Đi tìm "chủ nhân" 4 vương miện cuối cùng của triều Nguyễn

Từ năm 2010, những bảo vật hoàng cung dần được hé lộ. Đây là bộ sưu tập cổ vật duy nhất của cung đình còn lại cho đến hôm nay trong lịch sử cổ trung đại Việt Nam. Đặc biệt bốn mũ triều phục (vua dùng khi thiết triều hay tế lễ trời) là những bảo vật vô giá.

Ít ai biết được rằng, trước thực trạng hư hỏng quá nặng của các bảo vật này, Bảo tàng lịch sử quốc gia đã tổ chức bảo quản, tu sửa, phục hồi chúng. Để có tư liệu về chiếc mũ Xung thiên, các chuyên gia đã mất hơn nửa năm khảo sát, nghiên cứu và thăm quan ở các bảo tàng, đền đình, chùa tại các địa phương, khảo sát tại bảo tàng Cung đình Huế thuộc trung tâm bảo tồn di tích Cố đô Huế và các lăng mộ.

Sau hơn một năm, 4 vương miện triều nhà Nguyễn, 4 bảo vật vô giá tưởng đã vĩnh viễn tan vào xương khói thì nay, xuất hiện đầy tôn uy như bước ra từ quá khứ huy hoàng. Triều Nguyễn với 13 đời vua, trị vì trong khoảng thời gian 143 năm. Tuy nhiên, nghệ thuật ở mỗi một đời vua lại không có những đặc điểm riêng rõ nét và 4 mũ ở đây được làm ở các giai đoạn khác nhau.

Để trả lời câu hỏi ai là chủ nhân của 4 vương miện cuối cùng còn sót lại của triều Nguyễn này cần đối chiếu các loại hình trang trí giữa 4 mũ với các mũ trong tài liệu hình ảnh, hiện vật còn sót lại của hoàng tộc triều Nguyễn. 

Triều Nguyễn có quy định, các trường hợp đặc biệt của các vua như, bị phế đế hoặc tự ý bỏ ngai vàng thì không được thờ trong Thế Miếu. Vì vậy, có thể những mũ miện của các vua này sẽ không được triều đình giữ lại. Ngoài ra, còn có trường hợp một số vua khi lên ngôi còn rất nhỏ tuổi và ở ngôi một thời gian ngắn rồi bị bệnh chết, thì chắc chắn mũ của các vua này sẽ không có số đo như đã nêu. Với các yếu tố nêu trên, có thể dùng phương pháp loại trừ những trường hợp đặc biệt của các vua mà có lẽ không phải chủ nhân của 4 mũ như sau: Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân.

Chủ nhân của 4 mũ giả định thuộc về các vua sau: Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh, Khải Định, Bảo Đại. Trong các vua nêu trên, vua Gia Long chắc chắn không phải là chủ nhân của mũ Tế giao, bởi vào thời vua này chưa có quy định về mũ áo ở lễ Tế Giao.

Nhóm phóng viên