“Đổi tên nước chưa phải việc bức xúc hiện nay”

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - ông Lê Minh Thông - trao đổi về những băn khoăn khi đề xuất lấy lại tên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được đưa ra khỏi bản dự thảo trình Quốc hội.

Bản dự thảo Hiến pháp sửa đổi được trình ra Quốc hội xin ý kiến tại kỳ họp này vừa trải qua “thử thách” trong phiên thảo luận tại tổ. Tuần này, Quốc hội tiếp tục dành 2 ngày làm việc tại hội trường đề “mổ xẻ”, bàn sâu thêm. Một trong những nội dung còn nhiều băn khoăn là vấn đề tên nước, khi đề xuất lấy lại tên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đột ngột được đưa ra khỏi bản dự thảo lần này. Là một thành viên trong Ban Biên tập sửa đổi Hiến pháp, ông có kiến giải gì về việc này?

Trong quá trình nghiên cứu xây dựng dự thảo trước khi trình lấy ý kiến nhân dân, vấn đề tên nước không được đặt ra. Nội dung này cũng hầu như được nói đến ở các cuộc hội thảo. Nhưng trong quá trình lấy ý kiến, xuất hiện một số kiến nghị của nhân dân đề nghị xem xét việc trở lại với tên gọi Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Ban Biên tập cũng như UB dự thảo sửa dổi Hiến pháp trên tinh thần lắng nghe thấu đáo, toàn diện ý kiến của nhân dân, tổng hợp đầy đủ, trung thành các ý kiến đã ghi nhận một nhu cầu, một đề xuất là nghiên cứu khả năng để có thể tính đến chuyện trở lại tên nước mà Bác Hồ đã đặt.

Quan điểm của ông về hai tên gọi này?

Việt Nam dân chủ cộng hòa là tên khai sinh của đất nước, rất thiêng liêng, cao cả, gắn liền với Bản tuyên ngôn độc lập, gắn liền với lãnh tụ kính yêu của dân tộc là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cái tên đó nó có ý nghĩa sâu sắc, là nguồn cổ vũ rất to lớn vì nó phản ánh được thực trạng cuộc cách mạng của chúng ta.

Nhưng năm 1976, vì bối cảnh lịch sử lúc đó, chúng ta đổi tên nước thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thể hiện được mục tiêu, nói một cách rõ ràng, trực diện con đường đi lên của đất nước.

Và tôi cho rằng, nếu tên Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và tên Việt Nam dân chủ cộng hòa thống nhất về bản chất thì có cần phải cân nhắc chuyện có nên trở lại với tên cũ đó không, mặc dù tên cũ gắn liền với lịch sử. Chúng ta tôn trọng lịch sử nhưng khi trở lại tên này, phải cân nhắc trên nhiều phương diện, không chỉ tính lịch sử của vấn đề mà còn những yếu tố như chính trị, kinh tế, xã hội trong mỗi một giai đoạn.

Vậy nên dù rất tôn trọng ý kiến góp ý của nhân dân nhưng Ban Biên tập vẫn đề xuất giữ nguyên tên nước hiện nay vì cả 2 tên gọi không khác nhau về bản chất. Chúng ta đã đổi tên như hiện nay rồi, cái tên đã gắn liền với quá trình đổi mới đất nước, hội nhập quốc tế sâu rộng, đã trở thành biểu tượng rất tự hào của chúng ta trên trường quốc tế.

Ngoài ra, định hướng chính trị cần thể hiện trong Hiến pháp sửa đổi, vấn đề gì thật sự cần thiết chúng ta sửa đổi. Còn những quy định vẫn nguyên giá trị thì không đặt vấn đề phải sửa.

Nhưng những “giải trình” này, như đánh giá của nhiều đại biểu khi thảo luận tại tổ, là chưa thực sự thuyết phục. Sao UB Dự thảo sửa đổi Hiến pháp không giữ nguyên 2 phương án để Quốc hội lựa chọn?

Chúng ta sửa bổ sung những điểm thực sự bức xúc trong thực tiễn và ngược lại. Tôi nghĩ tên gọi chưa thực sự là vấn đề bức xúc trong thực tiễn bởi không có gì vướng mắc khi chúng ta giữ tên Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay, như mấy chục năm qua. Như vậy không có nghĩa là không tôn trọng ý kiến nhân dân mà chúng ta đã có giải trình cụ thể.

Như ông khẳng định, cả hai tên đều không mâu thuẫn về bản chất nhưng tên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được cho là phù hợp hơn vì tên Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tạo ra độ chênh rõ ràng với thực tế khi nền kinh tế hiện vẫn chưa đạt tới trình độ XHCN?

Chúng ta đang trong quá trình xây dựng CNXH, chứ chưa hoặc đã là CNXH. Vấn đề này phải xác định rõ. Tên nước định hướng mục tiêu này thì có gì đâu mà phải băn khoăn. Mục tiêu, định hướng đó không nhất thiết ngày hôm nay phải hoàn toàn đầy đủ, giống như việc xác định tương lai như thế, phải kiên định phấn đấu, thực hiện. Phải có tư duy biện chứng như vậy, không nên băn khoăn rằng tên này không phù hợp với thực trạng hiện tại. Thực tế, chúng ta đang xây dựng mô hình cho phù hợp với nó.

Vậy vẫn có cơ sở để cho rằng, xác định tên gọi đúng bản chất, hiện tượng của sự vật thật sẽ tốt hơn?

Không phải, cần hiểu Hiến pháp không phải chỉ của hiện tại. Luật có thể phản ánh hiện tại, hiện thực nhưng Hiến pháp phải phản ánh cả tương lai nữa. Vậy nên Hiến pháp phải có khuôn khổ rộng lớn hơn, lâu dài hơn.

Đó là đặc trưng của Hiến pháp - không phải chỉ nói câu chuyện hôm nay mà nói tới cả mục đích của ngày mai. Nên vì thế có thể ngày hôm nay sự việc chưa hoàn toàn nhưng có chuẩn bị cho ngày mai. Một đạo luật có thể chỉ dùng cho 5 năm nhưng Hiến pháp cần phải xác định cho 20 năm, 30 năm, thậm chí 50 năm. Có thể hôm nay tên gọi chưa thực sự phù hợp nhưng là định hướng để chúng ta ra sức phấn đấu xây dựng để 20 hay 50 năm nữa có thể đến được ngôi nhà đó. Có sao đâu. Vậy thì có gì phải băn khoăn về cái tên của ngày hôm nay hay ngày mai.

Quan trọng là Hiến pháp phải giống như ngọn hải đăng, để định con tàu đi theo hướng đó. Có vấn đề gì mà phải băn khoăn.

Một số ý kiến khác lo ngại, tên Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đang tạo ra một vị thế, một thái cực rất khác so với thế giới, sẽ gây ra nhiều bất lợi khi tự đặt mình vào thế “không giống ai”?

Qua thực tế nhiều năm công tác của mình, tôi không thấy có gì ảnh hưởng, bất lợi.

Xin cảm ơn ông!

P.Thảo