Vì sao ông Trump chọn thời điểm này để phát lệnh giết tướng Iran?

Ngày 29/12, hầu hết cố vấn an ninh quốc gia cấp cao nhất của Tổng thống Donald Trump đều có mặt tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông chủ Nhà Trắng ở bang Florida. Đây là nơi ông Trump bắt đầu tuần nghỉ dưỡng thứ hai.

Các cố vấn an ninh của Tổng thống Trump đã nói với phóng viên rằng các máy bay chiến đấu F-15 của Mỹ vừa tấn công các nhóm dân quân được Iran hậu thuẫn tại căn cứ của các nhóm này ở Iraq và Syria. Động thái này nhằm đáp trả hàng loạt vụ tấn công bằng rocket dẫn tới cái chết của một nhà thầu Mỹ hai ngày trước đó.

Tuy nhiên, trong cuộc gặp kín, một chủ đề khác đã được đưa ra với Tổng thống Trump: Liệu có nên giết chết Thiếu tướng Iran Qasem Soleimani, người bị các lãnh đạo quân đội Mỹ cáo buộc là nhân vật đứng sau các cuộc tấn công nhằm vào công dân Mỹ và có thể sẽ còn giết thêm nhiều người nữa.

Hiện chính quyền Trump vẫn tranh cãi về lý do ông chủ Nhà Trắng chọn thời điểm này để phát động cuộc không kích nhằm vào lãnh đạo Lực lượng Quds của Iran, sau khi đã bỏ qua một bên những hành vi mà Washington cho là khiêu khích của Tehran tại vịnh Persian trong nhiều tháng qua.

Giới chức Mỹ đưa ra nhiều bình luận khác nhau về những thông tin tình báo mà họ cho rằng đã thôi thúc ông Trump hành động. Trong khi đó, một số quan chức Mỹ cho biết họ hoàn toàn bất ngờ với quyết định của tổng thống, vì động thái này có thể dẫn tới kịch bản chiến tranh với một trong những đối thủ lâu đời nhất của Mỹ tại Trung Đông.

“Hành động này vô cùng liều lĩnh, thậm chí khiến nhiều người trong số chúng tôi bất ngờ”, một quan chức cấp cao trong chính quyền Trump cho biết.

Ngày 3/1, vài giờ sau khi máy bay không người lái Mỹ giết chết Tướng Soleimani tại sân bay Baghdad, Iraq, các quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ nói với các phóng viên rằng Iran đã âm mưu tiến hành “các cuộc tấn công sắp tới nhằm giết hại hàng trăm người Mỹ”. Cùng ngày, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cũng nói với CNN rằng, Tướng Soleimani đã tích cực lên kế hoạch hành động, đặt hàng chục, nếu không muốn nói là hàng trăm người Mỹ, vào vòng nguy hiểm.

Một số nhà phân tích vẫn hoài nghi về sự cần thiết của việc giết tướng Iran.

"Có thể có một âm mưu đang diễn ra như lời ông Pompeo nói, nhưng Soleimani là người ra quyết định, chứ không phải người trực tiếp tham chiến. Giết chết ông ấy là điều không cần thiết và cũng không đủ để phá vỡ quá trình chuẩn bị cho một âm mưu sắp xảy ra. Thay vào đó, động thái của Mỹ chỉ gây sốc cho tính toán của Iran và cản trở kế hoạch tấn công trong tương lai", Jon Bateman, cựu chuyên gia phân tích cấp cao về Iran tại Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ, nhận định.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Robert C. O’Brien chiều 3/1 cho biết, vụ không kích nhằm vào Tướng Soleimani xảy ra sau khi tư lệnh Iran tới thăm thủ đô Damascus của Syria và đang lên kế hoạch tấn công nhằm vào các nhân viên ngoại giao và quân đội Mỹ.

"Cuộc không kích nhằm phá vỡ các vụ tấn công đang được Soleimani lên kế hoạch và ngăn chặn các vụ tấn công trong tương lai của Iran thông qua các lực lượng ủy nhiệm hoặc lực lượng Quds trực tiếp chống đối người Mỹ", ông O’Brien cho biết.

Các quan chức quốc phòng Mỹ cho biết kế hoạch của Tướng Soleimani là phần tiếp nối những hành động khiêu khích trước đó của Iran, bao gồm vụ tấn công các tàu trên vịnh Persian hồi tháng 5. Một tháng sau đó, Tổng thống Trump đã hủy một cuộc tấn công vào phút chót, dù trước đó đã lên kế hoạch đáp trả vụ Iran bắn rơi máy bay không người lái của Mỹ.

Theo Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley, Tướng Soleimani bị giết sau khi giới chức Mỹ gần đây nhận thức thông qua nguồn tin tình báo về "quy mô, mức độ và mục tiêu" của cái gọi là kế hoạch mà tướng Iran đang chuẩn bị. Điều này khiến giới chức Mỹ kết luận rằng, nếu không hành động thì rủi ro còn lớn hơn.

"Có rủi ro không? Tất nhiên là có. Nhưng chúng tôi vẫn đang giảm bớt các rủi ro và nghĩ rằng cách làm của chúng tôi là phù hợp. Bóng đang ở sân của Iran. Họ chính là người quyết định các bước tiếp theo sẽ như thế nào", Tướng Milley nói. 

Thương vong của người Mỹ

Nguyên nhân trực tiếp dẫn tới quyết định không kích của Tổng thống Trump được cho là xuất phát từ vụ tấn công bằng tên lửa nhằm vào K-1, một căn cứ quân sự chung của Mỹ và Iraq tại rìa phía nam của thành phố Kirkuk, phía bắc Iraq. Giới chức Mỹ cho biết khoảng 30 quả rocket đã được phóng vào căn cứ này vài giờ sau khi mặt trời lặn.

Giới chức Mỹ nhanh chóng đổ lỗi cho Kataib Hezbollah, nhóm dân quân bị cáo buộc nhận tiền tài trợ và vũ khí từ Iran, là lực lượng đứng sau vụ tấn công trên. Ngoài 3 lính Mỹ và 2 cảnh sát Iraq bị thương, vụ tấn công khiến một phiên dịch viên Mỹ thiệt mạng. Người này đã làm việc cùng lực lượng gồm 100 lính Mỹ tại căn cứ ở Iraq trong cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).

Các vụ tấn công bằng rocket nhằm vào các binh sĩ Mỹ đồn trú tại Baghdad và nhiều địa điểm khác xảy ra thường xuyên trong suốt nhiều năm, sau khi Mỹ đưa quân đến Iraq từ năm 2003. Tuy nhiên, những vụ tấn công như ở Kirkuk không phổ biến trong những năm gần đây. Các cuộc tấn công bằng rocket mới được nối lại trong những tháng gần đây, khi chính quyền Trump tiếp tục chiến dịch "gây áp lực tối đa" thông qua các lệnh trừng phạt kinh tế nhằm vào Iran, khiến căng thẳng leo thang.

"31 quả rocket không phải là phát súng cảnh cáo. Chúng được dùng để gây thiệt hại và giết người", Tướng Milley phát biểu trước vụ không kích nhằm vào Tướng Soleimani.

Giới chức Mỹ dường như thất vọng khi Iraq không công khai lên án cuộc tấn công ở Kirkuk, và nghi ngờ chính phủ Iraq không sẵn sàng kiềm chế lực lượng dân quân trung thành với Iran - nước láng giềng với Iraq.

Gần 48 giờ sau vụ việc ở Kirkuk, các máy bay F-15 của Mỹ thả bom xuống 5 vị trí của lực lượng dân quân, bao gồm các trung tâm chỉ huy và kho vũ khí ở Bu Kamal, Syria và Qaim, Iraq, cùng các tiền đồn biên giới Iraq - Syria. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper sau đó tuyên bố đợt không kích này đã thành công, nhưng cũng ngụ ý rằng "các lựa chọn khác" đang được cân nhắc. 

 "Chúng tôi sẽ thực hiện những hành động bổ sung khi cần thiết để đảm bảo rằng chúng tôi hành động tự vệ và ngăn chặn các hành vi tồi tệ hơn", ông chủ Lầu Năm Góc nói.

Các cuộc không kích của Mỹ ngay lập tức tạo thành cuộc khủng hoảng chính trị tại Baghdad, nơi giới chức Iraq gần như không chú ý tới các kế hoạch của Mỹ nhằm tấn công các nhóm dân quân có liên hệ với Iran. Các thủ lĩnh dân quân đã phản ứng mạnh mẽ với động thái của Washington.

Ngày 31/12, hàng nghìn người ủng hộ lực lượng dân quân đã tập trung tại đại sứ quán Mỹ ở Baghdad, ném bom xăng, đột nhập vào sứ quán và dựng trại phản đối ngay bên ngoài. Các dân quân đã châm lửa đốt khu vực tiếp tân, khiến khói bốc lên tại nơi từng được xem là biểu tượng cho tầm ảnh hưởng và sức mạnh của Mỹ tại Iraq.

Bên trong sứ quán, các nhân viên mau chóng tìm nơi trú ẩn. Giới chức quân đội Mỹ ngay lập tức điều 100 lính thủy đánh bộ tới Baghdad và đưa thêm 750 binh sĩ tới Kuwait.

Căng thẳng dường như hạ nhiệt vào hôm sau, khi các thủ lĩnh dân quân chỉ đạo người biểu tình rời đi và chính phủ Iraq cũng kêu gọi mọi người giữ bình tĩnh. Tuy nhiên, giới chức Mỹ rất giận dữ khi các nhà lãnh đạo Iraq phản ứng chậm chạp với vụ việc và lực lượng an ninh chính phủ Iraq không triển khai hành động khi dân quân bao vây sứ quán.

Quyết định hành động

Tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở bang Florida, Tổng thống Trump được báo tin rằng Tướng Soleimani sắp tới Baghdad. Các quan chức cấp cao cho rằng tư lệnh Iran đang chế giễu Mỹ bằng cách xuất hiện ở thủ đô của Iraq với ngụ ý rằng ông có thể tự do di chuyển khắp nơi mà không bị cản trở.

Các quan chức Mỹ nhắc nhở Tổng thống Trump rằng, sau khi Iran bị cho là tấn công các tàu chở dầu, bắn rơi máy bay không người lái Mỹ và tấn công cơ sở dầu mỏ tại Ả rập Xê út, ông không có bất kỳ động thái nào đáp trả. Theo giới chức Mỹ, hành động bây giờ sẽ gửi đi một thông điệp cần thiết.

“Vấn đề ở đây là, nếu không đáp trả, họ (Iran) sẽ nghĩ rằng họ có thể qua mặt được mọi thứ”, một quan chức Nhà Trắng cho biết.

Theo giới chức Mỹ, Tổng thống Trump được thôi thúc bởi điều mà ông cho là phản ứng tiêu cực sau khi hủy không kích Iran hồi năm 2019 sau khi Iran bắn rơi máy bay không người lái Mỹ. Ông Trump thất vọng vì những chi tiết trong cuộc thảo luận nội bộ bị rò rỉ ra ngoài và ông cảm thấy mình trở nên yếu đuối.

Mỹ đã theo dõi các hoạt động của Tướng Soleimani trong nhiều ngày, thường xuyên báo cáo với Tổng thống Trump và cho rằng cơ hội tốt nhất để giết tướng Iran là khu vực gần sân bay Baghdad. Tổng thống Trump đã ra quyết định cuối cùng ngay trước cuộc không kích bằng một cuộc điện thoại từ khu nghỉ dưỡng ở Mar-a-Lago.

Theo thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham, việc giết Tướng Soleimani vốn chưa được đưa vào kế hoạch cụ thể nào, tuy nhiên kịch bản đó đã xuất hiện trong suy tính của ông Trump.

"Ông ấy (Tổng thống Trump) quyết tâm làm điều gì đó để bảo vệ người Mỹ. Việc nhà thầu quân sự Mỹ bị giết chết đã thực sự thay đổi thế cân bằng. Ông ấy nói đó (Tướng Soleimani) là người xấu và chúng ta phải làm gì đó", nghị sĩ Graham cho biết.

Thành Đạt

Theo New York Times