Ukraine cảnh báo thảm kịch sau vụ đập chiến lược bị đánh sập

Đập Nova Kakhovka nằm trên thượng nguồn sông Dnipro ở phía nam Ukraine đã bị vỡ vào sáng 6/6. Các video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy những vụ nổ dữ dội xung quanh đập, khiến nước ồ ạt tràn qua. Đập cao 30m và dài 3,2km, được xây dựng vào năm 1956 trên sông Dnipro.

Công ty Ukrhydroenergo của Ukraine, đơn vị chịu trách nhiệm vận hành đập Kakhovka và nhà máy thủy điện cùng tên, xác nhận cả đập và nhà máy thủy điện "đã bị phá hủy hoàn toàn do vụ nổ phòng máy từ bên trong". Ukrhydroenergo cho biết nhà máy "không thể phục hồi" và "lực lượng Nga đã cho nổ tung" đập trong đêm.

Đập Nova Kakhovka là nguồn cung cấp nước cho bán đảo Crimea, khu vực sáp nhập vào Nga năm 2014, và cho nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, khu vực hiện nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Cả Nga và Ukraine đều cáo buộc nhau làm nổ đập Nova Kakhovka vào sáng nay.

"Việc đập Kakhovka bị phá hủy là thảm họa nhân tạo lớn nhất trên thế giới trong những thập niên gần đây, hủy hoại môi trường và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của hàng trăm nghìn người trong những năm tới", Andriy Yermak, chánh văn phòng tổng thống Ukraine, tuyên bố trên Telegram.

Anton Gerashchenko, cựu bộ trưởng và là cố vấn của Bộ Nội vụ Ukraine, ước tính khoảng 16.000 người có thể bị ảnh hưởng bởi lũ lụt sau vụ vỡ đập Nova Kakhovka.

"Quân đội Nga đã thực hiện một hành động khủng bố khác. Họ đã cho nổ tung nhà máy thủy điện Kakhovka. Mực nước sẽ lên đến mức nguy hiểm trong 5 giờ nữa. Quá trình sơ tán người dân trong khu vực nguy hiểm đã bắt đầu", Oleksandr Prokudin, người đứng đầu chính quyền quân sự Kherson do Ukraine bổ nhiệm, cho biết trong một video trên Telegram.

Ông Prokudin kêu gọi người dân sinh sống dọc theo bờ đông của sông Dnipro "rời khỏi khu vực nguy hiểm ngay lập tức". Video quay bằng máy bay không người lái cho thấy nước tuôn xối xả từ một lỗ thủng khá lớn trên đập Kakhovka.

Vladimir Leontiev, thị trưởng thành phố Nova Kakhovka do Nga bổ nhiệm, gọi vụ phá hủy đập Kakhovka là "cuộc tấn công khủng bố nghiêm trọng".

"Vào lúc 2h, các cuộc tấn công liên tục đã nổ ra nhằm vào nhà máy thủy điện Kakhovka, phá hủy các cửa van. Kết quả là, nước từ hồ chứa Kakhovka bắt đầu tràn xuống hạ lưu một cách không kiểm soát", ông Leontiev nói,

Renat Karchaa, cố vấn Tổng giám đốc Tập đoàn năng lượng hạt nhân Nga Rosenergoatom, trước đó cảnh báo nếu đập Nova Kakhovka bị vỡ, các đường dây điện cấp cho nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia ở miền Nam Ukraine sẽ bị ngập. Kịch bản này sẽ "dẫn đến vấn đề cho nhà máy và gây nguy cơ mất an toàn hạt nhân".

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế hôm nay thông báo các chuyên gia của họ đang "theo dõi chặt chẽ tình hình" sau vụ đập Kakhovka bị vỡ. Trong khi đó, cơ quan hạt nhân Ukraine nói rằng việc phá hủy đập có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho nhà máy hạt nhân, nhưng tình hình đang được kiểm soát.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố, việc phá hủy đập Nova Kakhovka cho thấy người Nga "phải bị trục xuất khỏi mọi ngóc ngách trên lãnh thổ Ukraine". Ông Zelensky đã triệu tập cuộc họp của Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine sau vụ vỡ đập.

Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cảnh báo việc đập Nova Kakhovka bị phá hủy "có nguy cơ gây ra thảm họa môi trường" cho khu vực phía nam. Các nhà chức trách Ukraine đang chạy đua để sơ tán cư dân khỏi vùng lũ lụt và đánh giá mức độ thiệt hại.

Đập Kakhovka bị vỡ có thể tạo ra "bức tường nước" khổng lồ, khiến các khu dân cư về phía tỉnh Kherson, miền Nam Ukraine bị ngập lụt. Trong khi đó, đây là khu vực các lực lượng Ukraine hy vọng sẽ giành lại quyền kiểm soát trong cuộc phản công quy mô lớn. Đập Kakhovka bị vỡ cũng sẽ phá hủy hệ thống kênh tưới tiêu cho phần lớn miền Nam Ukraine, bao gồm bán đảo Crimea.

Tỉnh Kherson ở miền Nam Ukraine được coi là mắt xích quan trọng trong chiến lược của Nga nhằm lập hành lang trên bộ từ bán đảo Crimea đến miền Đông và miền Nam Ukraine. Nga kiểm soát hầu hết Kherson từ đầu năm 2022, không lâu sau khi mở chiến dịch quân sự ở Ukraine. Kherson cũng là một trong 4 tỉnh Ukraine mà Nga tuyên bố sáp nhập vào năm ngoái, bất chấp sự phản đối của Kiev.