Thực hư chuyện Philippines “đi đêm” với Trung Quốc

Câu chuyện lùm xùm chưa từng có trong lịch sử chính trường Philipines bắt đầu từ phòng họp Thượng viện Philippines hôm 19/9. Trong một bài phát biểu đặc quyền, Thượng nghị sỹ Antonio Trillanes IV đã cáo buộc Chủ tịch Thượng viện Juan Ponce Enrile là một tay sai của cựu Tổng thống Gloria Arroyo và đã gây áp lực thúc đẩy thông qua dự luật chia tách tỉnh Camarines Sur – được coi là có lợi cho con trai của bà Arroyo, Diosdado “Dato” Arroyo để có được “chân” nghị sỹ tại 1 trong 2 tỉnh sau khi chia tách. Do đó, ông Trillanes khẳng định đã mất lòng tin vào khả năng lãnh đạo Thượng viện của Thượng nghị sỹ Enrile.

Ngay lập tức, Chủ tịch Thượng viện Enrile đã đăng đàn phản pháo, nhưng thay vì thảo luận về Camarines Sur, ông "khui" ra chuyện ông Trillanes đã bí mật đàm phán với Trung Quốc về tranh chấp lãnh thổ giữa Manila và Bắc Kinh ở Biển Đông. Trillanes đã bỏ ra khỏi phòng họp của Thượng viện khi bị chất vấn về việc bí mật đến Bắc Kinh đàm phán.

"Ông ta không chịu được nhiệt. Ông là đồ hèn nhát", Chủ tịch Thượng viện Juan Ponce Enrile nói khi Trillanes rời phòng.

Sau đó, ông Enrile đọc to biên bản mà bà Sonia Brady – Đại sứ Philippines tại Trung Quốc lập, ghi lại cuộc gặp giữa bà và Thượng nghị sỹ Antonio Trillanes IV tại Bắc Kinh. Trong đó, ông nghị này đã gọi Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario là “kẻ phản quốc”, thậm chí muốn thay thế ông del Rosario bằng Bộ trưởng Nội vụ Mar Roxas,…

Chủ tịch thượng viện Enrile tố cáo nghị sĩ Trillanes đã tìm cách bảo vệ lợi ích của Bắc Kinh. "Ông ta chính là "bóng ma trong nhà hát" trên chính trường Philippines", Enrile so sánh và thậm chí còn đặt câu hỏi "Nghị sĩ kiểu gì vậy?".

Nhiều nghị sĩ khác trong phiên họp bày tỏ sự ủng hộ và tin tưởng vào chính sách ngoại giao mà Ngoại trưởng del Rosario thực thi. Phó Tổng thống Jejomar Binay, khi trả lời các phóng viên, cũng ca ngợi việc thi hành trách nhiệm đứng đầu ngành ngoại giao của Rosario.

Về phía Ngoại trưởng del Rosario, ông cũng gửi một thông cáo tới quốc hội, nói rằng bản thân ông đang thực thi chính sách ngoại giao mà Tổng thống đề ra. Thông cáo có đoạn: "Chúng tôi sẽ không tôn trọng những kẻ đang chia rẽ chúng ta. Chúng ta cần có một chính sách thống nhất và một đội ngũ toàn tâm toàn ý bảo vệ lợi ích quốc gia".

Theo báo chí Philippines, Thượng nghị sỹ Trillanes cho biết ông ta đã được Tổng thống “ủy quyền” tổ chức những cuộc thương lượng ngầm với các quan chức Bắc Kinh để giải quyết tranh cãi giữa hai nước về chủ quyền bãi đá ngầm Scarborough ở Biển Đông. Ông Trillanes khẳng định ông có công hạ nhiệt căng thẳng với Trung Quốc sau khi tranh chấp nổ ra vào tháng 4 và cáo buộc ông del Rosario tội “phản quốc” vì chiến thuật ngoại giao “hung hăng” của ông này. “Lúc này, không có thêm khủng hoảng tại Scarborough, song chúng ta từng bị đẩy tới sát miệng vực chiến tranh. Đó là một hành vi phản quốc (của del Rosario)”, ông Trillanes nói với AFP. Ông này nói các tuyên bố của ông del Rosario cáo buộc Trung Quốc chèn ép Philippines đã suýt đẩy hai nước lâm vào một cuộc đối đầu. Ngoài ra, ông Trillanes còn tiết lộ ông đã gặp “các quan chức hàng đầu Trung Quốc” ít nhất 15 lần ở Manila và Bắc Kinh từ tháng 5/2012.

Bê bối trên lập tức trở thành đề tài chính trị nóng bỏng ở Philippines. Và những gì cần xác thực đã được xác thực lần lượt từ người phát ngôn của Tổng thống Edwin Lacierda đến Tổng thống Benigno Aquino.

Theo tờ Sun Star, ông Aquino đã nói với các phóng viên rằng chính thượng nghị sĩ Trillanes đã tiếp cận ông đề nghị “đi đêm” với Trung Quốc và cho biết ông ta được các quan chức Trung Quốc tiếp cận và đề nghị về khả năng liệu có thể hành động như là một nhà thương thuyết ngoài luồng không.

Theo ông Aquino, ông đã chấp nhận đề nghị của ông Trillanes vì kênh ngoại giao chính thức lúc đó “rất hiếu chiến” và vì muốn giải quyết tình hình bãi cạn Scarborough một cách hòa bình. Dù các vụ “đi đêm” của ông Trillanes khiến một số thượng nghị sĩ Philippines không hài lòng nhưng ông Aquino thừa nhận nó đã giúp hạ nhiệt căng thẳng tại bãi cạn Scarborough.

“Đó là thời điểm các tàu Trung Quốc ở bãi cạn Scarborough tăng lên đến 18 chiếc, không kể số tàu con có thể lên đến 30 tàu. Con số đã giảm dần. Có lẽ, chúng ta có thể công nhận đó là công của thượng nghị sĩ Trillanes”, ông Aquino phát biểu. Tuy nhiên, Tổng thống Philippines từ chối tiết lộ các thành công khác từ những vụ “đi đêm” vì tính bí mật của chúng.

Những thừa nhận của Tổng thống đã khiến dư luận Philippines hoang mang và sôi sục. Một cựu luật sư của cựu Tổng thống Ferdinand Marcos thậm chí đã đệ đơn tố cáo ông Aquino và ông Trillanes về tội phản quốc vì các vụ “đi đêm” với Trung Quốc.

Trong đơn tố cáo có tuyên thệ dài 5 trang, luật sư Oliver Lozano khẳng định việc đưa vấn đề ra trước cơ quan chống tham nhũng sẽ chấm dứt “tranh chấp pháp lý” về tính xác thực của những đồn đoán nói rằng ông Trillanes “khao khát có sự ủng hộ của Trung Quốc cho tham vọng làm tổng thống của mình”. Ông Lozazo cũng tố cáo ông Aquino đã bật đèn xanh cho ông Trillanes để thương thuyết lén lút với các quan chức Trung Quốc về tranh chấp trên biển nhằm làm lợi cho Trung Quốc và gây thiệt hại cho Philippines.

Câu chuyện chưa có hồi kết

Bê bối hiện tại không thể không khiến người ta phải đặt câu hỏi thực ra Tổng thống Philipines đang chơi trò gì với Trung Quốc khi chỉ vài tháng trước, ông Aquino còn đang “ghi điểm” với người dân trong nước và quốc tế khi thể hiện lập trường kiên định dùng luật pháp quốc tế để giải quyết và không khoan nhượng với Bắc Kinh trong tranh chấp bãi cạn Scarborough. Thậm chí, hồi đầu tháng 9, ông Aquino còn ra sắc lệnh chính thức đổi tên vùng biển bao gồm biển Luzon cũng như các vùng lãnh hải bao quanh, khu vực bên trong và sát nách bãi đá cạn đang có tranh chấp với Trung Quốc là “biển Tây Philippines” để khẳng định chủ quyền, bất chấp sự phản đối gay gắt của Bắc Kinh.

Mà quả thật, cũng đáng để hoang mang khi mới đây, Bộ trưởng Nội vụ Mar Roxas đã được Tổng thống Aquino cử làm đặc phái viên mang thông điệp hòa bình sang gặp Phó Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhân tham dự Hội chợ Triển lãm thương mại Trung Quốc – ASEAN diễn ra tại Nam Ninh cuối tuần trước.

Theo người phát ngôn Tổng thống Philippines Edwin Lacierda, đây là cuộc gặp được phía Trung Quốc đề nghị, do ông Aquino đã bỏ lỡ cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào bởi hai bên không khớp được lịch trình tại Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Nga hồi đầu tháng 9. Cũng theo ông Lacierda, ông Tập Cận Bình đã đánh giá cao việc Tổng thống Philippiné Benigno Aquino cử ông Roxas làm đặc phái viên tới tham dự Hội chợ Triển lãm thương mại Trung Quốc – ASEAN, một việc làm cho thấy ông Aquino rất coi trọng của “việc hàn gắn mối quan hệ Philippines – Trung Quốc”. Đồng thời, ông Tập hứa sẽ chuyển thông điệp hòa bình của Tổng thống Aquino tới Chủ tịch Hồ Cẩm Đào.

Trong khi đó, Tân hoa xã ngày 21/9 dẫn lời ông Tập Cận Bình trong cuộc gặp với Bộ trưởng Nội vụ Philippines Mar Roxas cho hay, ông hy vọng mối quan hệ bị tổn thương bởi tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông với Philippines có thể cải thiện và tình hình căng thẳng sẽ không tái diễn thêm một lần nào nữa.

Thông điệp hòa bình kiểu như “Manila muốn duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc và giải quyết tranh chấp ở Biển Tây Philippines (Biển Đông) một cách hoà bình” vốn cũng không có gì xa lạ trong ngôn ngữ ngoại giao. Nhưng có một sự tình cờ trùng hợp là người được ông Aquino lựa chọn làm đặc sứ, theo đề nghị của Bắc Kinh, là Bộ trưởng Nội vụ Mar Roxas – cái tên đã được Thượng nghị sỹ Trillanes “muốn” là người thay thế Ngoại trưởng del Rosario. Và mấu chốt là ở chỗ trong cuộc đối thoại này 2 bên vẫn khẳng định chủ quyền với bãi đá cạn Scarborough/Hoàng Nham.

Trong khi đó, Phó phát ngôn Tổng thống Abigail Valte ngày 23/9 lại cho biết: “Chúng tôi nhận rằng chúng tôi…. Có một mối quan hệ đa tầng và đa lĩnh vực với Trung Quốc. Nó vượt ra ngoài vấn đề ở Biển Tây Philippines”.

Với những thông tin úp mở và nhiều chiều như thế này, hơn bao giờ hết dư luận đang chờ đợi sự khẳng định rõ ràng chính sách đối ngoại với Trung Quốc từ người đứng đầu chính phủ Philippines – Tổng thống Benigno Aquino.