Ukraine tung chiến thuật du kích, đánh vào "xương sống" huyết mạch Nga

Ngày 29/11/2023, các đối tượng phá hoại đã đặt 4 khối chất nổ lên đoàn tàu chở nhiên liệu máy bay và dầu diesel của Nga, cách biên giới Ukraine khoảng 4.800km. Tuy nhiên, các quan chức tình báo Ukraine cho rằng, điều thậm chí còn quan trọng hơn việc phá hủy đoàn tàu là thời điểm xảy ra vụ nổ.

Các đối tượng này muốn đoàn tàu nổ tung khi 50 toa tàu đang di chuyển qua đường hầm dài hơn 14km xuyên qua dãy núi Severomuysky. Đây cũng là hầm đường sắt dài nhất ở Nga.

Vào lúc 17h20, ngọn lửa đã xé toạc đường hầm. Truyền thông Nga chiếu hình ảnh đám lửa cháy xung quanh lối vào đường hầm, trong khi các quan chức cho biết vụ nổ do "một thiết bị nổ không xác định" gây ra.

Theo New York Times, Ukraine hy vọng có thể phá hủy một tuyến đường quan trọng mà Kiev cho là được sử dụng để vận chuyển vũ khí từ Triều Tiên tới Nga, vào thời điểm các lực lượng Ukraine ở chiến trường đang vật lộn để ngăn chặn các cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Nga.

Các đoàn tàu có thể được thay thế và đường ray có thể được sửa chữa nhanh chóng. Tuy nhiên, thiệt hại nghiêm trọng đối với đường hầm vốn phải mất hàng thập niên để xây dựng này không dễ khắc phục.

Vụ nổ thứ hai trên tuyến đường sắt thay thế gần đó xảy ra trong vòng 48 giờ. Kết hợp với các hành động phá hoại khác ở Nga và phía sau phòng tuyến của Nga ở Ukraine, các vụ nổ báo hiệu việc Kiev ngày càng triển khai các chiến thuật bất thường để hỗ trợ các lực lượng phòng vệ trước các cuộc tấn công tăng cường của Nga.

Nga và Ukraine tiếp tục giao tranh trên quy mô lớn, cả tấn công trên bộ cũng như không kích. Các quan chức Nga cáo buộc Ukraine tấn công Belgorod, một thành phố vùng biên giới của Nga, hôm 30/12/2023, khiến ít nhất 20 người thiệt mạng và hơn 100 người khác bị thương. Cuộc tấn công này được cho là đòn đáp trả của Ukraine sau cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn của Nga vào các thành phố của Ukraine một ngày trước đó.

Tuy nhiên, chiến thuật du kích, bao gồm hoạt động phá hoại, đột kích, làm nổ tung các kho đạn dược, đường ống dẫn dầu và đường sắt, ngày càng trở nên quan trọng hơn khi hai bên không đạt được những bước tiến đáng kể trên chiến trường.

"Cuộc chiến ở Ukraine đang thay đổi khi Ukraine tăng số lượng các hoạt động du kích chống lại lực lượng Nga và giảm các hoạt động tác chiến thông thường", Seth G. Jones, nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, từng là cố vấn cho tư lệnh Lực lượng Tác chiến Đặc nhiệm của Mỹ tại Afghanistan, cho biết.

Trung tâm Kháng chiến Quốc gia Ukraine, đơn vị được quân đội Ukraine thành lập để huấn luyện và điều phối các mạng lưới ở các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát, cho biết Nga đang huy động ngày càng nhiều lực lượng tinh nhuệ để xóa sổ các nhóm phá hoại ngầm.

Các du kích Ukraine tuyên bố cho nổ tung một đoàn tàu chở hàng vào ngày 15/12/2023 khi đoàn tàu đang vận chuyển đạn dược và nhiên liệu từ Crimea, khu vực do Nga kiểm soát, đến Melitopol ở miền Nam Ukraine.

Các cuộc tấn công trước đó nhằm vào các tuyến đường sắt bên ngoài dãy núi Ural, một rào cản tự nhiên giữ an toàn cho phần lớn cơ sở hạ tầng quân sự quan trọng của Nga trước các cuộc tấn công của đối thủ, đã cho thấy phần nào chiến thuật du kích của Ukraine và cách chúng có thể gây ra những tác động to lớn.

Mặc dù các quan chức Ukraine thường ít khi công khai lên tiếng về các hoạt động tấn công trong lãnh thổ Nga, nhưng lần này họ muốn Điện Kremlin biết ai đứng đằng sau các vụ tấn công.

"Các cơ quan của Nga nên làm quen với thực tế là người của chúng tôi có mặt ở khắp mọi nơi", một quan chức cấp cao của cơ quan tình báo Ukraine (SBU) cho biết sau vụ tấn công vào tuyến đường sắt thứ hai, đồng thời cung cấp thông tin chi tiết về cuộc tấn công.

Cơ quan an ninh Nga (FSB) ngay sau đó tuyên bố bắt giữ hai người bị nghi ngờ có liên quan tới một số vụ tấn công của Kiev, trong đó có một người mà FSB cho rằng đã cài mìn trên tàu và phát nổ trong đường hầm.

Cơ quan đường sắt Nga tuyên bố 120 công nhân đã dọn sạch đường hầm trong vài ngày và hoạt động di chuyển đường sắt đã trở lại bình thường. Trong khi đó, các quan chức tình báo Ukraine cho biết Nga có thể mất nhiều tháng để khôi phục lại hoạt động bình thường của đường hầm.

Đường sắt đóng vai trò rất quan trọng đối với cả Nga và Ukraine vì chúng được thiết kế để trở thành xương sống của hệ thống hậu cần từ thời Liên Xô. Theo Emily Ferris, nhà nghiên cứu về Nga tại Viện RUSI ở Anh, các cuộc tấn công táo bạo vào đường hầm ở vùng Viễn Đông của Nga có thể sẽ là mối lo ngại đặc biệt đối với Điện Kremlin.

"Đây là điều khiến Nga bận tâm trong hơn một thế kỷ: Làm thế nào để đảm bảo an toàn cho những tuyến đường sắt dài và dễ bị tổn thương này", bà Ferris nói.

Hiện có hai tuyến đường sắt bao phủ vùng đất rộng lớn của Nga: tuyến xuyên Siberia, trải dài 9.200km từ Vladivostok đến Moscow và tuyến Baikal - Amur mới hơn, chạy từ khu vực gần Thái Bình Dương qua 4.100km trước khi kết nối với tuyến Siberia.

Đây cũng là những tuyến đường sắt nối Nga với Trung Quốc. Trong bối cảnh thương mại với Bắc Kinh gia tăng, các tuyến này trở nên quan trọng hơn đối với Nga, cả về kinh tế và quân sự. Tuy nhiên, việc bảo vệ các tuyến đường sắt cũng đặt ra thách thức vì chúng băng qua vùng đồng bằng Siberia, những khu rừng rậm rạp và những thảo nguyên rộng lớn.

Trong khi đó, các hệ thống đường sắt liên kết của Nga và Belarus đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển nhanh chóng quân nhân và trang thiết bị giữa hai nước, cho phép Belarus đóng vai trò là "bàn đạp" cho chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine.

Chuyên gia Ferris nhận định, các cuộc tấn công nhằm vào mạng lưới đường sắt đã làm tăng thêm khó khăn về hậu cần của Nga trong những ngày đầu của cuộc chiến và góp phần khiến Moscow thất bại trong chiến dịch tấn công Kiev.

Vào tháng 11/2023, cơ quan tình báo quân đội Anh xác nhận: "17 tháng sau khi sự cố đầu tiên được báo cáo, việc phá hoại đường sắt Nga tiếp tục là một thách thức đáng kể đối với chính quyền Nga".

Cơ quan tình báo quân sự Ukraine cuối tháng trước cho biết các đặc vụ của họ đang nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng đường sắt trên khắp lãnh thổ Nga, đồng thời nhận trách nhiệm về một loạt vụ hỏa hoạn đã phá hủy các công trình được Nga sử dụng để chứa các thiết bị nhạy cảm.