Quốc tế ngày càng nhận thức được tầm quan trọng của Biển Đông

Ông Đặng Đình Quý, Giám đốc Học viện Ngoại giao, phát biểu khai mạc Hội thảo. (Ảnh: Trúc Quỳnh/Tiền phong)

Kính thưa: các học giả, thưa các bạn đồng nghiệp,

Năm năm đã qua kể từ khi chúng ta tổ chức hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ nhất tháng 11 năm 2009. Năm năm qua, tình hình Biển Đông và những vấn đề liên quan đến Biển Đông đã có nhiều thay đổi. Có những thay đổi tích cực và có những thay đổi không tích cực.

Về mặt tích cực, phải kể đến các điểm chính như sau: Thứ nhất, nhận thức của cộng đồng khu vực và quốc tế về tầm quan trọng của Biển Đông đã cao hơn trước và cùng với nó là là sự gia tăng nhận thức về tầm quan trọng của việc giữ gìn hòa bình, ổn định ở Biển Đông, một sứ mệnh không chỉ là lợi ích, là trách nhiệm của các bên liên quan đến tranh chấp ở Biển Đông mà là lợi ích, là trách nhiệm của tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế. Từ một khu vực chưa được nhiều người biết đến, Biển Đông trở thành khu vực được quan tâm của cộng đồng khu vực và quốc tế, của giới cố vấn và hoạch định chính sách bao gồm cả lãnh đạo cấp cao các nước; Biển Đông trở thành “thuốc thử” đối với chiến lược và chính sách đối ngoại của các nước; “thuốc thử” đối với hòa bình và an ninh của khu vực và thế giới

Thứ hai, vì lợi ích của chính mình, cũng vì lợi ích của cả cộng đồng khu vực và quốc tế, các nước liên quan trực tiếp và gián tiếp tới Biển Đông đều có điều chỉnh chính sách, có lúc quyết đoán, có lúc táo bạo, nhưng nhìn chung là đều kiềm chế, không để xảy ra xung đột.

Thứ ba, có thêm các cơ chế hợp tác song phương và đa phương được hình thành, có thêm các cơ chế hợp tác song phương và đa phương bắt đầu phát huy tác dụng trong việc kiềm chế xung đột, xử lý các vấn đề nảy sinh. Và theo đó, thay vì đối đầu, tập quán và văn hóa hợp tác giữa các bên liên quan đã được củng cố thêm một bước. ASEAN và Trung Quốc đã có nhiều nỗ lực triển khai DOC, cùng hướng tới xây dựng một COC với mức độ cam kết chính trị cao; với những cơ chế kiểm soát tranh chấp, ngăn ngừa xung đột có hiệu quả.

Mặt không tích cực lớn nhất là còn một số bên liên quan đến tranh chấp quan niệm và theo đuổi các lợi ích trước mắt của mình ở Biển Đông mà chưa tính đến đầy đủ lợi ích lâu dài và rộng lớn hơn của chính mình, chưa tính đến đầy đủ lợi ích của các nước trong khu vực và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế.

Mặt không tích cực khác là vẫn tồn tại sự khác nhau về cách diễn giải và áp dụng luật quốc tế, nhất là Công ước quốc tế về luật biển 1982 đối với các vùng biển có chồng lấn yêu sách ở Biển Đông, đối với quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.

Tiếp đó là sự chần chừ, thiếu quyết tâm trong việc xây dựng một cơ chế hợp tác hiệu quả hơn trong quản lý tranh chấp và ngăn ngừa xung đột trên Biển Đông; hiệu quả hơn trong việc giữ nguyên trạng trong khi hướng tới một giải pháp cơ bản lâu dài cho khu vực này.

Những mặt tích cực và chưa tích cực nêu trên vừa là nguyên nhân vừa là kết quả của một thực tế: năm năm qua, Biển Đông mặc dù là khu vực cơ bản có hòa bình, ổn định nhưng luôn tiềm ẩn những căng thẳng; luôn tiềm ẩn những vấn đề có thể trở thành xung đột nóng nếu thiếu vắng sự quan tâm và các nỗ lực xây dựng của các nước liên quan, thiếu vắng nỗ lực chung của cộng đồng khu vực và thế giới.

Thưa các học giả, thưa các đồng nghiệp,

Những mặt tích cực và chưa tích cực của tình hình Biển Đông năm năm qua cũng là tấm gương phản chiếu hiệu quả các nỗ lực chung của cộng đồng khu vực và quốc tế, trong đó có nỗ lực của các học giả chúng ta.

Năm năm qua, số lượng các công trình nghiên cứu về Biển Đông tăng lên rất nhiều. Phạm vi nghiên cứu về Biển Đông cũng được mở rộng rất nhiều, từ lịch sử, địa lý, quan hệ quốc tế đến luật pháp và an ninh. Số lượng các hoạt động trao đổi học thuật cũng không ngừng gia tăng, mỗi năm có hàng chục hội thảo khoa học quốc tế được tổ chức ở khu vực và trên thế giới.

Các hoạt động nghiên cứu, trao đổi của các học giả đã tạo nên tác động tích cực tới nhận thức của nhân dân, nhận thức của giới cố vấn và hoạch định chính sách, nhận thức của lãnh đạo các nước về lợi ích của đất nước mình, lợi ích của các bên liên quan và về yêu cầu phải giữ gìn hòa bình, ổn định ở Biển Đông. Cùng với quá trình làm thay đổi nhận thức, các hoạt động trao đổi, nghiên cứu của học giả đã đưa ra rất nhiều kiến nghị chính sách mới trong đó nhiều kiến nghị đã đi vào cuộc sống, thiết thực góp phần vào việc duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực này.

Thay mặt Học viện Ngoại giao và Hội Luật gia Việt Nam, cơ quan đồng tổ chức các Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông, tôi xin chân thành cảm ơn tới tất các học giả, các quý vị đã dành thời gian và tâm huyết nghiên cứu Biển Đông; đã tham gia các hội thảo của chúng tôi trong năm năm qua.  

Kính thưa các học giả, thưa các đồng nghiệp,

Biển Đông năm năm tới tiếp tục tiềm ẩn nhiều bất trắc. Biển Đông tiếp tục là một trong những khu vực tranh chấp phức tạp nhất thế giới. Chủ nghĩa dân tộc quá khích đã xuất hiện và gia tăng trong một số nước; xu hướng tăng cường vũ trang, bán vũ trang đang mạnh dần lên; lòng tin giữa các bên liên quan tiếp tục suy giảm. Cùng với những mặt chưa tích cực của tình hình trong năm năm qua, những xu hướng này sẽ làm cho tình hình Biển Đông có thể diễn biến phức tạp hơn, không loại trừ khả năng bùng nổ xung đột vũ trang.

Tình hình đó đòi hỏi chúng ta, các nhà nghiên cứu cố vấn chính sách phải nỗ lực hơn, sáng tạo hơn để công chúng quan tâm hơn tới Biển Đông; giới lãnh đạo các nước tính toán kỹ hơn lợi ích của chính mình, của dân tộc mình trước khi quyết định tiến hành các hoạt động ở Biển Đông và liên quan đến Biển Đông; để thiết lập các cơ chế kiểm soát hiệu quả tranh chấp, ngăn ngừa xung đột ở Biển Đông.

Kính thưa các học giả, thưa các đồng nghiệp,

Với tinh thần “thẳng thắn, khách quan, khoa học và cầu thị” chúng ta đã thảo luận tại các hội thảo trước đây; tôi tin tưởng chắc chắn rằng, trong 2 ngày tới đây, chúng ta sẽ trao đổi sâu về những diễn biến gần đây; về lợi ích và chính sách của các bên liên quan; về các giải pháp áp dụng luật pháp quốc tế, trước hết là Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển 1982 và đưa ra những kiến nghị mới để đóng góp thiệt thực hơn vào việc giữ gìn hòa bình, ổn định ở Biển Đông.