Thỏa thuận Minsk đổ bể: Giờ là hiệp đấu của Mỹ?

Bản chất của thỏa thuận Minsk

Từ đầu cuộc khủng hoảng Ukraine cho đến nay, ai cũng có thể xác định được rằng,  cả Kiev và Donbass đều là những quân cờ trong cục diện này nhưng có rất ít khả năng tự quyết cho tương lai của mình.

Thế lực chi phối cục diện ở Ukraine được nhắc đến bởi ba cái tên là Nga, EU, và Mỹ. Tuy nhiên, đã không còn thời kỳ hai cực đối đầu để ba bên nói trên chia làm hai phe nữa. Thế giới đa cực và chồng chéo các lợi ích đã khiến câu chuyện Ukraine bị chi phối hỗn loạn trong các mối quan hệ là Nga - Mỹ, Nga - EU và EU - Mỹ.

Về lý thuyết, EU vẫn là đồng minh của Washington, vì thế họ sẽ phải sát cánh cùng nhau để đối phó với kẻ thù chung là Nga. Mỹ và EU, những "lão già tư bản" đã có thể hạ gục được Liên Xô rộng lớn chỉ bằng các biện pháp siết chặt, kiểm soát, làm sụp đổ kinh tế và dẫn đến đổ vỡ thể chế.

Đàm phán bốn bên gồm Tổng thống Nga, Thủ tướng Đức, Tổng thống Pháp, Tổng thống Ukraine

Mối quan hệ kinh tế Nga-EU theo kiểu đôi bên cùng có lợi, khi Nga là thị trường tiêu thụ lớn nhất sản phẩm công nghệ cao, sản phẩm công nghiệp nặng, xa xỉ phẩm và đặc biệt là nông sản... trong khi EU là nơi tiêu thụ đáng kể khí đốt, năng lượng của Nga.

Tuy nhiên khi sa chân vào cuộc khủng hoảng Ukraine, do sức ép từ Mỹ, từ sự yêu cầu cùng sát cánh trừng phạt Nga nên quan hệ kinh tế giữa EU và Nga gần như bị đóng băng. Ukraine đang khiến EU lâm vào thế khó, khi hàng hóa tồn đọng, kinh tế thâm hụt, lòng tin của người dân vào chính quyền ngày càng sút kém, thậm chí nó đã tạo nên làn sóng biểu tình chống đối các chính phủ châu Âu.

Đó là lý do mà EU muốn nhanh chóng giải quyết dứt điểm tình trạng Ukraine. Tuy nhiên, tiến lên vướng núi, trở lại mắc sông. Mỹ kiên trì lên tiếng trên lập trường ngoại giao để ràng buộc EU rằng mọi vấn đề khủng hoảng Ukraine chỉ có thể giải quyết được bằng những thỏa thuận của các bên trên bàn đàm phán.

Đó là lý do chính khiến Đức, Pháp chủ động ngoại giao con thoi để cùng Nga cho ra đời thỏa thuận Minsk lần thứ 2. Đó là cách của EU, Nga lách luật cấm vận để cứu chính mình mà Mỹ không có lý do gì bắt bẻ được.

Chẳng thế mà Minsk vừa được ký vào ngày 12/2/2015, chưa biết kết quả ra sao, nhưng Tổng thống Pháp đã nhanh nhanh chóng chóng tuyên bố giao tàu Mistral cho Nga vào tháng 3/2015.

Nhưng cũng chính vì vậy mà cả kiev lẫn quân ly khai đều không cảm thấy hài lòng. Phía ly khai dù sao cũng đang ở thế áp đảo, đường biên giới được mở rộng hơn trước nhiều và đặc biệt, họ đang vây chết cứ điểm chiến lược Debatlsevo của liên quân kiev. Còn với Kiev, thỏa thuận Minsk lần này chỉ khiến họ nổi giận mà thôi: tình thế khốn đốn hơn trước, các mục tiêu cơ bản mà chính thể Ukraine đặt ra đã mất sạch và nguy cơ bị thay thế đã hiện rõ trước mắt họ. 

Mỹ nhúng tay để Minsk thất bại?

Quân Ukraine ở Donetsk

Và theo kịch bản của Washington, các biện pháp trừng phạt theo kiểu đồng lòng nhất trí giữa EU, Mỹ sẽ đủ sức hạ gục nước Nga, đem biên giới đồng minh Mỹ đến Ukraine, trước cửa nhà của Nga.

Thỏa thuận Minsk được bày ra để các bên EU, Nga có thể đi đường vòng, vin vào cái cớ tích cực, đàm phán... để rút dần chân khỏi cuộc khủng hoảng này. Nhưng điều đó vải thưa không thể che được mắt cáo già Mỹ.

Đó là lý do vì sao Quỹ tiền tệ quốc tế IMF (do Mỹ chi phối) cất lời sẵn sàng mở hầu bao cho Kiev vay một khoản tiền kếch xù 40 tỷ USD. IMF sẽ lo gần một nửa, số còn lại là ngân hàng châu Âu và EU phải trả nốt. Ngoài ra, Quốc hội Mỹ bắt đầu xem xét việc viện trợ vũ khí hạng nặng cho Ukraine, cử thêm cố vấn quân sự.

Mỹ đã bật đèn xanh cho Kiev biết rằng họ vẫn được bao bọc và điều quan trọng nhất của Kiev lúc này là "ăn no đánh giặc". Những lời hứa của Mỹ, dù chỉ là cái bánh vẽ, chưa có thực tế, nhưng nó đủ để Kiev phải lao vào cuộc chiến bất chấp EU đã thỏa thuận Minsk với Nga. .

Tuy nhiên, ly khai Donbass không phải dạng vừa, nếu Kiev tấn công, họ đáp trả, thậm chí còn trả rất đích đáng. Donbass quyết giữ lợi thế đang có trên thực địa chiến trường: ép chặt Debatlsevo, mở rộng phạm vi kiểm soát 500km, công kích Mariupol...

Ly khai hiểu rằng nếu thỏa hiệp, nếu rút quân thì bản thân những người miền Đông nói tiếng Nga sẽ khó có thể có quyền lợi trong quốc gia này, khi mà chính phủ tối cao vẫn là Kiev - một đại diện cho sự cực đoan thân phương Tây, bài Nga.

Như vậy để thấy, khi EU đã chịu thỏa hiệp để tìm cách chấm dứt vấn đề, quyền lợi của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng, và họ lúc này Mỹ mới vào cuộc, mới tính đến chuyện bơm vũ khí, viện trợ chiến phí... Tất cả nhằm theo đuổi cuộc đối đầu với Nga đến cùng. Ukraine có thể sẽ không còn là vấn đề của UE với Nga nữa mà là vấn đề của Nga-Mỹ. Bởi lẽ, nếu Mỹ viện trợ cho Kiev thì tất nhiên, Nga cũng giúp Donbass tương xứng.

Phần tiếp theo của cục diện sẽ là cuộc so găng trực tiếp giữa Nga và Mỹ, lấy Ukraine làm võ đài. Chỉ có điều, Mỹ có phần chiếm thế thượng phong khi hiệp một, EU đã giúp Mỹ quần cho Nga mệt tơi tả và thiệt hại nhiều tỉ USD.