"Lắp camera tại phòng thay đồ là vi phạm nghiêm trọng đời tư của công dân"

Mới đây, tại phường Bạch Mai, TP Hà Nội, một tiệm chụp ảnh Hàn Quốc đã bị tố cáo để lộ hàng chục clip nhạy cảm của khách hàng nữ, nguyên nhân xuất phát từ chiếc camera giám sát được đặt tại phòng thử đồ.

Quản lý cửa hàng giải thích rằng căn phòng trong vụ việc không phải phòng thay đồ, đồng thời việc dữ liệu camera bị lộ là do bị hacker tấn công, lấy trộm rồi phát tán.

Lắp camera tại phòng thay đồ là vi phạm quyền đời tư

Trao đổi với phóng viên Dân trí, Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho biết hiện nay, pháp luật Việt Nam không cấm việc sử dụng camera giám sát nhằm mục đích bảo đảm an ninh, trật tự, bảo vệ tài sản.

Tuy nhiên, theo ông, việc lắp đặt và sử dụng phải tuân thủ nghiêm các quy định của Luật An ninh mạng năm 2018, pháp luật về bảo vệ quyền riêng tư cá nhân trong Bộ luật Dân sự 2015, Nghị định 15/2020/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan.

"Mọi hành vi thu thập, xử lý, chia sẻ hình ảnh, dữ liệu cá nhân mà không được sự đồng ý của chủ thể là vi phạm pháp luật.

Đối với camera ngụy trang, giấu kín, pháp luật không cho phép lưu hành rộng rãi. Việc mua bán, sử dụng thiết bị ghi âm, ghi hình ngụy trang dưới dạng vật dụng thông thường có thể bị xử lý theo Điều 288 và Điều 326 Bộ luật Hình sự 2015, nếu gây hậu quả nghiêm trọng hoặc xâm phạm đời tư người khác", Thượng tá Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.

Cũng theo Thượng tá Hiếu, việc lắp đặt camera tại phòng thay đồ, nhà vệ sinh, phòng ngủ hoặc khu vực có tính riêng tư là hành vi vi phạm nghiêm trọng quyền bất khả xâm phạm đời tư của công dân.

"Không một lý do an ninh nào có thể biện minh cho việc này", ông khẳng định.

Trong vụ việc nêu trên, ông Hiếu cho rằng nếu tiệm chụp ảnh muốn bảo vệ tài sản, có thể lắp camera ở khu vực công cộng như quầy lễ tân, cửa ra vào, khu vực chờ, và phải dán biển cảnh báo rõ ràng, dễ nhìn thấy để thông báo cho khách hàng biết rằng khu vực đó được giám sát bằng camera.

Ngoài ra, dữ liệu thu được phải được bảo mật, chỉ phục vụ mục đích an ninh, không được phát tán, chia sẻ. 

Dưới góc độ tâm lý học, vị Thượng tá cho biết các nạn nhân trong vụ việc này phải đối mặt với một tổn thương sâu sắc về tâm lý, đó là cảm giác xấu hổ, sợ hãi, tự ti, thậm chí dẫn tới rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.

Trong giai đoạn đầu, họ cần được che chở, trấn an, hỗ trợ pháp lý và tâm lý chuyên nghiệp để phục hồi.

Để phòng ngừa, ông Hiếu khuyến cáo mỗi người cần chủ động bảo vệ quyền riêng tư của mình, bằng cách tránh thay đồ ở nơi không đảm bảo, quan sát kỹ xung quanh xem có lỗ nhỏ, đèn chớp, hoặc vật lạ có thể là camera...; đồng thời, nên yêu cầu chủ cơ sở cam kết bảo mật hình ảnh.

Khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ, nạn nhân cần báo ngay cơ quan công an để kịp thời thu giữ chứng cứ.

Đổ lỗi cho hacker nhiều khi là cách né tránh trách nhiệm

Vụ việc nêu trên cũng đặt nghi vấn về vấn đề bảo mật với camera giám sát và liệu hack vào hệ thống camera để lấy trộm dữ liệu có dễ dàng?

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, về mặt kỹ thuật, việc tấn công, chiếm quyền điều khiển camera giám sát là hoàn toàn có thể xảy ra. Nhiều thiết bị giá rẻ, dùng phần mềm quản trị qua Internet, không đổi mật khẩu mặc định, dễ bị hacker khai thác.

Tuy nhiên, trong vụ việc này, ông Hiếu cho rằng cơ quan chuyên môn cần kiểm chứng độc lập. Nếu hệ thống chỉ dùng nội bộ, không kết nối Internet, khả năng bị hack là rất thấp. Vì vậy, việc đổ lỗi cho hacker nhiều khi là cách né tránh trách nhiệm quản lý dữ liệu yếu kém hoặc có dấu hiệu cố ý.

"Từ kinh nghiệm thực tế điều tra các vụ tương tự, tôi cho rằng cần giám định kỹ việc truy cập hệ thống, đường truyền dữ liệu và thiết bị lưu trữ để xác định nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, hình ảnh bị phát tán không phải do hacker, mà từ chính nhân viên nội bộ hoặc do bán lại thiết bị lưu trữ cũ mà không xóa dữ liệu", ông Hiếu nhận định.

Trước thực trạng này, Thượng tá Đào Trung Hiếu đưa ra quan điểm cần siết chặt quản lý và xử lý nghiêm tình trạng phát tán hình ảnh nhạy cảm trên mạng đang trở thành vấn nạn.

Ông kiến nghị 4 giải pháp cho cơ quan quản lý, gồm:

Một là, siết chặt quản lý việc nhập khẩu, kinh doanh thiết bị ngụy trang; chỉ cho phép cơ quan chuyên trách (công an, quân đội, lực lượng an ninh) sử dụng trong hoạt động nghiệp vụ.

Hai là, xây dựng cơ chế giám sát, gỡ bỏ nhanh các nội dung vi phạm trên không gian mạng, yêu cầu nền tảng xuyên biên giới phải hợp tác xử lý theo quy định Việt Nam.

Ba là, tăng hình phạt đối với hành vi phát tán, tàng trữ, mua bán hình ảnh, clip riêng tư, coi đây là tội phạm xâm hại nhân phẩm, danh dự, tương tự như tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy hoặc làm nhục người khác.

Bốn là, cần đẩy mạnh giáo dục ý thức bảo vệ quyền riêng tư số, vì trong thời đại camera và mạng xã hội phủ khắp, ranh giới giữa đời tư và công khai đang mong manh hơn bao giờ hết.