Ukraine hủy bỏ hợp tác quốc phòng với Nga: Lợi bất cập hại

Thực trạng không sáng sủa

Sau khi Liên Xô tan rã, Ukraine thừa hưởng 3.594 cơ sở công nghiệp quốc phòng lớn nhỏ và các viện nghiên cứu Quân sự với hơn 4 triệu công nhân viên. Đến năm 1997, số lượng các cơ sở phục vụ ngành công nghiệp quốc phòng giảm khoảng 5 lần, tỷ trọng công nghiệp quốc phòng trong sản xuất công nghiệp Ukraine nói chung giảm từ 35% xuống 6%. Đến 2010, số cơ sở công nghiệp quốc phòng thực sự hoạt động chỉ còn 143.

Hiện hơn 400 cơ sở công nghiệp quốc phòng của Nga (1/3) có sự liên kết chặt chẽ với các cơ sở công nghiệp quốc phòng của Ukraine. Tuy số cơ sở công nghiệp quốc phòng không còn nhiều như trước nhưng theo số liệu 2011, Ukraine, vẫn là nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ 12 trên thế giới. Theo Ukrexport, năm 2013, 45% sản phẩm quốc phòng của Ukraine được xuất sang châu Á, 30% sang các nước SNG.

Triển vọng bị cắt đứt

Theo Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Nga Denis Maturov, số liệu tính đến tháng 4/2014, hợp tác công nghiệp và công nghiệp quốc phòng Nga - Ukraine có tổng kim ngạch 15 tỷ USD, tương ứng với 8,2% GDP của Ukraine với sự tham gia của 1.330 cơ sở công nghiệp và công nghiệp quốc phòng của cả hai nước.

Về công nghiệp quốc phòng, Nga nhập từ Ukraine trang thiết bị phục vụ gần như tất cả các loại vũ khí và các ngành kỹ thuật quân sự. Ví dụ như Tổ hợp Iudzmas, cung cấp trang thiết bị cho tên lửa vượt đại châu mang đầu đạn hạt nhân SS-18, SS-9, tên lửa đẩy trong lĩnh vực vũ trụ Đnhepr, Zenhit, hệ thống dẫn và điều khiển UR-1000N..., hay Tổ hợp Motor Sich («Мотор Сич» ), cung cấp động cơ cho máy bay, trực thăng như động cơ TVZ-117, Vk-2500 ( Mi-26, ka-31, 32, 52 Mi-8, Mi-24, Mi-28H, Mi-35), động cơ tuốc-bin R-95-300 dùng cho tên lửa có cánh S-55, S-55 CM, tên lửa biển 3M10, 3M24.

Binh sỹ Ukraine gác tại chốt quân sự ở Popasna, vùng Donetsk ngày 18/8. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Hệ thống thủy lực và giảm tốc của Su-27, Su-30, Su-35, Su-34 cũng do Ukraine sản xuất. Nhà máy Zoria-Masproekt cung cấp trang thiết bị, tuốc-bin khí và giảm tốc cho tàu hộ vệ mẫu 22350 mới nhất của Nga. Nhà máy Photopribor ở Cherkat, Arsenal ở Kiev, Lorta ở Lvov cung cấp hệ thống dẫn của tên lửa, máy bay, xe tăng…

Hợp đồng sản xuất máy bay vận tải AN-70 tại nhà máy Antonov cũng là vấn đề lớn. Từ nay đến 2020, theo hợp đồng, Ukraine sẽ cung cấp cho Nga 60 máy bay loại này. Chiều ngược lại, theo Giám đốc trung tâm phân tích chiến lược và công nghệ Ruslan Pukhov, gần như số lượng lớn khí tài do Ukraine sản xuất đều có cơ sở đặt tại Nga (chiếm hơn 70%), trừ xe tăng T-80, xe bọc thép Oplot và một số phương tiện vận chuyển cũ kỹ khác là Ukraine tự sản xuất. Do vậy, sự ngưng trệ hợp tác song phương Nga – Ukraine trong lĩnh vực này sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển công nghiệp - quốc phòng của cả hai nước trong vòng 5-6 năm. Tuy nhiên, so với quy mô nền kinh tế, Ukraine, chắc chắn bị ảnh hưởng lớn hơn rất nhiều.

Tương lai khó khăn cho Ukraine

Ukraine hiện có hợp tác kỹ thuật quân sự với 45 nước trên thế giới. Tuy nhiên, tỷ trọng thị trường Nga chiếm đến 60%. Hầu như tất cả các xí nghiệp quốc phòng Ukraine đều hoạt đồng gắn với các hợp đồng của Nga. Theo chuyên gia phân tích quân sự Badrac, ngành tên lửa hàng không vũ trụ Ukraine sẽ gặp khó khăn nhất vì gần 80% sản phẩm của nước này được xuất sang Nga.

Khó khăn của Ukraine còn nhân đôi bởi nước này không có chính sách hỗ trợ mua (nhà nước Ukraine không cấp tín dụng cho bên mua như Nga).

Để thoát khỏi khó khăn, chắc chắn các cơ sở công nghiệp quốc phòng sẽ chuyển sang hợp tác với Mỹ và châu Âu (ví dụ sản xuất tên lửa mang Antares với Mỹ, Vega với châu Âu). Ngành công nghiệp tên lửa của Ukraine khá phát triển, nhất là công nghiệp sản xuất tên lửa-mục tiêu. Ukraine hoàn toàn có khả năng chuyển sang cung cấp tên lửa cho hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ và điều này làm Nga rất lo lắng.

Ukraine cũng rất có uy tín trong lĩnh vực bảo dưỡng và sửa chữa tên lửa. Kazakhstan từng cho rằng, Ukraine bảo trì S-300 tốt hơn Nga nhiều, do vậy thị trường xuất khẩu của Ukraine sang SNG cũng sẽ không bị ảnh hưởng lớn. Nó vẫn có khả năng mang lại doanh thu tầm 300 triệu USD/năm.

Với châu Á, bạn hàng lớn của Ukraine là Pakistan. Nước này đã mua của Ukraine 320 chiếc xe tăng T-80. Do vậy, trong lĩnh vực này Ukraine ít chịu ảnh hưởng từ Nga.

Tuy nhiên, về tổng thể, theo Vladimir Koziulin - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu chính trị Nga về vũ khí thông thường, với việc đơn phương huỷ bỏ các thoả thuận hợp tác công nghiệp - quốc phòng với Nga, Ukraine đang từng bước tự tay phá huỷ ngành công nghiệp này, dù trong một số lĩnh vực Ukraine vẫn đang tiếp tục hợp tác với Belarus, Armenia và xuất khẩu vũ khí sang châu Á.

Ví dụ rõ rệt nhất là những gì đang diễn ra với Tổ hợp Iudzmas - tổ hợp bao gồm 30 nhà máy công nghiệp - quốc phòng Ukraine. Sau khi ngừng hợp tác với Nga vào năm 2014, tổ hợp này lỗ hơn 1,2 tỷ Given. Hiện Iudzmas không có đơn đặt hàng, tài khoản trống rỗng và đang đứng trước nguy cơ ngừng hoạt động. Đây cũng là tình cảnh chung của nhiều Tổ hợp và nhà máy công nghiệp quốc phòng của Ukraine hiện nay.

Theo Đồng Tâm (lược dịch)

Thế giới và Việt Nam