Hà Tĩnh đề nghị Trung ương xem xét dừng dự án mỏ sắt Thạch Khê

Nguồn tin của PV Dân trí cho hay, dự buổi làm việc nêu trên có đại diện các Bộ KH&CN, TN&MT, Công Thương, Tài chính, Tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam (TKV, cổ đông lớn nhất của Công ty Cổ phần Sắt Thạch Khê TIC), các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực mỏ - địa chất – luyện kim.

Lo phát sinh hệ lụy nghiêm trọng

Tại buổi làm việc, lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh nêu một “thảm trạng” khi hàng nghìn người dân của 6 xã vùng biển ngang Hà Tĩnh bị ảnh hưởng từ dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê đã phải gánh chịu những hệ lụy khó khăn trong gần 9 năm qua. Do nằm trong quy hoạch nên cơ sở hạ tầng thiết yếu, nhà ở của dân xuống cấp nhưng không được tu sửa; nhiều vùng nằm trong kế hoạch GPMB nhưng chưa được bồi thường và di dời; nhu cầu cấp đất tách hộ (xã Thạch Hải 200 hộ, xã Thạch Bàn 50 hộ) chưa có phương án tái định cư hoặc đang dang dở; hệ thống thủy lợi và nước sạch sinh hoạt thiếu trầm trọng; đất sản xuất bị thu hẹp trong khi chưa chuyển đổi được nghề…

Phó Chủ tịch tỉnh Hà Tĩnh Dương Tất Thắng nêu những “mặt sáng” một khi Dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê được tái khởi động sau khi bị Chính phủ cho tạm dừng từ tháng 7/2011. Theo đó, nếu dự án tiếp tục triển khai, về lợi ích trước mắt là tăng thu ngân sách từ các nguồn thu thuế, phí; đẩy nhanh tiến độ bồi thường, tái định cư; tạo việc làm, tăng thu nhập cho lao động địa phương…

Tuy nhiên, về lâu dài, theo ông Thắng, do quy mô, phạm vi dự án rất lớn, nên vấn đề ô nhiễm môi trường, sa mạc hóa, bão cát, sụt giảm nguồn nước ngầm, moong mỏ tạo thành hồ lớn sâu -550m nằm ngay bờ biển và thành phố Hà Tĩnh… có thể gây ra những hậu quả khó lường.

Ông Thắng nêu một số nội dung mà tỉnh Hà Tĩnh rất băn khoăn, cần các bộ ngành, các chuyên gia, chủ đầu tư làm rõ như: kỹ thuật, công nghệ, thiết bị khai thác; phương án vận tải, tiêu thụ quặng sắt; năng lực tài chính của các nhà đầu tư; hiệu quả kinh tế của dự án. Đặc biệt, tỉnh Hà Tĩnh quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường như tụt nước ngầm, xâm nhập mặn, xử lý chất thải, đổ thải lấn biển và các tác động về mặt xã hội khi dự án triển khai.

Ngoài ra, theo ông Thắng, dự án đi vào khai thác cả dải du lịch ven biển Hà Tĩnh sẽ tiềm ẩn quá nhiều rủi ro lớn, mà hậu quả trước mắt là cả khu du lịch Thạch Hải, huyện Thạch Hà với bờ biển đẹp sẽ biến mất.

Về mặt xã hội, dự án sẽ ảnh hưởng đến tâm lý, ổn định đời sống nhân dân, phát triển đô thị của khu vực các huyện Thạch Hà, Cẩm Xuyên, TP Hà Tĩnh.

Một vấn đề mà nhiều lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh tại cuộc họp rất quan ngại đó là năng lực tài chính của nhà đầu tư. Quan ngại của tỉnh Hà Tĩnh là có cơ sở, thậm chí là quá bức xúc, bởi quy mô, phạm vi ảnh hưởng rất lớn của mỏ sắt Thạch Khê, tính chất phức tạp khi khai thác (nằm sát biển, trong khu vực khu dân cư), yêu cầu cao về công nghệ luyện quặng, khai thác gắn với chế biến, cần phải có nhà đầu tư mạnh, có đầy đủ năng lực về quản lý, kỹ thuật và tài chính. Thế nhưng, ngót 10 năm trôi qua, dù đã nhiều lần cải tổ cổ đông, nhưng đến nay TIC vẫn chưa lo đủ dù chỉ là phần vốn đối ứng như cam kết.

“Với quy mô, phạm vi ảnh hưởng rất lớn của mỏ sắt Thạch khê, tính chất phức tạp khi khai thác, chủ đầu tư cần trả lời thỏa đáng tính khả thi của dự án từ thiết kế kỹ thuật, công nghệ khai thác, khả năng thu xếp vốn đến hiệu quả kinh tế dự án” – Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh Lê Đình Sơn nêu vấn đề bức xúc của tỉnh với chủ đầu tư.

Yếu kém này của TIC một lần nữa được thể hiện ngay trong cuộc là việc này. Theo đó, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn TKV Nguyễn Anh Tuấn cho hay, hiện các cổ đông TIC mới đóng góp hơn 1.800/ hơn 2.000 tỷ đồng vốn đối ứng, tức còn thiếu 224 tỷ đồng (30% vốn đối ứng). Để đáp ứng “nguồn vốn tự có” như cam kết, mới đây không còn cách nào khác TKV đã có văn bản gửi Bộ Công Thương đề nghị được góp vốn thay số vốn trên cho 3 cổ đông không đóng đủ vốn theo quy định.

Đề nghị dừng dự án

Giải đáp những băn khoăn của lãnh đạo Hà Tĩnh, đại diện các bộ ngành, nhà khoa học và chủ đầu tư (TKV và TIC) cho rằng, việc triển khai dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê có thể đảm bảo tính khả thi. Việc lựa chọn giải pháp kỹ thuật, công nghệ và thiết bị khai thác mỏ đã được Hội đồng thẩm định Bộ Công thương thẩm định kỹ lưỡng, đủ độ tin cậy để tiếp tục triển khai đầu tư dự án.

Cụ thể, PGS-TS Hồ Sỹ Giao nêu, từ kinh nghiệm trong ngành thiết kế, khai thác mỏ, Dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê có thể yên tâm về mặt công nghệ. Còn Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Hoàng Văn Thức cho biết, các giải pháp môi trường đã được xem xét, đánh giá kỹ tại đánh giá tác động môi trường.

Mặc dù vậy, trên cơ sở đánh giá nghiêm túc, cân nhắc về nhiều mặt, xét thấy lợi ích lâu dài là cơ bản, xuyên suốt, còn lợi ích trước mắt chỉ là tạm thời, lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Trung ương xem xét dừng dự án, khi nào có đủ điều kiện mới thực hiện.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Văn Hiếu chia sẻ, ghi nhận những băn khoăn, ý kiến đề xuất, tổng hợp các ý kiến của địa phương và đại diện các bộ, ngành, chủ đầu tư để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Văn Dũng