“Trinh nữ trong băng” đang cầu cứu

Juanita được nhà nhân chủng học người Mĩ Johan Reinhard tìm thấy năm 1995 trên đỉnh Ampato cao 6310m thuộc dãy Andes, gần thành phố Arequipa của Peru. “Đó là một thi thể nhỏ được bọc kín, kẹt trong  lớp băng đá đang tan ở sườn núi, có gương mặt khô quắt với hàm răng trắng và đôi mắt trống rỗng.” – Reinhard kể lại. Khi được tìm ra, xác ướp được gói kín bằng loại vải dệt rất cầu kì, nằm co quắp giữa những mảnh gốm vỡ, xương lạc đà, bắp ngô, quần áo... và một bức tượng thần nhỏ.

Các nhà khoa học kết luận đây là một cô bé người Inca khoảng 12 - 14 tuổi, đã chết 500 năm trước khi trở thành nạn nhân của tập tục hiến tế thần núi cùng với 2 đứa bé trai khác (xác ướp của chúng cũng được phát hiện không lâu sau đó). Ba đứa trẻ mặc quần áo đẹp, đội mũ lông sặc sỡ, được đưa rước lên đỉnh núi rồi bị chôn sống cùng với những đồ hiến tế khác như thực phẩm, gốm, vải vóc, bùa và tượng thần. Đỉnh núi Ampato lạnh giá đã bao phủ chúng trong băng tuyết yên tĩnh hàng trăm năm nay, giữ chúng nguyên vẹn một cách đáng kinh ngạc.

“Nếu miệng núi lửa Nevado Sabancaya không hoạt động dữ dội làm tan băng đá thì chúng tôi cũng không thể tìm được 3 đứa trẻ xấu số này”, Reinhard cho biết.

Juanita là xác ướp hoàn thiện nhất từng được tìm thấy ở Peru. Da thịt và nội tạng của cô chỉ bị đóng băng chứ không khô quắt như xác ướp thường, cho phép giới sinh học nghiên cứu những đặc điểm về cơ thể, sức khỏe, chế độ dinh dưỡng và tập tục ăn uống của Juanita nói riêng và tộc người Inca nói chung. Những đồ hiến tế được tìm thấy nguyên vẹn có thể cung cấp nhiều khám phá mới về kĩ thuật thủ công và văn hóa của đế chế còn nhiều bí ẩn này. Juanita quý giá đối với giới khoa học đến nỗi, họ tặng cho cô cái tên thật mĩ miều – “trinh nữ trong băng”.

Ngay khi mới được phát hiện, Juanita đã bị ảnh hưởng xấu bởi lúc đó trên đỉnh Ampato gió mạnh và mờ mịt bụi tro núi lửa. Trong quá trình nghiên cứu xác ướp cũng bị di chuyển nhiều lần, trong đó chuyến đi xa nhất là tới Mĩ năm 1996 và Nhật Bản năm 1999. Nhưng nghiêm trọng nhất là, bảo tàng thành phố Arequipa, Peru nơi bảo quản Juanita lại có cơ sở vật chất thiết bị quá nghèo nàn và trình độ yếu kém. Hệ quả là tình trạng của “trinh nữ trong băng” nổi tiếng đang xấu đi từng ngày, rõ nhất là nước da ngày càng xám xịt.

Theo Hilda Vidal của Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia, việc di chuyển xác ướp lúc này chỉ làm sự việc thêm tồi tệ, vì Bảo tàng đã “trót” một lần hạ nhiệt quan tài kính xuống quá thấp khiến xác ướp đóng băng, nếu tạm thời cắt các điều kiện bảo quản để di chuyển thì cái xác sẽ tan băng nhưng cũng sẽ mủn ra. “Lúc này bất cứ thay đổi nhỏ nào về nhiệt độ cũng hết sức mạo hiểm.” - Vidal nhận định.

Gần đây vấn đề càng phức tạp khi độ ẩm bên trong quan tài trở nên quá cao. Các nhà chức trách của Peru được cảnh báo rằng, nếu không được khắc phục kịp thời, “Trinh nữ trong băng” sẽ bị hủy hoại hoàn toàn trong 5 năm tới.

Ngọc Nga (tổng hợp)