Tổng thống Zelensky nỗ lực vực dậy đất nước giữa chiến sự

Một đoàn xe không biển số băng qua bãi cỏ lầy lội cạnh một sân chơi. Trên chiếc đu quay, lũ trẻ ngừng chơi và quay tròn. Những người khác, cha mẹ và những cư dân của thị trấn phía đông nam này, tụ tập xung quanh với vẻ tò mò. Cửa xe mở tung, và những nhân viên bảo vệ được trang bị vũ khí hạng nặng trong bộ đồ chiến trường với vẻ mệt mỏi, bước ra.

Và đúng như dự đoán, có một nhân vật nổi tiếng bước ra sau: Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nhà lãnh đạo thời chiến và là nhà lãnh đạo tinh thần của đất nước.

Trong tuần qua, ông Zelensky đã di chuyển khắp đất nước trong chuyến tàu kéo dài 48 giờ để tập hợp và khích lệ những binh sĩ đang chiến đấu với lực lượng Nga.

Và ông cũng mang một nhiệm vụ quan trọng không kém: vực dậy các cộng đồng dân cư vốn thất vọng và mệt mỏi vì thường xuyên bị kẹt trong làn bom đạn. Tại đây, cách tiền tuyến khoảng 50 km, Tổng thống Zelensky đã có mặt để tận mắt chứng kiến sự tàn phá của chiến tranh.

Các cuộc tấn công xảy ra chỉ cách sân chơi và vòng quay ngựa gỗ vài bước chân. Đối với Zaporizhia, cuộc tấn công là một lời nhắc nhở rõ ràng về các mối đe dọa mà nhiều người Ukraine phải đối mặt hàng ngày khi chiến sự khốc liệt ngày càng leo thang.

Nhưng với cuộc xung đột hiện đã bước sang năm thứ hai, Tổng thống Zelensky lo ngại, cả thế giới bên ngoài và những người Ukraine ở xa chiến tuyến đang bắt đầu trở nên "tê liệt" trước thực tế chiến tranh khắc nghiệt hàng ngày.

Và thế là ông quyết định phải đi - để trấn an, động viên, an ủi.

Thực tế khốc liệt của chiến tranh hiện đại

"Cảm ơn vì các bạn không chỉ gặp tôi ở thủ đô", ông Zelensky nói với các nhà báo của hãng tin AP, những người đã đi cùng ông trên chuyến tàu đến với các vùng dân cư.

Ông Zelensky hiếm khi đi cùng các phóng viên và văn phòng Tổng thống cho biết chuyến đi 2 đêm cùng với các nhà báo AP với ông là chuyến đi dài nhất trong nước kể từ khi chiến sự nổ ra hồi tháng 2/2022.

Trong năm qua, ông Zelensky đã đóng vai trò là gương mặt đại diện cho sự phản kháng mạnh mẽ bất ngờ của Ukraine chống lại các lực lượng Nga. Được  phương Tây hỗ trợ hàng tỷ USD viện trợ vũ khí quân sự, Ukraine đã nhiều lần đẩy lùi lực lượng Nga, bao gồm cả việc ngăn chặn nỗ lực giành quyền kiểm soát thủ đô Kiev trong những ngày đầu của cuộc chiến.

Động thái đó đã dẫn đến điều mà ông Zelensky coi là "thực tế khốc liệt của chiến tranh hiện đại": chia đôi đất nước giữa một bên là các quán cà phê và nhà hàng chật kín người và một bên là những trận chiến khốc liệt, chết chóc ở miền Đông và nhiều nơi khác dọc theo biên giới rộng lớn của Ukraine với Nga.

"Thật mừng khi trẻ em, gia đình, mọi người vẫn yêu cuộc sống. Thật tuyệt khi những người lính của chúng ta đang nỗ lực mang lại cuộc sống bình thường cho người dân", ông nói. "Nhưng nhìn từ một khía cạnh khác, nó rất nguy hiểm".

Theo nhà lãnh đạo này, nguy hiểm vì những người lính ở tiền tuyến có thể mất động lực nếu họ cảm thấy đồng bào của mình đang chuyển sự chú ý sang nơi khác. Nguy hiểm vì một số người Ukraine dường như đã mất cảnh giác về những rủi ro vẫn còn ở phía trước.

Ông nói rằng, việc người dân phớt lờ còi báo động không kích và không xuống hầm trú bom đã trở thành một "thói quen tự nhiên". Ông so sánh nó với cách nhiều người mất cảnh giác trước làn sóng lây nhiễm Covid-19 thứ hai trên khắp thế giới.

Ông Zelensky không sai. Khoảnh khắc trước khi đoàn của ông đến khu chung cư ở Zaporizhia, còi báo động không kích vang lên khắp thành phố. Không ai chạy trốn. Thậm chí dường như không ai lo sợ gì.

Chuyến đi của ông Zelensky trên khắp Ukraine được giữ bí mật tuyệt đối. Cũng không ai rõ nơi ở chính xác của ông.

Lịch trình được tiết lộ sau chuyến đi cho thấy những chuyến đi dày đặc. Ông rời Kiev vào tối 26/3 để thực hiện chuyến tàu xuyên đêm kéo dài 10 giờ đến phía đông nam của đất nước. Ở đó, ông đã có những chuyến thăm riêng rẻ đến các binh sĩ ở tiền tuyến, trao huy chương cho những người lính đang điều trị tại một bệnh viện địa phương và thảo luận với người đứng đầu cơ quan năng lượng nguyên tử của Liên hợp quốc về một nhà máy điện quan trọng chiến lược đã phải đối mặt với các cuộc tấn công liên tục.

Tổng thống thời chiến

Hầu hết các hoạt động di chuyển của ông Zelensky được thực hiện bằng tàu hỏa. Ông làm việc từ một toa xe được trang bị đặc biệt mà khi nhìn từ bên ngoài thì không thể phân biệt được với hàng loạt toa xe lửa của nhà nước Ukraine thường xuyên chạy dọc khắp đất nước rộng lớn.

Trong suốt cuộc chiến, hệ thống đường sắt của Ukraine là huyết mạch quan trọng để vận chuyển người và hàng hóa vào thời điểm giao thông hàng không thương mại bị ngừng hoạt động trong khi hệ thống đường bộ nguy hiểm hoặc khó đoán định. Các chuyến tàu chạy đúng lịch trình bất chấp chiến sự đang bao trùm đất nước.

Tuy nhiên, vị tổng thống này cho biết đôi khi thấy rất khó chịu với những hạn chế đi kèm với việc trở thành một nhà lãnh đạo thời chiến. Gần đây sau khi phàn nàn về thị lực mờ dần, ông đã đến gặp người đứng đầu bộ phận an ninh  để xem liệu mình có thể ra ngoài hít thở không khí trong lành không. 

Giám đốc an ninh của ông đã lại có những ý tưởng khác. "Ok thưa ông. Hãy mở cửa sổ", ông ấy trả lời.

Ông Zelensky đến với chính trường thông qua một con đường vòng vèo. Ông ban đầu xây dựng hình ảnh với công chúng qua tư cách là một diễn viên hài rồi sau đó được bầu làm tổng thống vào năm 2019. 

Từng là một nghệ sĩ giải trí, Zelensky từ lâu đã thể hiện quan điểm thân châu Âu thông qua các tiểu phẩm và nhân vật của mình. Tuy nhiên, giờ đây, hiếm ai còn nhắc đến cái danh diễn viên hài của ông Zelensky mà chỉ gọi là "Tổng thống thời chiến". 

Không lâu sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine 1 năm trước, Tổng thống Zelensky đang ở trong hầm trú ẩn bên dưới tòa nhà chính phủ ở thủ đô Kiev nhưng giờ đây thì khác. Ông đã đến Mỹ, phát biểu trước Quốc hội nước này và đã nỗ lực thúc đẩy nhiều nhà lãnh đạo phương Tây đến thăm Ukraine trong những tháng gần đây.

Giống ông Zelensky, nhiều người trong số họ đi tàu hỏa - một phương thức di chuyển được người Ukraine mệnh danh là "Ngoại giao sắt thép". Một tấm áp phích bên trong một trong các cabin trên chuyến tàu của Zelenksy ghi rõ "hơn 300 phái đoàn đã được đưa đến 'thủ đô của lòng dũng cảm' một cách an toàn" và có ảnh của các nhà lãnh đạo thế giới trên tuyến đường sắt. Trong số đó có Tổng thống Mỹ Joe Biden, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và nhiều nhà lãnh đạo khác.

Tổng thống Zelensky có rất ít thời gian nghỉ ngơi. Ông nói rằng bản thân luôn tràn đầy năng lượng nhờ điều mà ông gọi là "những khoảnh khắc của những chiến thắng nhỏ" mang lại thời gian nghỉ ngơi sau cuộc chiến không ngừng nghỉ. 

Khi được hỏi rằng điều gì khiến ông ngạc nhiên nhất về bản thân trong năm qua, ông Zelensky chỉ cười và không trả lời. "Câu hỏi này là bất ngờ lớn nhất", ông nói. Nhưng ông thừa nhận điều này: chiến tranh đã khiến ông thay đổi rất nhiều.

"Bây giờ tôi biết điều gì là quan trọng", ông nói. "Nhà của tôi, Chúa ơi…. đất nước của tôi, vợ tôi, các con tôi và cha mẹ tôi".

Ở người con út của ông - một cậu bé gần 10 tuổi, nhà lãnh đạo này nhìn thấy một thế hệ người Ukraine mới, những người trẻ tuổi đã bị ảnh hưởng thay đổi và định hình bởi cuộc chiến mà ông tin rằng đã bắt đầu cách đây gần một thập niên với việc bán đảo Crimea sáp nhập về với Nga.

"Con trai tôi là một đứa trẻ của chiến tranh", ông Zelensky nói. "Cậu bé là một người Ukraine thực thụ, hiểu ai là kẻ thù, ai là anh hùng, ai là bạn".

Tổng thống Zelensky thừa nhận thiệt hại mà cuộc chiến đã gây ra cho người Ukraine. Ông nghe thấy được từ khắp nơi, và bản thân ông đang sống một phần trong số đó. Ông thường tỏ ra tràn đầy cảm xúc, đặc biệt là khi gặp những gia đình mất người thân.

"Mọi người đều rất xúc động vì căng thẳng", ông Zelensky nói. "Không có gì tốt trong chiến tranh. Những đứa trẻ không có tuổi thơ, không có những năm tháng đến trường, không có những khoảnh khắc của tình bạn, những khoảnh khắc của tình yêu".

Tuy nhiên, giống như khi thể hiện hy vọng và sự lạc quan khi trấn an cư dân, Tổng thống Zelensky tìm thấy "điều gì đó để hy vọng" về cuộc chiến của đất nước. Ông nói, chiến tranh đã buộc Ukraine, một nền dân chủ tương đối non trẻ, phải trưởng thành nhanh chóng và học được cách sẵn sàng chiến đấu.