới bao trùm luôn đất anh em Biện Toại.

Vụ tranh chấp đất giữa hai bên là Bang Tắc và gia đình Biện Toại nổ ra. Qua nhiều lần xét xử, gia đình Biện Toại luôn thua bởi Bang Tắc chi nhiều tiền lót tay cho nhà chức trách. Cuối cùng đất về tay Bang Tắc. Ngay sau đó Bang Tắc bán khu đất 50 ha cho người nhà quan phủ. Từ đó người chủ mới bắt anh em anh em Biện Toại phải nộp địa tô ngay trên mảnh đất gia tộc của chính họ.

Ngày 17/8/1928, Tòa Đại hình Cần Thơ xử vụ án đồng Nọc Nạn. Hai luật sư người Pháp bào chữa miễn phí cho gia đình Biện Toại. Công tố viên người Pháp cũng cho rằng tình cảnh của gia đình Biện Toại rất đáng thương: họ bị những kẻ không có trái tim đến cướp đất, rồi bọn có quyền thế tiếp tay với cường hào. Công tố viên đề nghị tòa tha bổng những người trong gia đình Biện Toại. Luật sư người Pháp cũng hết lời ca ngợi tinh thần lao động khẩn hoang của gia đình Biện Toại, đấu tranh với thiên nhiên, với cường hào, với cả các thủ tục pháp lý để xây dựng mảnh đất quê hương.

Để ghi lại sự kiện này, UBND tỉnh Bạc Liêu đã cho xây dựng khu di tích đồng Nọc Nạn ngay tại nơi xảy ra vụ việc năm xưa. Di tích là chứng tích lịch sử thể hiện công cuộc đấu tranh của nông dân Bạc Liêu nói riêng, nông dân Nam bộ nói chung chống lại những tên địa chủ, thực dân cướp đoạt ruộng đất của nhân dân.

Di tích đồng Nọc Nạn được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia vào năm 1991.

Bạch Dương