Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An

Tối 23/5, tại đảo Cù Lao Chàm, xã Tân Hiệp, UBND thành phố Hội An đã tổ chức lễ kỷ niệm 15 năm ngày Cù Lao Chàm - Hội An được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới (26/5/2009-26/5/2024). Đây là sự kiện đặc biệt quan trọng, niềm vinh dự, tự hào của Đảng bộ, chính quyền thành phố Hội An nói chung và xã Tân Hiệp - Cù Lao Chàm nói riêng.

Nơi đầu tiên kiểm toán rác thải

Ngày 26/5/2009, tại đảo Jeju (Hàn Quốc), Ủy ban điều phối quốc tế Chương trình con người và sinh quyển của UNESCO đã chính thức công nhận Cù Lao Chàm - Hội An là Khu dự trữ sinh quyển thế giới với những giá trị độc đáo, riêng có trong hệ thống 11 khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam.

Các giá trị đặc trưng, nổi trội gồm Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm; Di sản văn hóa phố cổ Hội An; rừng đặc dụng Cù Lao Chàm với hệ sinh thái rừng thường xanh nhiệt đới; rừng dừa nước và hệ thống cồn bãi tự nhiên tại vùng ngập nước cửa sông ven biển Thu Bồn.

Đây là nơi ươm dưỡng nguồn giống của nhiều loài thủy sinh có vòng đời gắn liền với quần đảo Cù Lao Chàm và cả thượng nguồn của sông mẹ Thu Bồn. Các làng nghề truyền thống cùng với giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của con người Hội An cũng góp phần vào sự độc đáo của khu vực này.

Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hội An, khẳng định, danh hiệu Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An là sự ghi nhận của UNESCO và cộng đồng quốc tế về những nỗ lực vượt bậc trong thời gian dài của người dân, các thành phần kinh tế, tổ chức khoa học, giáo dục, chính quyền thành phố trong công tác bảo tồn, phát triển những tài sản mang ý nghĩa toàn cầu.

"Nhìn lại chặng đường 15 năm qua, Cù Lao Chàm đã chuyển mình toàn diện, không những thoát nghèo thành công mà còn vươn lên dẫn đầu cả tỉnh về mức thu nhập, công tác bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học đạt được nhiều thành tựu và trở thành viên ngọc quý tỏa sáng trong hành trình của du khách thập phương", ông Hùng phát biểu.

Sự thay đổi này bắt đầu khi Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm ra đời vào năm 2005 và đặc biệt, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An năm 2009 với sứ mệnh bảo tồn và phát huy các giá trị tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn trong mối liên kết giữa rừng và biển, giữa đảo với đất liền, giữa lục địa với đại dương và thiêng liêng nhất chính là giữa con người với thiên nhiên.

Trước những năm 2000, tại xã đảo Tân Hiệp, rác thải khắp mọi nơi từ trên rừng xuống biển, từ nhà dân cho đến các nơi công cộng. Đến nay, Cù Lao Chàm nổi tiếng là một quần đảo xinh đẹp, trong sạch. Điều này gắn liền với chương trình nói không với túi nilon, các sản phẩm nhựa dùng một lần được phát động từ năm 2009.

Cù Lao Chàm còn là một trong những khu vực đầu tiên trên cả nước thực hiện việc kiểm toán rác thải trong khu dân cư, chợ, các nơi công cộng và cả trên các tàu thuyền khai thác thủy sản. Chương trình đong đầy (refillable), phục hồi tài nguyên (MRF) để làm ra các sản phẩm từ rác thải như nước rửa chén, nước lau sàn nhà, phân bón hữu cơ và nhiều sản phẩm hữu dụng, thân thiện với môi trường, an toàn cho con người...

Sau 15 năm được công nhận, Khu sinh quyển Cù Lao Chàm - Hội An đã tạo được niềm tin, sự yêu mến trong lòng du khách và bạn bè quốc tế. Điều này đã tạo thêm động lực cho người dân cũng như chính quyền thành phố quyết tâm hơn nữa trong việc xây dựng Cù Lao Chàm thực sự xinh đẹp cả về tự nhiên và con người, tương xứng với tầm của một Khu dự trữ sinh quyển của thế giới.

Chính quyền đang đẩy nhanh, đẩy mạnh các nguồn lực để xây dựng thành phố Hội An theo định hướng sinh thái - văn hóa - du lịch dựa trên nền tảng giá trị của các di sản thế giới mà thành phố đang sở hữu.

"Có được kết quả hôm nay là nhờ vào định hướng đúng đắn của tỉnh Quảng Nam, thành phố Hội An, sự hỗ trợ rất tích cực của các bộ, ngành trung ương, các tổ chức trong nước và quốc tế, đặc biệt là sự tham gia tích cực của cộng đồng.

Đây chính là sức mạnh, chìa khóa để Cù Lao Chàm cũng như những địa phương khác của thành phố Hội An mở cánh cửa vào tương lai, gìn giữ Khu dự trữ sinh quyển để nó vẫn mãi là tài sản quý giá của ông cha đã được UNESCO công nhận", ông Nguyễn Thế Hùng cho biết.

Giá trị của thiên nhiên đang bị thách thức

Bên cạnh những kết quả đạt được, Khu sinh quyển Cù Lao Chàm - Hội An đang đứng trước những khó khăn, thách thức từ thiên nhiên và chính từ con người.

Hàng năm, Hội An phải hứng chịu những trận bão, lụt kinh hoàng, uy hiếp trực tiếp đến quần thể di tích phố cổ Hội An, làm sạt lở bờ sông, gây ngọt hóa và lắng đọng trầm tích trên các rạn san hô, thảm cỏ biển tại đảo Cù Lao Chàm.

Hiện tượng xói lở và mất bãi biển vẫn diễn biến phức tạp; sự đô thị hóa, công trình hóa diễn ra khắp nơi từ đất liền đến hải đảo, từ sông ra biển đã làm ảnh hưởng rất lớn đến môi trường, cảnh quan, các hệ sinh thái, tính đa dạng sinh học kể cả nét văn hóa truyền thống của người dân Hội An; dòng sông Thu Bồn thơ mộng cũng không còn được giá trị nguyên bản.

Tại Cẩm Thanh, trước đây từng là nơi thu hút rất nhiều chim, cò về kiếm ăn và sinh sống, tuy nhiên sự xuất hiện đông đúc của con người đã xua đuổi, giảm dần sự xuất hiện của những đàn chim di cư, cắt đứt nhiều chuỗi giá trị và làm mất tính cân bằng sinh thái kể cả trong và ngoài phạm vi Khu sinh quyển.