Vũ khí Trung Quốc "ế ẩm" trong cuộc đua xuất khẩu toàn cầu

Một số chuyên gia quân sự cho rằng sự sụt giảm về xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc chủ yếu bắt nguồn từ việc cựu Tổng thống Donald Trump nỗ lực mở rộng thị trường xuất khẩu vũ khí của Mỹ. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng bị coi là một "mối đe dọa", trong khi đại dịch Covid-19 cũng ảnh hưởng tới hoạt động thương mại quốc tế, cả về xuất khẩu và nhập khẩu.

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Mỹ tiếp tục dẫn đầu cuộc đua xuất khẩu vũ khí với 37% thị phần trong giai đoạn 2016-2020, tăng 15% so với giai đoạn 2011-2015. Trong khi đó, Nga chiếm 20% thị phần nhưng đã giảm 22% do cạnh tranh mạnh với Mỹ ở hầu hết các khu vực. Pháp và Đức lần lượt là các nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ 3 và thứ 4 thế giới.

Nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ 5 thế giới là Trung Quốc, với doanh số chiếm 5,2% xuất khẩu vũ khí toàn cầu trong giai đoạn 2016-2020. Tuy nhiên xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc trong giai đoạn này đã giảm 7,8% so với giai đoạn 2011-2015.

Theo chuyên gia quân sự Song Zhongping tại Hong Kong, sự sụt giảm này là do chính quyền Trump nỗ lực thúc đẩy các đồng minh trong khu vực mua vũ khí Mỹ, thay vì vũ khí Trung Quốc và Nga. Chính quyền Trump thực hiện điều này bằng cách đưa ra "giả thuyết mối đe dọa Trung Quốc" trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

"Ông Trump là nhà buôn vũ khí lớn, người cố tình tìm cách khuấy động căng thẳng trong khu vực và thúc đẩy nhiều nước châu Á mua vũ khí do Mỹ chế tạo, từ đó làm gia tăng xuất khẩu vũ khí Mỹ", chuyên gia Song nhận định.

Báo cáo của SIPRI cho biết nhập khẩu vũ khí của Nhật Bản tăng 124% trong 5 năm qua. Bộ Quốc phòng Nhật Bản lên kế hoạch chi 240 tỷ USD từ tháng 4/2019 đến tháng 3/2024 để tăng cường khả năng phòng thủ tên lửa và không kích, nhằm đối phó với sức mạnh trên không và trên biển ngày càng tăng của Trung Quốc cũng như mối đe dọa tên lửa từ Triều Tiên. Tháng 7/2020, Nhật Bản công bố kế hoạch mua 105 máy bay chiến đấu F-35 từ Mỹ với chi phí 23 tỷ USD.

Theo báo cáo, Đài Loan cũng đặt một số đơn hàng mua vũ khí lớn với Mỹ trong năm 2019, bao gồm máy bay chiến đấu. Tuy nhiên, số liệu hiện tại cho thấy lượng vũ khí nhập khẩu của Đài Loan trong giai đoạn 2016-2020 thấp hơn 5 năm trước.

"Căng thẳng đang diễn ra trong khu vực là thời điểm tốt để Mỹ bán vũ khí", chuyên gia quân sự Chi Le-yi tại Đài Bắc cho biết.

Trong giai đoạn 2016-2020, nhập khẩu vũ khí của Ấn Độ giảm 33% so với giai đoạn trước. Tuy nhiên báo cáo cho biết sự sụt giảm này chủ yếu do các quy trình mua sắm kéo dài của Ấn Độ. Nhập khẩu vũ khí của Ấn Độ dự kiến sẽ tăng trong 5 năm tới khi nước này nhận thấy các mối đe dọa ngày càng tăng từ Pakistan và Trung Quốc.

"Đối với nhiều quốc gia châu Á và châu Đại Dương, nhận thức ngày càng tăng về Trung Quốc như một mối đe dọa là động lực chính cho việc nhập khẩu vũ khí. Các kế hoạch nhập khẩu lớn hơn đã được chuẩn bị và một số nước trong khu vực đang đặt mục tiêu tự sản xuất vũ khí", nhà nghiên cứu cấp cao Siemon Wezeman của SIPRI cho biết.

Yogesh Gupta, cựu đại sứ Ấn Độ tại Đan Mạch và là chuyên gia về quan hệ Trung - Ấn, cho rằng Ấn Độ đang cố gắng đa dạng hóa hoạt động nhập khẩu vũ khí. Ông Gupta cho biết Ấn Độ chủ yếu mua vũ khí từ Mỹ, Nga, Pháp và một số nước khác.