Ăn Tết ở nơi tưởng chừng không có Tết

Bữa cơm tất niên đặc biệt

Hàng trăm phạm nhân ở đây đều có điểm chung là đang phải trả giá cho những hành động lỗi lầm của mình. Thế nhưng Tết đến, Xuân về họ như lột xác khỏi cái trầm mặc vì cảm giác tội lỗi đè nặng và trở nên phấn chấn hơn trước sự thay đổi của trời đất. Hôm nay, có có lý do chính đáng để được vui, để tạm quên đi quá khứ tội lỗi mà tất bật chuẩn bị cho mâm cỗ tất niên. 

Chăm chút cho luống hoa để đón năm mới

Từ sáng sớm, những bóng áo sọc chạy qua chạy lại và khuôn mặt không giấu nổi vẻ hoan hỷ, phấn chấn. Trại tạm giam thường ngày đã ngăn nắp quy củ nhưng hôm nay dường như được “mặc” một chiếc áo mới, không còn vẻ ảm đạm của thường ngày. Ở khu nhà bếp, từng nhóm phạm đang hoàn thành nốt công việc của mình. Những chú lợn béo ủn ỉn đã được mổ xong, ngay bên canh, hàng chục chú gà cũng đã hoàn tất công đoạn sơ chế, những hũ dưa hành muối cũng đã vừa chín. Ngay giữa khoảng sân rộng là nơi để gói bánh chưng. Những chiếc bánh cuối cùng đã được xếp vào nồi và bắc lên bếp đang rừng rực lửa. Kế bên, mẻ bánh đầu tiên đã được vớt ra. Năm nay, trại muối 3 tạ dưa hành và gói 1.000 chiếc bánh chưng cho can - phạm nhân ăn Tết. Từ thịt đến bánh chưng, rau củ đều là sản phẩm “của nhà trồng được”. 

Thùng dưa hành muối cũng vừa chín tới

Sáng 27 Tết, hội trường lớn của trại đã được trang hoàng lộng lẫy, có quất, có đào và tấm bảng Mừng Đảng, Mừng Xuân cũng đã được treo lên. Dường như ai cũng đang cố gắng góp phần công sức của mình vào việc chuẩn bị tiễn năm cũ, chào đón năm mới để mong cuộc đời của mình sẽ có nhiều thay đổi hơn.

5 giờ chiều, mọi công tác chuẩn bị đã được hoàn tất, mâm cỗ được dọn lên. “Ngày Tết, tiêu chuẩn của phạm nhân được nâng lên gấp 5 lần so với ngày thường. Đây là năm thứ 2 Trại tạm giam công an tỉnh Nghệ An tổ chức lễ Tất niên cho phạm nhân. Ngoài việc đảm bảo về quyền lợi và chế độ, chúng tôi xác định đây là một trong những phương pháp tâm lý, để động viên phạm nhân cải tạo tốt hơn. 

Nhóm này lo mổ lợn

Để kịp thời động viên tình thần phạm nhân và các bị can, Ban giám thị trại đã tổ chức rà soát các đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt, không được nhận quà thăm nuôi của gia đình trong dịp Tết. Trại đã trích từ Quỹ Lao động sản xuất mua quà động viên, dù nhỏ thôi nhưng cũng giúp cho phạm nhân đỡ cảm thấy thiệt thòi. Từ ngày 1/1/2012, chúng tôi đã niêm yết cụ thể ngày thăm nuôi phạm nhân, ngoài những ngày theo quy định, các phạm nhân sẽ được đón tiếp thân nhân thăm nuôi tất cả mấy ngày Tết, trừ ngày tất niên và mồng Một”, Thượng tá Trần Thăng Long - Giám thị Trại tạm giam Công an tỉnh Nghệ An cho biết.

Vo nếp thật sạch

Trên mâm cỗ đã bày sẵn bánh chưng, dưa hành, thịt lợn, gà và các món rau dưa, thịnh soạn không kém gì mâm cỗ trong một buổi đại tiệc. Không có rượu, chỉ có lời chúc của cán bộ, giám thị, quản giáo dành cho tù nhân nhưng khiến nhiều phạm rưng rưng nước mắt. Nhiều người trong số họ kể từ khi vào trại đã không được hưởng cái không khí đầm ấm của bữa cơm tất niên, trên khuôn mặt của những người đàn ông - những tên giang hồ cộm cán những giọt nước mắt đã rơi. Những giọt nước mắt của tình người ấm áp!

Nhóm khác lại phụ trách cắt, rửa lá dong

Bữa cơm tất niên kết thúc, hàng trăm phạm nhân chưa phải về buồng giam vội, họ còn chuẩn bị tham gia đêm giao lưu văn nghệ do các quản giáo tổ chức. Ngoài các tiết mục văn nghệ “cây nhà lá vườn”, các phạm nhân hào hứng tham gia trò chơi “hái hoa dân chủ”. Nếu như ngoài xã hội, họ là những người mang đầy tội lỗi thì đêm nay, trước thềm năm mới họ như lột xác, rũ bỏ những lỗi lầm của quá khứ để vui cười hồn nhiên như những đứa trẻ. Những câu hỏi về kiến thức pháp luật, về nội quy, quy chế trại giam được các phạm nhân trả lời một cách xuất sắc và nhận được các món quà của ban tổ chức. Cũng chẳng có gì cao sang đâu, một gói bánh, mấy gói mỳ tôm hay chỉ là những tràng pháo tay của khán giả cũng đủ cho họ thấy hạnh phúc lắm rồi. 

Không khí ngày Tết ở tù cũng đầm ấm chẳng khác ở nhà

Nhiều phạm nhân bị “làm khó” bởi những lá thăm đặc biệt như hát một bài hát về mùa xuân tỏ ra lúng túng nhưng được sự cổ vũ của các giám thị, của các bạn tù, họ mạnh dạn thể hiện phần thử thách của mình. Cái giọng khàn trầm đục vang lên gượng gạo nhưng rồi bỗng chốc trở nên mượt mà rưng rưng xúc động. Cả người hát lẫn người nghe đều lặng người đi, ngày Tết, ở nơi đặc biệt này càng thấm thía hơn hai chữ “Gia đình”.

Đêm giao thừa sớm, ban giám thị trại phân công nhau đến từng buồng giam chúc tết. “Lì xì” cho mỗi buồng giam là vài kg kẹo để các phạm nhân liên hoan với nhau trước thềm năm mới.

Tâm sự của những số phận lầm đường trước thềm năm mới

Trong thời khắc trời đất giao hòa, nhiều phạm nhân đã khóc, nỗi nhớ nhà, nhớ người thân càng da diết hơn bao giờ hết. Lúc này họ càng thấm thía hơn nỗi đau mình đã gây ra cho người thân yêu.

Tôi đặc biệt chú ý đến chàng thanh niên còn rất trẻ trong sắc phục của tù nhân, người cậu nhỏ thó, khuôn mặt đầy mụn và cặp kính cận rất tri thức. Trước khi vào đây với mức án 18 tháng tù giam với tội danh buôn bán trái phép chất ma túy, Nguyễn Mạnh Tài (21 tuổi, quê thành phố Vinh) là sinh viên của Trường CĐ sư phạm kỹ thuật Nghệ An. Đây là cái tết đầu tiên của Tài ở Trại tạm giam. 

1.000 chiếc bánh chưng đã gói cho phạm nhân ăn Tết

Ánh mắt buồn rười rượi như sắp khóc đến nơi, Tài tâm sự: “Ba mẹ em đều là quân nhân nên nghiêm khắc lắm nhưng em lại là đứa bướng bỉnh, khó bảo. Đang đi học nhưng em luôn nuôi mộng làm giàu, ba mẹ không đồng ý cho em tiền để kinh doanh, cái tính trẻ con hiếu thắng, lại muốn thể hiện mình, em đi buôn ma túy”. Chuyện gì đến rồi cũng đến, Tài bị bắt khi giấc mơ làm giàu chưa thành.

“Hồi ở nhà - nghe xa xôi quá chị nhỉ - thực ra mới chỉ năm ngoái thôi, em được phân công đi sắm Tết nhưng năm nay không biết ai sẽ đi sắm Tết cho ba mẹ. Ngày Tết mà em ở trong này chắc ba mẹ em tủi thân lắm. Em biết thế nên tự động viên mình phải nỗ lực cải tạo thật tốt để về với ba mẹ, với cô ấy. Tết này em lo không ai đưa cô ấy đi chơi, sợ cô ấy sẽ buồn chị ạ”. Nhắc đến “cô ấy” khuôn mặt Tài chợt đỏ ửng, cậu tự hào khoe, đó là tình yêu lớn của mình. 

Những món ăn thật ngon và đẹp mắt

Lần nào bố mẹ vào thăm, “cô ấy” của Tài cũng vào. Hai đứa chẳng nói chuyện gì nhiều, chỉ lặng lẽ nhìn nhau nhưng Tài hiểu, tình yêu của “cô ấy” dành cho mình nhiều đến nhường nào. “Ngày Tết mới hiểu hết giá trị của sum họp gia đình. Nhưng được Ban giám thị tạo điều kiện, tổ chức bữa cơm tất niên, lại động viên chân tình, em vui lắm, đỡ cô đơn, đỡ tủi thân hơn. Nhưng dù sao cũng không thể bằng đón tết ở nhà được. Mong rằng đừng ai lầm đường lạc bước như em, để phải đón năm mới ở những nơi như thế này”, Tài chia sẻ.

Một bữa tiệc tất niên thịnh soạn ngay trong trại giam

Ở góc phía xa của hội trường, phạm nhân Nguyễn Nhân Thanh ngồi trầm tư. Thanh đã từng là niềm hy vọng của bố mẹ, của cả họ tộc khi đá bóng rất giỏi và lọt vào tuyển trẻ của Hà Tĩnh rồi chuyển qua thi đấu cho một số đội trẻ khác. Thế nhưng vì một quyết định nông nổi, một khát vọng làm giàu mù quáng, Thành đã xô đổ cái tương lai đang mở ra hết sức tươi sáng của mình. Thành tham gia đường dây mua bán trái phép chất ma túy từ Hải Phòng về Nghệ An và nhanh chóng bị bắt. 4 năm tù là mức án của pháp luật dành cho Thành, đến nay cũng đã 3 cái tết Thành xa nhà. 

“Hồi mới vào đây, ngày Tết nhớ nhà, nhớ bố mẹ lắm chị ạ. Đêm giao thừa, một thằng con trai như em mà cũng nằm khóc rưng rức. Ở nhà, là con út, dù đã hơn 25 tuổi nhưng giao thừa nào em cũng được bố mẹ, anh chị mừng tuổi cho. Tết, em có nhiều điều ước lắm, ước cho bố mẹ được khỏe mạnh, ước mình đủ ý chí và nghị lực để “trả nợ” và sau này trở về xã hội sẽ giữ được mình trước cám dỗ. Em được giảm án 2 lần, tổng cộng là 8 tháng tù. Đây là cái tết cuối cùng của em ở trại giam, em hứa với mình như thế, nhất định là như thế chị ạ”, Thanh tâm sự. Tôi tin Thành nói thật.

Một cái Tết đầm ấm đã đến nơi tưởng chừng không có Tết

Không khí mùa Xuân dường như đã tràn vào từng buồng giam. Tôi cứ nhớ mãi lời mong ước trước thềm năm mới của phạm nhân Nguyễn Mạnh Tài - mong rằng đừng ai sa ngã. Phải rồi, nếu không sa ngã, nếu ai cũng giữ được mình trước cám dỗ, nếu ai cũng đủ bản lĩnh để vượt qua cái “Tham - sân - si” của đời người thì bữa cơm sum họp ngày Tết sẽ trọn vẹn hơn. Nhưng dẫu sao những người lầm lỡ cũng đã có một cái tết để ngẫm nghĩ nhiều hơn, để biết tự răn mình mà sống tốt hơn.

Hoàng Lam