Victor Bout, kẻ buôn thần chết

Nhân vật này ngày càng nổi tiếng, từng được Hollywood dựng thành phim (Lord of war, Nicolas Cage đóng vai Bout) vào năm 2005.

Theo Peter Landesman (New York Times), Victor Bout – bí danh “lái buôn thần chết” – là ông trùm vũ khí trẻ và hoạt động mạnh nhất hiện nay. Landesman cho biết mình đã mất nhiều thời gian mới có thể tiếp cận Victor Bout tại khách sạn Renaissance (Moscow) trung tuần tháng 8/2003. Tay buôn lậu vũ khí số một thế giới này từng là đối tượng săn lùng gay gắt của lực lượng an ninh Mỹ.

Hè 1999, trước một loạt vụ xung đột phức tạp tại Tây và Trung Phi, Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA) thực hiện chiến dịch theo dõi chính phủ lẫn các thủ lĩnh du kích tại một số điểm nóng như Congo, Liberia và Sierra Leone. Mỗi sáng, nhân viên NSA ghi âm các cú điện và cuối cùng dò ra được một cái tên: Victor Bout.

Con tốt thí của ai?

Liên lạc với CIA, NSA được biết Victor Bout là gương mặt cộm cán trong đường dây buôn lậu vũ khí toàn cầu. Sự việc được tường trình Chính phủ Mỹ. Tại Nhà trắng, một chuyên gia không ảnh của CIA bày trên bàn loạt ảnh chụp nhiều khu rừng châu Phi trong thời gian từ 1996-1999, cho thấy cảnh dỡ hàng (vũ khí) từ các máy bay vận tải nhỏ do Nga sản xuất.

CIA và tình báo Anh MI6 mai phục trong rừng châu Phi đã dò ra tông tích Bout từ đầu thập niên 1990, khi Bout chỉ huy các chuyến không vận đưa súng trường, đạn dược và đại liên trực thăng đến giao cho khách hàng rồi chở đi kim cương. Nhận được thông tin từ CIA, chánh văn phòng đặc trách chống khủng bố của NSA, Richard C. Clarke, đề nghị tổ chức bắt đối tượng. Tuy nhiên, do Bout hoạt động ngoài phạm vi nước Mỹ nên ý kiến Richard C. Clarke bị khước từ.

Sau đó, NSA gửi báo cáo về Victor Bout cho hệ thống an ninh của ít nhất 7 quốc gia và nhấn mạnh tính nghiêm trọng vụ việc lên cấp độ ngoại giao quốc tế ở bốn châu lục. Bỉ tung ra lệnh truy nã Bout năm 2000, không phải tội buôn lậu vũ khí mà là rửa tiền và buôn lậu kim cương. Tuy nhiên, Victor Bout vẫn lọt lưới pháp luật, thoát khỏi cặp mắt báo chí, nhân viên điều tra Liên Hiệp Quốc (LHQ) cũng như nhiều tổ chức nhân quyền.

Tháng 3/2002, hãng truyền hình-thông tấn CNN “thộp” được Bout, thực hiện cuộc phỏng vấn chớp nhoáng nhưng không rõ vì lý do gì Bout bỏ về nửa chừng. Tháng 9/2002, sáu tuần sau khi tờ Los Angeles Times đăng phóng sự điều tra về mối liên hệ bí mật giữa Bout với Taliban-Al-Qaeda, Victor Bout lần đầu tiên chính thức lên tiếng rằng mình là một tốt thí. Từ đó đến nay, Victor Bout gần như nằm ngoài tầm quan sát truyền thông... Nhưng ai thí thì Bout ngậm câm.

Victor Bout bắt đầu làm ăn vào năm 1992 (mới 25 tuổi), khi mua ba máy bay vận tải nhẹ Antonov với giá 120.000 USD và tham gia dịch vụ cho thuê vận tải đường dài từ Moscow đến nhiều nơi thế giới. Một năm sau, Bout chuyển hoạt động sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), mở tuyến dịch vụ giữa châu Á, châu Phi và châu Âu. Đến trước năm 1996, Bout đã trở thành ông chủ công ty vận tải hàng không lớn nhất UAE với 160 máy bay và 1.000 nhân viên.

Theo báo cáo LHQ, hãng Air Cess (đóng tại Liberia) của Bout đã tuồn hàng ngàn súng trường, lựu đạn cùng nhiều loại vũ khí khác vào các điểm xung đột châu Phi (Angola, Cameroon, Kenya, Liberia, Libya, Congo-Brazzaville, Rwanda, Sierra Leone...) qua ngả Bulgaria từ 1995-2000. Năm 2000, Bout thậm chí còn chuyển trực thăng, cao xạ và xe quân sự vào Liberia. Sự táo tợn của Bout còn thể hiện ở chỗ hắn thành lập chi nhánh Air Cess tại Miami (Florida) năm 1997, hoạt động đến tháng 9/2001 (bị đóng cửa sau vụ khủng bố Mỹ 11/9/2001).

Tội phạm có học

Sinh ngày 13/1/1967 tại Dushanbe (Tajikistan), Victor Bout không phải là loại tội phạm vô học. Từ nhỏ, Bout đã mê văn học cổ điển Nga. Bout từng học ở Học viện Quân sự Xô Viết khoa ngôn ngữ nước ngoài (Moscow) và sau đó tại một đại học quân sự Nga, Bout có thể nói thông thạo 6 ngoại ngữ.

Sau khi tốt nghiệp, Victor Bout phục vụ một sư đoàn không vận Nga cho đến năm 1991. Trong thời gian tại ngũ, Bout từng đến châu Phi (có tin đồn Bout là “đại tá KGB”, làm việc tại Angola vào thời điểm Liên Xô tan rã). Tuy nhiên, theo Jonathan M. Winer, viên chức cấp cao Bộ ngoại giao Mỹ thời Bill Clinton, “Victor Bout là sản phẩm của thời kỳ Boris Yeltsin, của tội phạm vô tổ chức, biết thích nghi với chế độ mới Vladimir Putin và dần trở thành tội phạm có đẳng cấp”.

Khi Liên Xô tan rã, tình hình bát nháo xảy ra khắp nơi tại những nước thành viên cũ. Tại Ukraine, súng ống được bán tống bán tháo ra chợ đen. Và những tay cơ hội như Victor Bout đã nhanh chóng tận dụng tình hình tranh tối tranh sáng này. Từ 1992-1998, số vũ khí-đạn dược Ukraine trị giá 32 tỉ USD đã “biến mất”, trên đường buôn lậu toàn cầu, đến Somalia, Angola, Kenya, Pakistan, Afghanistan...

Theo báo cáo LHQ về tình trạng buôn lậu vũ khí toàn cầu, chính Victor Bout là người vận chuyển mớ vũ khí Ukraine ra thị trường thế giới. Trong ấn bản ngày 7/1/2002, tuần báo Đức Der Spiegel nói thêm, Vadim Rabinovich – công dân Israel gốc Ukraine – cũng từng móc nối cựu giám đốc tình báo Ukraine và con trai ông trong thương vụ bán 150-200 xe tăng T-55 và T-62 cho Taliban. Victor Bout cũng là người tổ chức tải hàng. Cuối cùng, bản báo cáo Hội đồng bảo an LHQ công bố tháng 4-2001 từng ghi rằng Victor Bout là đối tượng tình nghi cung cấp vũ khí cho lực lượng Hồi giáo cực đoan Abu Sayyaf tại Philippines.

Theo Anh Vũ

Người lao động