"Dân mua hóa chất quá dễ dàng, Bộ Công Thương hay Y tế chịu trách nhiệm?"

Đây là vấn đề được Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải đặt ra khi cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi) tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 4/6.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy thời gian qua, việc sử dụng một số hóa chất sai mục đích gây ra hậu quả nghiêm trọng với sức khỏe con người, nhất là các hoạt động như mua, bán, sử dụng các hợp chất của xyanua sai mục đích và sử dụng khí N2O - khí cười vào mục tiêu giải trí…

Để tăng cường quản lý hóa chất độc hại, kiểm soát rủi ro mất an toàn, an ninh từ hóa chất, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung biện pháp kiểm tra với hoạt động nhập khẩu hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, dịch vụ tồn trữ hóa chất cần kiểm soát đặc biệt.

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định ứng dụng công nghệ trong kiểm soát hoạt động mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt…

Cơ quan thẩm tra cũng nêu thực tế hiện nay, một loại hóa chất có thể được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, do nhiều bộ cùng quản lý. Điều này, dễ dẫn tới tình trạng doanh nghiệp khai báo không trung thực mục đích sử dụng để lựa chọn cơ chế thông thoáng hơn.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu phương án và phân công hợp lý nhiệm vụ quản lý Nhà nước giữa các bộ liên quan theo hướng giao một đầu mối quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt; các bộ khác quản lý hoạt động sử dụng hóa chất theo lĩnh vực.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải cũng phản ánh hoạt động quản lý hóa chất thời gian qua vẫn còn lỏng lẻo, khi hóa chất xả thải ra môi trường, hóa chất trong thực phẩm bày bán vẫn tràn lan. Nguyên nhân một phần do đầu mối quản lý chưa chặt chẽ, chưa làm tốt công tác phân công quản lý lĩnh vực này, theo nhận định của bà Hải.

Vì thế, với lần sửa đổi này, bà đề nghị quy định rõ phân công đầu mối quản lý và xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm chính cũng như cơ quan phối hợp.

“Ví dụ, nhiều thực phẩm như giá đỗ ngâm tẩm hóa chất, có cơ quan quản lý thị trường nhưng tại sao người sản xuất giá mua được hóa chất dễ dàng? Đầu mối là Bộ Công Thương, Bộ Y tế hay Bộ Nông nghiệp chịu trách nhiệm?”, bà Hải đặt câu hỏi.

Theo bà, hàng ngày người dân ăn uống, thức ăn và thực phẩm có thể ngâm hóa chất nên đề nghị trong Luật Hóa chất cần thể hiện được thông điệp mạnh mẽ là nếu xảy ra vụ việc hóa chất xả thải môi trường hay thực phẩm, hoa quả ngâm tẩm hóa chất, hoa quả, phải chỉ rõ trách nhiệm ở đâu.

“Như quả táo mua cửa hàng đắt tiền để mấy tháng không hỏng, trong khi hoa quả ngày xưa chỉ 1-2 ngày là bị nẫu. Giờ nhặng còn không muốn bâu vào những thực phẩm, hoa quả đó”, bà Hải nêu thực tế và nhấn mạnh khi có sự việc xảy ra phải có cơ quan chịu trách nhiệm.

Nhấn mạnh người dân rất lo lắng khi ăn uống, tiêu thụ thực phẩm, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu đề nghị bổ sung quy định chỗ nào xảy ra sự việc liên quan hóa chất sẽ có chế tài với từng bộ, ngành được giao chủ trì hoặc phối hợp.

Ngoài ra, bà Hải đề nghị có quy định về tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất cần được kiểm soát đặc biệt theo hướng phải đăng ký mục đích, nhu cầu sử dụng hóa chất trên cơ sở dữ liệu, ứng dụng công nghệ số; quy định chặt chẽ đối tượng được phép bán hóa chất…

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị quy định chặt chẽ hơn về mua bán, vận chuyển, nhập khẩu hóa chất không rõ nguồn gốc, bổ sung tiêu chí hóa chất độc hại và các trường hợp ứng phó sự cố hóa chất. Đặc biệt, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh phải quy định rõ trách nhiệm quản lý của từng bộ, ngành, địa phương để khi xảy ra vấn đề gì sẽ có người chịu trách nhiệm chính.

Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu bổ sung các hành vi nghiêm cấm liên quan hóa chất không rõ nguồn gốc, hóa chất vượt ngưỡng cho phép hoặc nhập lậu.

Đồng tình, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị rà soát các hành vi bị nghiêm cấm liên quan hóa chất.

Ví dụ dự thảo luật quy định cấm sản xuất và sử dụng hóa chất xâm phạm an ninh quốc gia, nhưng theo Phó Chủ tịch Quốc hội, có những vụ án không sử dụng, không sản xuất mà kinh doanh hóa chất gây xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và môi trường, sức khỏe, tài sản. Vì thế, luật phải thiết kế đầy đủ các quy định cấm liên quan nội dung.

Nhất trí nên giao một đầu mối quản lý hoạt động sản xuất hóa chất, song Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng như vậy cũng chưa đủ, vì “hóa chất trong tự nhiên ai quản lý?”.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần kiểm soát đặc biệt, trong đó có trách nhiệm của các bộ trong quản lý, tránh những vụ việc đã xảy ra, “ông sử dụng đổ lỗi cho ông quản lý, ông quản lý lại đổ cho ông sử dụng”.