Tranh cãi việc ông Trump dọa “qua mặt” quốc hội để xây tường biên giới

“Chúng ta phải xây dựng bức tường. Đó là vì sự an toàn, vì an ninh của đất nước chúng ta”, Tổng thống Donald Trump nói với các phóng viên trước khi ông rời Nhà Trắng để tới Trại David hôm qua 6/1.

Nhà lãnh đạo Mỹ một lần nữa cảnh báo rằng ông có thể ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để xây dựng bức tường ngăn biên giới với Mexico mà không cần sự phê chuẩn của Quốc hội.

“Tôi có thể tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, phụ thuộc vào những gì sẽ diễn ra trong vài ngày tới”, ông Trump cho biết.

Tuyên bố của Tổng thống Trump được đưa ra trong bối cảnh chính phủ Mỹ đã phải đóng cửa một phần từ ngày 22/12/2018 do mâu thuẫn giữa quốc hội và tổng thống về ngân sách dành cho kế hoạch xây tường biên giới phía nam. Ông chủ Nhà Trắng và các nghị sĩ đã gặp bế tắc trong việc đạt được thỏa thuận xây tường biên giới. Trong khi Tổng thống Trump đề xuất khoản ngân sách 5,6 tỷ USD, các thượng nghị sĩ Dân chủ chỉ nhất trí chi 1,3 tỷ USD cho kế hoạch này.

Kế hoạch xây bức tường dọc biên giới dài 3.200 km giữa Mỹ và Mexico là ưu tiên trọng tâm trong chiến dịch tranh cử của ông Trump năm 2016. Theo nhà lãnh đạo Mỹ, bức tường này sẽ ngăn dòng người nhập cư trái phép, tội phạm, tình trạng buôn lậu và buôn bán ma túy từ Mexico vào Mỹ.

Những người chỉ trích thuộc đảng Dân chủ cho rằng việc ông Trump muốn xây tường biên giới chỉ là cách để ông đánh lạc hướng dư luận khỏi các vấn đề nhập cư phức tạp hơn và để ông lôi kéo sự ủng hộ của phe bảo thủ. Tuy nhiên, Tổng thống Trump khẳng định việc ông ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia hoàn toàn vì an ninh của nước Mỹ.

Phát biểu hôm 4/1, Tổng thống Trump nói rằng việc đóng cửa chính phủ có thể kéo dài tới vài tháng, thậm chí vài năm. Ông cũng đưa ra đề xuất dựng tường biên giới bằng thép, thay vì bê tông.

“Hàng rào hay bức tường có thể làm bằng thép thay vì bê tông nếu điều đó hiệu quả hơn. Tôi có ý định gọi cho lãnh đạo hiệp hội thép Mỹ và một số công ty thép để nhờ họ cho xem những tấm thép hoặc bản thiết kế. Chúng tôi sẽ sử dụng chúng làm hàng rào của chúng tôi”, ông Trump nói.

Việc chính phủ Mỹ đóng cửa đã khiến 800.000 nhân viên liên bang tạm thời nghỉ việc hoặc đi làm không lương. Nhiều nhà thầu liên bang cũng bị thiệt hại về tài chính trong đợt đóng cửa chính phủ Mỹ lần này.

Thẩm quyền của tổng thống

Bằng việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, Nhà Trắng cho rằng cơ quan này có thể nhận được tiền để xây tường biên giới mà không cần thông qua quốc hội. Đạo luật Tình trạng Khẩn cấp Quốc gia năm 1976 cho phép tổng thống Mỹ có quyền hành động đơn phương khi xảy ra khủng hoảng.

Tuy nhiên, đạo luật trên cũng quy định về sự kiểm tra của quốc hội và với việc đảng Dân chủ nắm quyền kiểm soát Hạ viện như hiện nay, bất kỳ nỗ lực nào của Tổng thống Trump nhằm qua mặt quốc hội để xây tường biên giới cũng sẽ vấp phải thách thức mạnh mẽ về mặt pháp lý, thậm chí có thể đẩy nước Mỹ vào cuộc khủng hoảng hiến pháp.

Về lý thuyết, Tổng thống Trump có thể huy động lực lượng quân sự xây dựng các dự án sau khi ban bố tình trạng khẩn cấp. Tuy nhiên, khoản tiền để thực hiện các dự án này sẽ được lấy từ Bộ Quốc phòng và rốt cuộc đảng Dân chủ cũng sẽ vào cuộc để can thiệp về mặt pháp lý.

Trong cuộc phỏng vấn với kênh ABC hôm 6/1, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Hạ viện Mỹ Adam Smith, một thành viên của đảng Dân chủ, đã được hỏi rằng: “Liệu Tổng thống Trump có khả năng và thẩm quyền để ban bố tình trạng khẩn cấp và yêu cầu quân đội xây dựng bức tường hay không?”.

“Đáng tiếc, câu trả lời cho câu trả lời trên là có. Có điều khoản trong luật cho phép tổng thống ban bố tình trạng khẩn cấp. Điều này đã được thực hiện nhiều lần trước đây, nhưng chủ yếu là để xây dựng các cơ sở tại Afghanistan và Iraq. Trong trường hợp này, tôi nghĩ tổng thống sẽ phải sẵn sàng đối mặt với câu hỏi đầy thách thức rằng, tình trạng khẩn cấp ở chỗ nào? Anh phải xác định xem thế nào là khẩn cấp thì mới ban bố được. Nếu không xác định được, việc sử dụng tiền của Bộ Quốc phòng sẽ trở thành điều khủng khiếp”, ông Smith nói, đồng thời cảnh báo về việc Tổng thống Trump có thể đang chính trị hóa quân đội Mỹ.

Các nhà lập pháp ở cả hai đảng đều hoài nghi về khả năng Tổng thống Trump có thể giải quyết tình trạng bế tắc ngân sách hiện nay bằng việc qua mặt quốc hôi để ban bố tình trạng khẩn cấp. Một số nghị sĩ Dân chủ đã đặt câu hỏi về tính hợp pháp của việc ban bố tình trạng khẩn cấp, trong khi các nghị sĩ Cộng hòa cho rằng tổng thống không nên sử dụng quá nhiều quyền hành pháp để xây tường.

“Tôi không biết ông Trump đang dựa trên cơ sở nào, nhưng ông ấy sẽ phải đối mặt với nhiều vụ kiện nếu ông ấy phớt lờ pháp luật, phớt lờ truyền thống và một mực thực hiện kế hoạch của mình mà không suy tính. Ông ấy sẽ phải đối mặt với thách thức nếu ông ấy vượt quá giới hạn so với những gì pháp luật quy định về trách nhiệm của một vị tổng tư lệnh quân đội”, Thượng nghị sĩ Dick Durbin nói với CBS.

Thượng nghị sĩ Dân chủ bang California Adam Schiff nhận định với CNN rằng ông không nghĩ Tổng thống Trump có thể sử dụng quyền lực khẩn cấp để xây dựng bức tường biên giới với Mexico.

“Nhìn xem, nếu (cựu tổng thống Mỹ) Harry Truman không thể quốc hữu hóa ngành công nghiệp thép trong thời kỳ chiến tranh, tổng thống bây giờ cũng không có thẩm quyền để ban bố tình trạng khẩn cấp và xây dựng bức tường hàng tỷ USD ở biên giới. Do vậy đây là ý tưởng bất khả thi”, ông Schiff nói.

Trả lời phỏng vấn Fox News hôm qua, khi được hỏi lệnh tình trạng khẩn cấp của tổng thống có khả thi hay không, Thư ký báo chí Nhà Trắng Sarah Sander nói: “Bất kể hành động nào của tổng thống chắc chắn cũng sẽ hợp pháp và chúng tôi sẽ xem xét mọi phương án có thể. Đây là những điều mà tổng thống xem là thực sự nghiêm túc, điều mà ông rất tâm huyết và sẽ không dừng lại cho tới khi ông tìm ra cách tốt nhất nhằm đảm bảo rằng chúng ta có thể làm cho nước Mỹ an toàn hơn”.

Thành Đạt

Tổng hợp